TÜRKİYE’DE EĞİTİM ALANINDA BİLİM MERKEZİ KONUSUNDA GERÇEKLEŞTİRİLEN ARAŞTIRMALARIN İÇERİK ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 1314 - 1341, 31.05.2023

Fatma Nur Akın , Betül Demirdöğen

https://doi.org/10.24315/tred.1141882

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de eğitim alanında bilim merkezleri konusunda yapılan araştırmaları çeşitli özellikler açısından betimsel olarak incelemektir. Nitel araştırma desenlerinden biri olan doküman analiz kullanılarak; eğitim alanında bilim merkezlerini konu alan, Türkiye’de gerçekleştirilen, 2022 yılı ocak ayına kadar ulusal düzeyde yayımlanan ve tam metni elektronik olarak erişime açık olan makale ve lisansüstü tez türündeki 68 adet yayın derinlemesine bir şekilde betimlenmiştir. 68 adet yayından elde edilen veriler hem alan yazında var olan hem de araştırmacılar tarafından geliştirilen üç temel kategori, alt kategori ve kodlar ile içerik analizine tabi tutulmuştur. Temel kategoriler demografik bilgi, odaklanılan araştırma alanı ve araştırma yöntemini kapsamaktadır. Verilerin analizi, bilim merkezi konusunda makale türündeki yayınların lisansüstü tezlerden fazla olduğunu ve araştırma sayısının 2019 yılına kadar arttığını sonrasında ise azaldığını göstermiştir. Araştırmaların çoğu fen bilimleri ve fizik disiplin alanlarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmaların en fazla bilim merkezi gezilerine ve farklı öğrenim düzeyindeki öğrencilerin eğitimine odaklandığı ve bu çalışmaların da rehberli sergi ve etkinliklere katılım sürecini incelediği belirlenmiştir. Araştırmaların çoğu öğrencilerle ve nitel araştırma yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Anket, gözlem ve görüşme araştırmalarda en çok kullanılan veri toplama araçları olmuştur. Araştırmanın bulgularından yola çıkarak okul dışı öğrenme ortamları ve eğitim alanında bilim merkezleri konusundaki araştırmalarla ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

