Research Article
BibTex RIS Cite

SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER

Year 2018, Volume: 22 Issue: 4, 699 - 720, 10.12.2018

Fatma Uygur

Abstract

Süveyş Kanalı, Osmanlı Devleti’nin toprağı Mısır’da Akdeniz ve Kızıldeniz’i birbirine bağlamak amacıyla Süveyş kıstağında 1859 tarihinde inşaatına başlanan ve 17 Kasım 1869 tarihinde kullanıma açılan uluslararası siyasî, ekonomik ve stratejik bir su yolu projesidir. Bu proje Sultan Abdülmecid (1823-1861) döneminde (1839-1861), Fransız mühendis-diplomat Ferdinand de Lesseps (1805-1894) tarafından 1854’te ve 1856’da Mısır Hidivi  Said Paşa (1822-1863)’dan imtiyaz alınarak başlatılmış; ancak, Sultan Abdülaziz (1830-1876) döneminde (1861-1876) tamamlanarak hizmete açılmıştır.
İngilizler kendi çıkarlarına zarar verecek olan bu stratejik projeyi engellemesi için Bâb-ı Âli’ye siyasî ve diplomatik baskılar uygulayarak Fransızları durdurmak istemiştir. Bu çerçevede İstanbul’da yaşanan Fransız-İngiliz rekabeti farklı boyutlara ulaşmıştır. Sadrazam tayin ve azlinde dönemin diplomatları doğrudan etkili olmuştur. 
Bu çalışmada Osmanlı topraklarında, kendi ülkelerinin iktisadî ve siyasî çıkarları peşinde koşan diplomatların mücadelesi Süveyş Kanalı çerçevesinde ele alınacaktır. Aynı zamanda Lesseps’in İstanbul, Kahire ve diğer merkezlerde yürüttüğü diplomatik ve mühendislik faaliyetleri arşiv belgeleri, “L’Isthme de Suez” başta olmak üzere Fransız matbuatı incelenerek konuya dâhil edilecektir. 

Keywords

Süveyş Kanalı Ferdinand de Lesseps Sultan Abdülmecid Antoine Thouvenel Mısır

References

  • Archives Diplomatiques Du Ministre Des Affaires Etrangères Français-ADMAEF (Fransız Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi)
  • ADMAEF 233 PAAP (Edouard-Antoine) Thouvenel Papiers, Tome 17.
  • ADMAEF 133 CP/322 P/676 Vues: 364, (1855, Sept.-Oct).
  • Le Canal des Deux Mers. Journal du Commerce Universel, 30 Novembre 1872.
  • Le Mémorial Diplomatique. Journal International, Politique, Littéraire et Financier, 30 Janvier 1859.
  • Le Monde Illustré, 3 Novembre 1866.
  • Le Petit Bengali, 10 Février 1885.
  • l’Isthme de Suez, 10 Juillet 1856.
  • l’Isthme de Suez, 10 Décembre 1857.
  • l’Isthme de Suez, 25 Décembre 1857.
  • l’Isthme de Suez, 25 Janvier 1858.
  • Journal Officiel de la République Française, 10 Juillet 1889, No: 184.
  • Revue des Deux Mondes, Tome XIXe, le 1er Janvier 1904.
  • Revue de l’Orient de l’Algérie et des Colonies VII, “L’Isthme de Suez et L’Ile de Périm, s. 265-276 Bulletin de la Société Orientale de France (Le Gros de la Croix), 1858.
  • Journal des Débats Politiques et Littéraires, 9 Août 1857.
  • Journal des Débats Politiques et Littéraires, 10 Septembre 1857.
  • Journal des Débats Politiques et Littéraires, 25 Décembre 1857.
  • Alloury, Louis. (1882). Comment S’est Fait Le Canal de Suez. Paris.
  • Akalın, Durmuş. (2011). Süveyş Kanalı, (Açılışı ve Osmanlı Devletine Etkisi 1854-1882), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi SBE, Denizli.
  • Armaoğlu, Fahir. (2010). 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
  • Berkes, Niyazi. (2011). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Ahmet Kuyaş (Yayına Haz.). İstanbul: Yapı Kredi yayınları.
  • Bertrand, Alphonse, Ferdinand de Lesseps Sa Vie, Son Oeuvre, G. Charpentier, Paris 1887.
  • Bradier, A. (1882). Les Journées de Napoleon III, de l’Empératrice Eugénie et du Prens Impérial. Paris: Librairie Napoléonnienne.
  • Cevdet, Ahmet Paşa (1991). Tezâkir 13-20. Cavid Baysun (Yayınlayan). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Çetin, Atilla. (2001). “İsmail Paşa Hidiv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 23, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Davison, H. Roderic. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876. Osman Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
  • De Fontmagne, La Baronne Durand. (1902). Un séjour à l’Ambassade de France. Paris: Librairie Plon.
  • De Fontmagne, La Baronne Durand. (1977). Kırım Harbi Sonrasında İstanbul. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
  • De Peborde. (1875). Le Canal de Suez. Accroissement des Produits.
  • Jorga, Nicolea. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
  • Karaer, Nihat. (2012). Paris, Londra, Viyana Abdülaziz’in Avrupa Seyahati. Ankara: Phoenix Yayınevi.
  • Karal, Enver Ziya. (2011). Osmanlı Tarihi Islahat Fermanı Devri1861-1876. VII. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1855). Percement de L’Isthme de Suez. Exposé et Document Officels. Paris: Editeur Henri Plon.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1864). Entretiens sur le Canal de Suez, D’après la Sténographie de M. Sabbatier. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1868). Compagnie Universale du Canal Maritime de Suez, Transit des Navires. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1869). Egypte et Turquie. Paris: Henri Plon İmprimeur-Editeur.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1870). Histoire du Canal de Suez. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1884). Allocution de M. Ferdinand de Lesseps. Société des Etudes Historiques, Séance du 23 Mars 1884, Fête de la Cinquantaine. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1887). Souvenirs de Quarante Ans Dédiés à Mes Enfants. Tome 2, Nouvelle Revue. Paris.
  • Ortaylı, İlber. (2011). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınevi.
  • Piazzi, Adrienne. (1879). Un Dram à Constantinople Par Leila Hanoum. Paris.
  • Said, Edward. (1998). Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu. Nezih Uzel (Çev.). İstanbul: İrfan Yayımcılık.
  • Soysal, İsmail. (1999). Fransız İhtilâli ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Thouvenel, L. (1897). Trois Années de la Question d’Orient 1856-1859 D’après Les Papiers Inédits de M. Thouvenel. Paris: Editeur Calmann Lévy.
  • Thouvenel, L. (1903). Page de l’Histoire du Second Empire D’après Les Papiers de M. Thouvenel. Paris: Librairie Plon.
  • Un Officier de L’Armée Française. (1882). La Question Egyptienne Devant La Nation Pas D’Intervention. Paris: Editeur C. Marpon et E. Flammarion.
  • Uygur, