FUNCTIONAL SYSTEMS IN CLASSICAL OTTOMAN PERIOD ARCHITECTURE BUILDING COMPLEXES OF ARCHITECT SINAN: THE CASE OF SÜLEYMANİYE COMPLEX

Year 2021, Volume: 11 Issue: 3, 750 - 768, 01.07.2021

Ali Kaygısız , Gülşen Dişli

Abstract

Building complexes are the ones that contain many public buildings all together with social and cultural functions such as madrasahs, tombs, schools, dar’al-shifas, imarets, baths, bazaars, shops, and public and drinking fountains usually develop around a mosque according to the necessities of the region. Among them Suleymaniye Complex, a 16th century Classical Ottoman Period building complex designed by Great Sinan, the Architect, has a special importance both in terms of its architecture and socio-cultural, and usage values. Suleymaniye Complex has been a research area of many disciplines by different researchers. Yet, studies on its functional systems are rather limited. Hence, in this research, among the various building types in the complex, the mosque and the hospital have been examined in detail with on-site surveys in terms of their heating, cooling, ventilation, lighting, clean, and wastewater, and roof drainage systems. Field studies, literature and archival research constitute the primary methods applied during the study. Main objectives of the study are to investigate the functional systems designed by Architect Sinan in Suleymaniye Complex, which include special details, with detailed field investigations on mosque and hospital cases, in order to increase their recognition, and to gain a different perspective on design approach of Sinan. Thanks to all those evaluations, it is understood that each architectural element/detail designed for functional systems already serve for multiple functional objectives, and their inventories have been prepared. This study is important because of its revealing special functional system designs of Architect Sinan, being an exemplary for the investigation of other buildings designed by Sinan, or for other similar buildings, for their holistic conservation with all their system details, and thus for the transfer of this knowledge for the future generations.

Keywords

Classical Ottoman Period Architecture, Architect Sinan, Süleymaniye Complex, Functional Systems, Building Complexes

MİMAR SİNAN’IN KLASİK DÖNEM OSMANLI MİMARİSİ KÜLLİYE YAPILARINDA İŞLEVSEL SİSTEMLER: SÜLEYMANİYE KÜLLİYESİ ÖRNEĞİ

Abstract

Külliyeler, genellikle bir cami etrafında gelişen ve yapıldıkları bölgenin ihtiyaçları doğrultusunda, medrese, türbe, mektep, darüşşifa, imarethane, hamam, çarşı, dükkân, sebil ve çeşme gibi sosyal ve kültürel işlevli birçok kamusal yapının bir arada yer aldığı yapılar bütünüdür. Bunlardan, 16. yüzyıl Klasik Dönem Osmanlı mimari eserlerinden Mimar Sinan yapısı Süleymaniye Külliyesi, gerek mimarisi gerekse tarihi, sosyo-kültürel ve kullanım değerleri bakımından özel bir öneme sahiptir. Süleymaniye Külliyesi günümüze kadar birçok farklı bilim dalında araştırmacılar tarafından çalışmaya konu olmuştur. Ancak yapı grubunun işlevsel sistemleri üzerine gerçekleştirilen çalışma sayısı kısıtlıdır. Bu nedenle, bu araştırmada Süleymaniye Külliyesi’ni oluşturan yapılar incelenmiş, bunlardan cami ve darüşşifa yapıları arazi çalışmaları ile de kapsamlı olarak araştırılarak, ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, temiz ve atık su düzenekleri ile çatı akaçlama sistemlerinden oluşan işlevsel sistem detayları bakımından analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında, arazi çalışmaları, literatür ve arşiv taraması, kullanılan başlıca metotlar olmuştur. Araştırmanın temel amaçları, Mimar Sinan’ın tasarladığı işlevsel sistemlerin özel örneklerinin mevcut olduğu Süleymaniye Külliyesi’nde, özellikle de arazi tespitlerinin yapılabildiği cami ve darüşşifa yapıları ölçeğinde bu sistemlerin belirlenmesi, tanınırlığının artırılması ve Mimar Sinan’ın tasarım yaklaşımına farklı bir bakış açısı getirilmesidir. Bu tespitler neticesinde, işlevsel sistemler kapsamında tasarlanan her bir mimari ögenin/detayın bir veya birkaç fonksiyonel amaç doğrultusunda tasarlandığı ortaya konmuş, bu işlevsel sistemlere dair yapı elemanlarının envanteri çıkarılmıştır. Bu çalışma, Mimar Sinan’ın işlevsel sistemler özelinde tasarımlarının ne kadar özel olduğunu göstermesi ve başta Mimar Sinan yapıları olmak üzere benzer diğer tarihi yapıların ve yapı gruplarının bu çerçevede irdelenerek, işlevsel sistem ögeleri ile birlikte korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından önemlidir.