bilim merkezi konulu yayınlar, doküman analizi, içerik analizi

Kaynakça

• Günbatar, S. A., & Tabar, V. (2019). Türkiye’de gerçekleştirilen STEM araştırmalarının içerik analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1054-1083.
• Bodur, Z., & Yıldırım, M. (2018). Sınıf dışı etkinliklerinin ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin akademik başarıları ve bilimsel süreç becerileri üzerine etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 47(47), 125-140.
• Bozdoğan, A. E. (2007). Bilim ve teknoloji müzelerinin fen öğretimindeki yeri ve önemi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bozdoğan, A. E. (2017). Türkiye’deki bilim merkezlerinin Facebook sosyal iletişim ağlarını kullanma düzeyleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 25-45.
• Bozdoğan, A. E. (2019). Bilim merkezleri. A. İ. Şen (Edt). Okul dışı öğrenme ortamları. Ankara: Pegem Akademi.
• Bozdoğan, A. E. (2020). Bilim merkezleri. C. Laçin Şimşek (Edt). Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları. Ankara: Pegem Akademi.
• Bozdoğan, A. E., & Yalçın, N. (2006). Bilim merkezlerinin ilköğretim öğrencilerinin fene karşı ilgi düzeylerinin değişmesine ve akademik başarılarına etkisi: Enerji parkı. Ege Eğitim Dergisi, 7(2), 95-114.
• Çifçi, M., & Ersoy, M. (2019). Okulöncesi eğitimi alanındaki araştırmaların yönelimleri: Bir içerik analizi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3), 862-886.
• Demirkıran, E. (2021). Türkiye’de kimya eğitimi araştırmalarındaki eğilimler: Lisansüstü tezlerin içerik analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi. Zonguldak.
• Desimone, L. M. (2009). Improving impact studies of teachers’ professional development: Toward better conceptualizations and measures. Educational Researcher, 38(3), 181-199.
• Dierking, L. D., Falk, J. H., Rennie, L., Anderson, D., & Ellenbogen, K. (2003). Policy statement of the “informal science education” ad hoc committee. Journal of Research in Science Teaching, 40(2), 108-111.
• Efe, H. (2019). Bilim merkezlerinin ortaokul öğrencilerinin bilimin doğasına yönelik algılarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Hakverdi Can, M. (2013). İlköğretim öğrencilerinin bilim merkezindeki davranışlarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 38(168), 347-361.
• Kaltakçı Gürel, D., Ölmeztürk, A., Durmaz, B., Abul, E., Özün, H., Irak, M., Subaşı, Ö. & Baydar, Z. (2017). 1990-2016 yılları arasında Türkiye’de fizik eğitimi alanında yayınlanmış tezlerin içerik analizi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 1141-1172.
• Kanlı, U., Gülçiçek, Ç., Göksu, V., Önder, N., Oktay, Ö., Erarslan, F., Eryılmaz, A. & Güneş, B. (2014). Ulusal fen bilimleri ve matematik eğitimi kongrelerindeki fizik eğitimi çalışmalarının içerik analizi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 127-153.
• Kanlı, U., & Yavaş, S. (2021). Examining the effect of workshops pedagogically modelling exhibits at science centres on the development of students’ conceptual achievements. International Journal of Science Education, 43(1), 79-104.
• Kılıç, H. E., & Şen, A. İ. (2014). Okul dışı öğrenme etkinliklerine ve eleştirel düşünmeye dayalı fizik öğretiminin öğrenci tutumlarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 39(176).
• Köseoğlu, F., Tahancalıo, S., Kanlı, U., & Yılmaz, Y. Ö. (2020). Öğretmenlerin bilim merkezlerinde öğrenmeye yönelik mesleki gelişim ihtiyaçlarının araştırılması. Eğitim ve Bilim, 45(203), 191-213.
• Laçin Şimşek, C. (2020). Okul dışı öğrenme. C. Laçin Şimşek (Edt). Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları. Ankara: Pegem Akademi.
• Laçin-Şimşek, C., Öztuna-Kaplan, A., & Sever, T. (2022). Educational games in science center: Experiences of pre-service science teachers. SAGE Open, 12(2), 1-15.
• Marshall, C. & Rossman, G. B. (2011). Designing qualitative research (5th Ed.). London: Sage Publications. MEB (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. (Erişim Tarihi:27/06/2022). https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Francisco: John Wiley and Sons. Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Ed.). London: Sage Publications.
• Öz, R. (2015). Araştırma ve sorgulamaya dayalı etkinliklerle desteklenmiş bilim merkezi uygulamalarının 7. sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına, bilim okuryazarlıklarına ve sorgulayıcı düşünme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, A. (2014). Mevlana Toplum ve Bilim Merkezi öğretim programlarının öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine ve bilime yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir. Öztürk, M., & şimşek, C. L. (2019). Bilim merkezinde ailelerin davranışlarının ve düzeneklere yönelik ilgilerinin incelenmesi: Bilim Üsküdar örneği. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 4(1), 1-21.
• Rennie, L. J., Feher, E., Dierking, L. D., & Falk, J. H. (2003). Toward an agenda for advancing research on science learning in out of school settings. Journal of Research in Science Teaching, 40(2), 112-120.
• Salmi, H. S. (1993). Science centre education: Motivation and learning in informal education. Umpublished Doctoral Dissertation, University of Helsinki, Finland.
• Saraç, H. (2017). Türkiye’de okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan araştırmalar: içerik analizi çalışması. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(2), 60-81.
• Sözbilir, M., & Gül, Ş. (2014, Eylül). Türkiye'de biyoloji eğitimi alanında yapılan araştırmalara yönelik bir içerik analizi çalışması. 11. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Adana.
• Sözbilir, M., Kutu, H., & Yasar, M.D. (2012). Science education research in Turkey: A content analysis of selected features of papers published. In D. Jorde & J. Dillon (Eds). Science education research and practice in Europe: Retrospective and prospective (pp. 341-374). Rotterdam: Sense Publishers
• Şen, A. İ. (2019). Okul dışı öğrenme nedir?. A. İ. Şen (Edt). Okul dışı öğrenme ortamları. Ankara: Pegem Akademi.
• Şentürk, E. (2015). Field trips to science centers: Teachers’ perspectives, roles and reflections. Unpublished doctoral dissertation. Middle East Technical University, Ankara.
• Şentürk, E., & Özdemir, Ö. F. (2014). The effect of science centres on students' attitudes towards science. International Journal of Science Education, Part B, 4(1), 1-24.
• Tahancalıo, S. (2019). A study on professional development toward science centers: Change in science teachers’ awareness about science centers and ways of conducting science center visits. Unpublished doctoral dissertation. Middle East Technical University, Ankara.
• Tasdemir, A., Kartal, T., & Ozdemir, A. M. (2014). Using science centers and museums for teacher training in Turkey. The Asia-Pacific Education Researcher, 23(1), 61-72.
• TÜBİTAK (2011). Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 23. Toplantısı. (Erişim Tarihi:27/06/2022) https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/BTYK/btyk23/2011_107.pdf
• TÜBİTAK. Bilim merkezleri ziyaretçi sayıları. (Erişim Tarihi:27/06/2022) https://bilimmerkezleri.tubitak.gov.tr/
• Yavaş, S. (2019). Bilim merkezlerindeki sergileri modelleyen atölye çalışmaları ve uygulama sürecinin lise öğrencilerinin kavramsal başarılarına etkisi: Basit makineler örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK (2018). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. (Erişim Tarihi:27/06/2022) https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari
• YÖK Lisansüstü Eğitim-Öğretim Programı Açılması ve Yürütülmesine Dair İlkeler. (Erişim Tarihi:25/01/2022) https://ogrenciportali.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/yuksek-lisans-ve-doktora-kriterleri-guncellendi/Lisans%C3%BCst%C3%BC%20E%C4%9Fitim-%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20A%C3%A7%C4%B1lmas%C4%B1%20ve%20Y%C3%BCr%C3%BCt%C3%BClmesine%20Dair%20%C4%B0lkeler.aspx