Şeyhî’nin “Baña” Redifli Gazelini Metin Merkezli Okuma

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 129 - 157, 29.07.2022

Mustafa Yunus Gümüş

https://doi.org/10.33207/trkede.1031892

Öz

Anlamanın ne olduğu, nasıl meydana geldiği; doğru, yanlış ve eksik anlamanın neyi ifade ettiği bireyin her zaman sorduğu ve soracağı sorular olmuştur. Çünkü anlamak, insanın geçmişten günümüze kadar devam eden en önemli sorunlarından biridir. Bundan dolayı metinlerin anlaşılması için felsefe okulları, eleştiri akımları ve kuramlar metni anlamanın/alımlamanın/yorumlamanın nasıl yapılabileceği ve bir metnin nasıl daha iyi anlaşılabileceği üzerine çalışmışlardır. Özellikle 20. yüzyıl felsefecileri dil ile ilgili problemleri çözebilmek için yeni çözüm yolları ve açılımlar ortaya koymuşlardır. Metni doğru anlama ve doğru yorumlama çabası şeklinde değerlendirilen hermenötik, bu açılımlardan biridir. Çalışmamızda Schleiermacher, Dilthey, Heidegger ve Gadamer gibi hermenötiğin önemli isimlerinin görüşleri ile birlikte hermenötik hakkında kuramsal bilgi verdik. Şeyhî’nin “baña” redifli gazelini, her bir beyti ayrı ayrı olmak üzere, metin merkezli yorumlamaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Şeyhî, Gazel, Hermenötik, Metin merkezli

