Eğitim Örgütlerinde Pozitif Psikolojik Sermaye, Birey-Örgüt Uyumu ve Örgütsel Yabancılaşma Arasındaki İlişki

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 59 - 79, 31.03.2021

İlknur Şentürk , Gülcan Seçilmiş

https://doi.org/10.31454/troyacademy.890503

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı; öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma, birey-örgüt uyumu ve pozitif psikolojik sermaye algı düzeylerin tespit etmek, bu değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak ve araştırmanın sonuçlarına göre örgütsel yabancılaşma sorununa ilişkin çözüm önerileri getirmektir. Bu amaç doğrultusunda öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma, birey-örgüt uyumu ile pozitif psikolojik sermaye algıları arasındaki yapısal ilişkileri açıklayan bir model oluşturulmuş ve modeli test etmek için Eskişehir Tepebaşı ilçesi devlet okullarında görev yapan 456 öğretmenden anket yoluyla veriler toplanmıştır. Araştırma sonucunda pozitif psikolojik sermaye alt boyutları ile birey-örgüt uyumunun, örgütsel yabancılaşmayı etkileyen anlamlı bir etken olduğu belirlenmiştir. Ayrıca birey-örgüt uyumunun pozitif psikolojik sermaye ile yabancılaşma arasında aracılık etkisi de saptanmıştır. Öğretmenlerin örgüte uyumlarının sağlanması ve öz yeterlilik algılarının yükseltilmesi ile davranış değişikliklerin ortaya çıkacağı ve yabancılaşmanın azalacağı sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin psikolojik sermaye algıları arasında en düşük katılım puanı alan boyut iyimserliktir. Bu algı birçok sebepten kaynaklı olabilir. Ancak eğitim sistemindeki sorunlara yönelik iyileşmelere gidilmesi, iyimser düşünme biçimini geliştirecektir.

Anahtar Kelimeler

Pozitif Psikolojik Sermaye, Birey-Örgüt Uyumu, Örgütsel Yabancılaşma, Öğretmenler

