Aydın İlinde Ahîlik ve Ahî Zaaviyelerine Bir Bakış

Year 2023, Volume: 13 Issue: 26, 301 - 317, 21.07.2023

Kemal Ramazan Haykıran

https://doi.org/10.33207/trkede.1277334

Abstract

Ahilik, ortaçağ Anadolu’sunun toplumsal ve kültürel dokusuna yön vermiş kurumların başında gelmektedir. Ahilik teşkilatı, yüksek ahlaka mensup kişileri bir araya getiren bir kültür ortamıdır. Osmanlı kültür tarihinde önemli yer tutan Ahilik, kuruluşundan itibaren bütün gücünü başta gençler olmak üzere özellikle sanatkar ve esnafı bir bağ ile birbirlerine bağlamış, onları manevî ve ahlakî yönden eğitmeyi böylece yüksek seviyeli bir toplum üretmeyi kendine hedef bilmiştir. Ahilik ilk Meslek teşkilatı ve ciddi anlamdaki ilk mesleki eğitim kurumu olma özelliğini göstermekteydi. Ahilik, sadece mesleki saha ile ilgili olmayıp dinî, ahlakî, toplumsal, kültürel ve siyasi fonksiyonları da bünyesinde barındıran Anadolu’ya ait köklü bir değerdir. Ortaçağ Anadolu’sunun toplumsal ve kültürel dokusuna yön vermiş kurumların başında gelen Ahiliğin XIV. yüzyıl başlarında kati bir biçimde Türk hakimiyetine giren Aydın ve çevresinde de faal bir biçimde varlık gösterdiği ve bu özelliğini Osmanlı hakimiyetine geçtiği XV. yüzyıldan sonrasında da geliştirerek devam ettirdiği görülmektedir. Bu Çalışmada klasik kronikler seyahatnameler ve özelikle de Kanunî dönemine ait “166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), Hüdavendigar, Biga, Karesi, Saruhan, Aydın, Menteşe, Teke ve Alaiye Livaları” başlıklı defter ileT.T 0001/1 M. Numaralı Fatih devrine ait bir diğer defeter başta olmak üzere XIII. yüzyıl ile XVIII. Yüzyıllar arasında Aydın’daki Ahî varlığı hakkında bilgi veren arşiv malzemelerinin verdiği bilgiler ışığında Aydın’da bulunan Ahîler ve bunlara ait zaviyelerin derli toplu bir biçimde ortaya konulması amaçlanmaktadır

Keywords

Aydın İli, Güzelhisar-ı Aydın, Ahiler, Ahî Zaviyeleri

References

• 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), Hüdavendigar, Biga, Karesi, Saruhan, Aydın, Menteşe, Teke ve Alaiye Livaları, (1995), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
• BOA, AE III. nr. 3/203, lef 2.
• BOA, EV. MKT, nr. 2845/99.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif, BIYIK Ömer (2015), T.T 0001/1 M. Numaralı Fatih Mehmed Devri Aydın İli Mufassal Defteri (Metin ve İnceleme), Ege Üniversitesi Yayınları.
• HAYKIRAN, Kemal Ramazan (2019), Aydın’da Bir Ahîlik Merkezi Olarak Eski Çine ve Ahmed Gazi Külliyesi, Yeni Fikir Dergisi, 11.22.
• KONUKÇU, Enver (2015), ‟Aydın İli’nin Gelişiminde Aydın Bey”, Tire Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler, 12-13 Mart C. 2, Ed. Mehmet Akif ERDOĞRU ve Şule PFEIFFER TAŞ, İzmir.
• KÜRÜM, M. (2018), “Alihan Oğlu İsmail Türbesi ile Haziresindeki Mezar Taşları ve Korunmalarına Yönelik Düşünceler”, 1. Uluslararası Türk İslam Mezar Taşları Kongresi Bildiriler Kitabı, Aydın.
• ÖNTUĞ, Murat Mustafa (2104), “Ahî Alihan Zaviyesi”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, I.
• MECDÎ Efendi (1269), Tercüme-i Şakaik-i Nu’maniye, İstanbul.
• METE, Zekai (2014), “Ahî Polad Zaviyesi”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, I,
• METE, Zekai (2014), “Ahî Safa Zaviyesi”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, II.
• METE, Zekai (2014), “Ahî Elvan Zaviyesi (Eskiçine)”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, II.
• METE, Zekai (2014), “Ahî Mahmud Zaviyesi (Mazon)”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, II.
• METE, Zekai (2014), “Ahî Yunus Zaviyesi”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, II.
• METE, Zekai (2014), “Ahî Bahşayış Zaviyesi”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, I.
• METE, Zekai (2014), “Ahî Ömer Zaviyesi (Mekri)”, Ahîlik Ansiklopedisi, Anakara, II.
• ÖNTUĞ, Murat Mustafa (2014), “Ahî İsmail Zaviyesi (Çine-Ahur)”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, I.
• SARIKÖSE, Barış (2014), “Ahî Sinaneddin Yusuf”, Ahîlik Ansiklopedisi, Ankara, II.
• SÜRREYA, M. (1996), Sicill-i Osmanȋ, Yay. Nuri AKBAYAR, İstanbul, V.
• YİĞİT, Ahmet (2009), XVI. Yüzyıl Menteşe Livası Vakıfları, İstanbul.