Kaynakça

• AKALIN, Şükrü Halûk (2011), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• AKÜN, Ömer Faruk (1994), Divân, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9, TDV, İstanbul, 389-427.
• ALICI, Mustafa (2010), İslam’da Şefaat, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 38, TDV, İstanbul, 412-415.
• ALTINTAŞ, Hayrani (2018), Psikoloji Sözlüğü, Akçağ, Ankara.
• ASLANOĞLU, Osman (2018), İran Şiirinin Kraliçesi Pervîn-i İ’tisâmî Divan Tahlili, Name Yayınları, Diyarbakır.
• AYVAZOĞLU, Beşir (1997), Güller Kitabı, Ötüken, İstanbul.
• BABACAN, İsrafil (2010), Şeyh Gâlib’in Gazellerinde “Vâsûht” Tarzı Aşkın İzleri, Türklük Bilimi Araştırmaları, 57-68.
• BAYRAM, Şirin (2004), Kapı/Giriş Mekânı, Anlam ve Tasarımı İçin Tipolojik Araştırma, 19. Yüzyıl Beyoğlu (Pera) Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• BECERMEN, Metin (2004), Dilthey, Heidegger ve Gadamer’de Anlama Sorunu, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(6), 35-66.
• CANPOLAT, Orhan (2017), Cuma Namazında Cemaat Sayısı ile İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi, Şarkiyat, 9(1), 152-188.
• CEBECİOĞLU, Ethem (2014), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Otto Yayınları, Ankara.
• CEVİZCİ, Ahmet (1997), Felsefe Sözlüğü, Ekin Yayınları, Ankara.
• ÇAĞRICI, Mustafa (1996), Gurur, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 14, TDV, İstanbul, 212-213.
• DALGIN, Nihat (2009), Secde, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 36, TDV, İstanbul, 271-272.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1990), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• DİLTHEY, Wilhelm (2012), Hermeneutik ve Tin Bilimleri, Çev. Doğan Özlem, Notos Kitap, İstanbul.
• DOĞAN, Cem (2021), Sultan ve Foucault: II, Abdülhamid Döneminde Cuma Selamlığı, Arz-ı Hâller ve İktidarın Mikrofiziğinde “Güç Aşındırmaları” (1876-1908), Universal Journal of History and Culture, 3(1), 1-18.
• DOĞAN, Mehmet D. (1996), Büyük Türkçe Sözlük, İz, İstanbul.
• EAGLETON, Terry (2018), Edebiyat Kuramı - Giriş, Çev. Tuncay Birkan, Ayrıntı, İstanbul.
• ERDEMLİ, Atilla (1991), Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher - Felsefe Tarihcisi Gözüyle Bir Tanıtma, Felsefe Arkivi, (28), 243-276.
• ESKİCİOĞLU, Osman (1995), Fakir, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12, 129-131, TDV, İstanbul.
• GADAMER, Hans-Georg (2003), Hermeneutik Yorumbilgisi Üzerine Yazılar, İnkılap, İstanbul.
• GADAMER, Hans-Georg (2008), Hakikat ve Yöntem (Cilt 1), Paradigma, İstanbul.
• GADAMER, Hans-Georg (2009), Hakikat ve Yöntem (Cilt 2), Paradigma, İstanbul.
• GÖKÇEN, Ahmet (2019), Eşik: Olgular ve İmgeler Bağlamında Bir Mekân Analizi, İçtimaiyat, 3(2), 129-137.
• GRONDİN, Jean (2017), Hermeneutik, Cogito, (89), 7-42.
• GÜNAY, Mustafa (2002), Düşünce ve Kültür Tarihinde Hermeneutik Gelenek, Doğu Batı, (19), 83-103.
• GÜNERGUN, Feza (2012), Türkiye’de Güneş Tutulması Gözlemleri Üzerine Tarihsel Notlar, Dört Öge, (1), 17-45.
• HEKMAN, Susan (1999), Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik: Mannheim, Gadamer, Foucault ve Derrida, Çev. Hüsamettin Arslan ve Bekir Balkız, Paradigma, İstanbul.
• IŞIK, Ebru ve HAVVA Serim (2017), İktisadı ‘hermeneutik’le ‘Anlamak’, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 67-90.
• İPEKTEN, Halûk, ve diğerleri (2017), Sehî Beg, Heşt Bihişt,, Ankara: Kültür Bakanlığı E-Kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=9BA6D14D2ADE22A6857D71D954053118EDBC21BF1A167B82DD76552F6E90F2CE adresinden alındı
• KANAR, Mehmet (2000), Farsça-Türkçe Sözlük, Deniz Kitabevi, İstanbul.
• KARAMAN, Gülay (2015), Klasik Türk Edebiyatında Sihir, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• KARAPINAR, Alperen (2018), Hermeneutik Metodoloji; “2001: A Space Odyssey” Filmi Üzerine Hermeneutik Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• KÖKSAL, Mehmet Fatih (2012), Edebiyatımızda Kalıp Sözler ve Divan Şiirinden Dört Örnek, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 30(0), 331-348.
• KURT, Mehmet (2019), İtikadî Mezheplerde Şefaat Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• ONAY, Ahmet Talat (1996), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, MEB, İstanbul.
• ÖNAL, Sevda (2009), Klâsik Türk Edebiyatında Lâle ve Edebî Bir Tür Örneği Olarak Lâle Şiirleri, Turkish Studies, 4(2), 911-927.
• ÖZAKTAN, Fatih (2021), Schleiermacher’in Gramatik Yöntemi ile İslâm İlim Geleneğinde Kur’ân’ı Anlama-Yorumlama Geleneğinin Mükâyesesi, Tefsir Araştırmaları Dergisi, 5(1), 179-217.
• ÖZSOY, Ömer, Güler, İlhami (1998), Konularına Göre Kur’an, Fecr, Ankara.
• ÖZTÜRK, Abdülkadir (2014), Yüz Kızarması Eğilimi Ölçeği’nin Geçerlik Güvenirlik Çalışması, Education Sciences, 9(4), 403-418.
• PALA, İskender (1998), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken, Ankara.
• PALMER, Richard E. (2008), Hermenötik, Çev. İbrahim Görener, Ağaç, İstanbul.
• Şemseddin Sâmî (1989), Kâmûs-ı Türkî, Enderun, İstanbul.
• SAYIN, Şara (1999), Metinlerle Söyleşi, Multilingual, İstanbul.
• SEV, Gülsel (2017), Yakın Anlamlı Fiillerden Bakmak-Görmek, Prof. Dr. Talât Tekin Hatıra Kitabı, Çantay Yayınları, İstanbul, c. 2, 991-1028.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1997), 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan, İstanbul.
• TARLAN, Ali Nihat (2001), Fuzûlî Divanı Şerhi, Akçağ, İstanbul.
• TAŞÇIER, Feysel (2017), Gadamer’in Diyalektik Hermeneutiği, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2), 37-52.
• TATAR, Burhanettin (2004), Hermenötik, İnsan, İstanbul.
• TOPARLI, Osman (2000), Lehçe-i Osmanî, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• TOPRAK, Metin (2016), Hermeneutik ve Edebiyat, Dergâh, İstanbul.
• TUNÇ, Burçin Fatma (2015), Çok Sesli Mekansal Pratiklerde Katılımcılığın Rolü: Kuzguncuk ve Yedikule Bostanları, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• ULUDAĞ, Süleyman (1988), Ağlama, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1, TDV, İstanbul, 473-474.
• ULUDAĞ, Süleyman (1991), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet, İstanbul.
• UYGUN, Azize (2011), Antik Dönem Büyüsel Tedaviler ve Günümüz Örnekleri, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 65-86.
• ÜNALAN, Abdullah (2012), Hadislerde Günahın Psiko-sosyal Boyutu, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1), 87-116.
• YAŞAT, Cem Doğan (2004), Sanat ve Toplum Karşısında Hermeneutik: Edebiyat Sosyolojisi Açısından Hermeneutik Yaklaşımın Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• YAVUZ, Hilmi (2010), Okuma Biçimleri, Timaş, İstanbul.
• YILMAZ, Hanım (2018), Klâsik Türk Şiirinde “Daire Çekmek/Çizmek” Deyiminin Kültürel Kökenlerine Dair, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi (Tebdiz Özel Sayısı), 167-171.
• YILMAZ, Mahmut (2019), Tam Güneş Tutulmasının İyonküre Elektron Yoğunluğu Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• YÜKSEL, Ece (2017), Osmanlı Cellatları, Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, 78-84.