Kaynakça

• Akdoğan, A. ve Aydemir, C. (2018). Pozitif psikolojik sermayenin işe yabancılaşma üzerindeki etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (17. UİK özel sayısı), 307-318.
• Arıkan, R. (2013). Araştırma yöntem ve teknikleri. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Arslan, E., Güripek, E. ve İnce, C. (2018). İşe yabancılaşma ve kişi-örgüt uyumu arasındaki ilişkide kariyer bağlılığının rolü: Otel işletmelerinde bir araştırma. Journal Of Recreation And Tourism Research, 5(1), 1-12.
• Ataş, Ö. ve Ayık, A. (2013). Öğretmen adaylarında okula yabancılaşma, Turkish Studies 8(8), 103-122.
• Averbek, E. (2016). İlkokullarda görevli öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Bright, L. (2007). Does person-organization fit mediate relationship between public service motivation and the job performance of public employees. Review of Public Personnel Administration, 27(4), 361-379.
• Büyükgöze, H. (2014). Lise öğretmenlerinin görüşlerine göre algılanan örgütsel destek ve psikolojik sermaye ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü̈, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegema Yayıncılık, Ankara.
• Cable, D. M. ve Edwards, J. R. (2004). Complementary and supplementary fit: A theoretical and empirical integration. Journal of Applied Psychology. 89(5), 822-834.
• Carless, S. A. (2005). Person–job fit versus person–organization fit as predictors of organizational attraction and job acceptance intentions: A longitudinal study. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 78, 411-429.
• Chatman, J. A. (1989). Improving interactional organizational research: A model of person- organization fit. Academy of Management Review, 14(3), 333-349.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B. & Turner, L.A. (2015). Araştırma yöntemleri, desen ve analiz (Çeviri editörü: Ahmet Aypay). Anı Yayıncılık, Ankara. Çetin, F., Şeşen, H. ve Basım, H. N. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: Kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 95-107.
• Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Elçi, M., Alpkan L. ve Çekmecelioğlu, G. H. (2008, Haziran). The influence of person organization fit on the employees’ perception of organizational performance. 4th International Strategic Management Conference. Sarayevo, Bosnia-Herzegovnia.
• Erbaş, E. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye düzeyleri ile öğrenen özerkliğini destekleme davranışları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417.
• Eryılmaz, A. (2010). Lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşmanın yönetimi: Kahramanmaraş özel işletme ve kamu kuruluşlarında karşılaştırmalı bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Hair, J. F., C. Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis. Prentice Hall, Englewood Cliffs. NJ.
• Işkın, Y. (2015). Otantik liderlik anlayışının örgütsel bağlılık ve örgütsel yabancılaşmayla ilişkisi mobilya sektöründe karşılaştırmalı bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Keleş, H. N. (2011). Pozitif psikolojik sermaye: tanımı, bileşenleri ve örgüt yönetimine etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3 (2), 343-350.
• Keser, S. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kılıç, K. C. (2010) Bireysel ve örgütsel değerler arasındaki uyumun çalışanların iş davranışlarına etkileri üzerine ampirik bir çalışma, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 20-35. Kristof, A. L. (1996). Person-organization fit: An integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications. Personnel Psychology, 49(1), 1-49.
• Kurtulmuş, M. ve Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 459-477.
• Luthans, F. ve Yousseuf, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J. ve Peterson, S. J. (2010). The Development and Resulting Performance Impact of Positive Psychological Capital. Human Resource Development Quarterly, 21 (1), 41-67.
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B. ve Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60, 541-572.
• Luthans, F., Youssef, C. M. ve Avolio, B. J. (2006). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford: Oxford University Press.
• Marx, K. (2013). Kapital (B. Parkan, Der.), (A. Bilgili, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., McKee, D. O. ve McMurrian, R. (1997). An investigation into the antecedents of organizational citizenship behaviors in a personal selling context. Journal of Marketing, 61(3), 85-98.
• O’Donohue, W. ve Nelson, L. (2014). Alienation: An old concept with contemporary relevance for human resource management. International Journal of Organizational Analysis, 22(3), 301-316.
• Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2001). Örgütsel davranış. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Rajaeepour, S., Arbabisarjou, A., Zivarirahman, M. ve Shokouhi, S. (2012). Relationship between organizational structure and organizational alienation. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(12), 188-196.
• Sandage, S. J. ve Hill P. C. (2001). The virtues of positive psychology: The rapprochement and challenges of the affirmative postmodern perspective. Journal for the Theory of Social Behavior, 31, 241-260. Sarros, J. C., Tanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C. ve Densten, I. L. (2002). Work alienation and organizational leadership. British Journal of Management, 13(4), 285-304.
• Seeman, M. (1983). Alienation motifs in contemporary theorizing: The hidden continuity of the classic themes. Social Psychological Quarterly, 46(3), 171-184.
• Sığrı, Ü. ve Gürbüz, S. (2013). Örgütsel davranış. Beta Yayınevi, İstanbul.
• Silah, M. (2005). Endüstride çalışma psikolojisi. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Silverthorne, C. (2004). The impact of organizational culture and person- organization fit on organizational commitment and job satisfaction in Taiwan. The Leadership & Organization Development Journal, 25(7), 592-599.
• Snyder, C. R. (1995). Conceptualizing, measuring and nurturing hope. Journal of Counseling & Development, 73, 355-360.
• Snyder, C. R. ve Lopez, S.J. (2002). Handbook of positive psychology. Oxford University Press, London.
• Soysal, A. (1997). Örgütlerde yabancılaşmaya ilişkin teorik ve uygulamalı bir çalışma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Sungur, O. (2016). Korelasyon analizi. (Ş. Kalaycı, Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, içinde (116-127), Ankara: Asil Yayıncılık.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A. ve Akgemci, T. (2016). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Eğitim Yayınevi, Konya.
• Şişman, M. (2002). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Tösten, R. ve Özkan, H. (2014). Psikolojik sermaye ölçeği: Geçerlik güvenirlik çalışması. Erzurum Kültür Eğitim Vakfı Dergisi, 59(2014), 429-442.
• Tribe, J. ve Mkono, M. (2017). Not such smart tourism? The concept of e-lineation. Annalise of Tourism Research, 66(2017), 105-115.
• Tummers, L., Bekkers, V., Van Thiel, S. ve Steijn, B. (2015). The effects of work alienation and policy alienation on behavior of public employees. Administration & Society, 47(5), 596-617. Ulutaş, M. (2010) Birey-örgüt uyumu kuramı ve dalaman havalimanı çalışanları üzerine bir alan araştırması (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Usta, R. (2010). İçsel pazarlama ve hizmet kalitesi arasındaki ilişki üzerinde örgütsel bağlılık ve iş tatmininin aracılık etkisi. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, (34), 241-263.
• Üngüren, E. , Kaçmaz, Y. Y. ve Yılmaz, Y. (2016). The influence of sociodemographic factors on organizational alienation of accommodation businesses employees. European Scientific Journal, 12(4), 1-18.
• Ünsal, Y. (2018). Eğitim örgütlerinde sergilenen hizmetkâr liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel yabancılaşmasına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şanlıurfa.
• Yapıcı, M. (2004). Eğitim ve yabancılaşma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1) 1-9.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5.basım), Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Yılmaz, S. ve Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2) 314-333.