Keywords

Klasik Dönem Osmanlı Mimarisi, Mimar Sinan, Süleymaniye Külliyesi, İşlevsel Sistemler, Külliyeler

References

• Ahunbay, Z. (1988). Mimar Sinan’ın Eğitim Yapıları: Medreseler, Darulkurralar, Mektepler. İçinde: Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, S. Bayram (Ed.). (239-310). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Almughrabi, N., Prijotomo, J., Faqih, M. (2015). Suleymaniye Mosque: Space Construction and Technical Challenges, International Journal of Education and Research, 3 (6), 345-358.
• Aykutlu, F. (2014). Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri’nde Su Mimarisi. Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Balcan, C. (2018). Mimar Sinan’ın İstanbul Külliyelerinde Yer alan Sıbyan Mektebleri ve Koruma Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Bir, A., Kaçar, M. (2007). Güneş Saati ve Su. İçinde: Bir Şahaser Süleymaniye (s.281-292). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Cansever, T., 2005. Mimar Sinan, (1. Bs.), İstanbul: Albaraka Türk Yayınları.
• Cantay, G. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Çeçen, K. (1988). Sinan’ın Yaptığı Su Tesisleri. İçinde: Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, S. Bayram (Ed.). (439-464). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Disli, G., Özcan Z. (2014). Waste and Clean Water Systems in Anatolian Seljuk and Ottoman Period Hospitals. International Journal of Academic Research, 6 (3), 169-177.
• Dişli, G., (2015). Planning of Functional Spaces in Ottoman-Period Hospitals (Darüşşifa) of Anatolia, Al-Masāq, Journal of the Medieval Mediterranean, 27 (3), 253–276.
• Dişli, G., and Özcan, Z (2016). An Evaluation of Heating Technology in Anatolian Seljuk Period Hospitals (Darüşşifa), METU Journal of Faculty of Architecture, 33 (2), 183-200.
• Dişli, G., Çelik, N. (2016). Heating System Evaluation of an Ancient Turkish Bath; The Bath of Suleymaniye Hospital, 12th International Conference on Heat Transfer, 13 Temmuz 2016, İspanya.
• Dişli, G. (2018). Analysis of Ancient Ventilation and Illumination Practices in Anatolian Seljuk and Ottoman Hospitals and Suggestions for Their Conservation Measures, International Journal of Heritage Architecture, 2 (1), 174–185.
• Doğan, T. (2013). Osmanlı Cami Mimarisi’nde Aydınlatma Düzenleri Açısından Gelişimi (XIV.-XVII Yüzyıl), YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1), 295-320.
• Doğanay, A. (2007). Türbeler. İçinde: Bir Şahaser Süleymaniye (s.233-264). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Doğanay, A, (2016). Koca Sinan’ın Üç Büyük Eserinde Rahmet Olukları: Çörtenler, Mimar Sinan ve Su Sempozyumu, 8-10 Nisan 2016-İstanbul (127-160).
• Ersen, A., Olgun, N., Akbulut, S.S., Yıldırım, B.Ş. (2011). Süleymaniye Camii 2007-2010 Yılları Restorasyonu ve Restorasyon Kararları, Restorasyon Yıllığı Dergisi, 2011 (3), 8-27.
• Eyüpgiller, K.K., Özaltın, M. (2007). Restitüsyon ve Restorasyon, İçinde: Bir Şahaser Süleymaniye (s.193-232). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kayili, M. (2005). Acoustic Solutions in Classic Ottoman Architecture, FSTC Limited, Manchester.
• Kolay, İ., Çelik, S. (2007). Malzeme ve Teknoloji. İçinde: Bir Şahaser Süleymaniye, (s.125-150). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kuban, D. (1998). İstanbul Yazıları. YEM Yayınları, İstanbul.
• Mungan, İ. (2007). Strüktür Çözümü. İçinde: Bir Şaheser Süleymaniye, (s. 75-102). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Mülayim, S. (ed.) (2007). Bir Şaheser Süleymaniye. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Neftçi, A. (2007). Kubbe ve Örtüde Dolaşım. İçinde: Bir Şahaser Süleymaniye, (s. 103-124). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Önge, Y. (1988a). Anadolu’da Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar. İçinde: Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, S. Bayram (Ed.). (403-428). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Önge, Y. (1988b). Mimar Koca Sinan`ın Şadırvanları. İçinde: Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı (s. 189-227). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özcan, Z., Dişli, G. (2014). Refrigeration Technology in Anatolian Seljuk and Ottoman Period Hospitals, Gazi University Journal of Science, 27 (3), 1015-1021.
• Özyürek, K. (2019). Kuruluşundan Tanzimat’a Osmanlı Başkent Mimarisinde Eğitim Yapılarının Külliye Kuruluşları İçerisindeki Yeri ve Önemi, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Selçuk, M. (2010). TDV İslam Ansiklopedisi, (c.38, s.114-119). İstanbul.
• Sönmez, S., 2015. Mimar Sinan’ın Şehzade Süleymaniye ve Selimiye Camilerindeki Birim Hücrelerden Üreyen Geometrik Desenlerin Çözümlemeleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tanman, B. (1988). Sinan’ın Mimarisi İmaretler. İçinde: Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, S. Bayram (Ed.). (333-353). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Türkiye Diyanet Vakfı. (2002). İslam Ansiklopedisi (c.26, s.542-544).
• Ülgen, A.S. (1989). Mimar Sinan Yapıları Kataloğu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ünver, A.S. (1942). Süleymaniye Külliyesinde Darüşşifa, Tıp Medresesi ve Darülakarire Dair, s. 195-207.
• Yaman, M., Sağıroğlu, Ö. (2020). Osmanlı Dini Mimarisinde Akustik Performansın Geleneksel Yapım Teknikleri Çerçevesinde İncelenmesi, Türk Bilim Araştırma Vakfı Dergisi, 13 (1), 38-49.
• Yılmaz, Y. (2008). Kanuni Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yüter, F.Z. (2014). İstanbul’da Su Mimarisi ve Şadırvanlar. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.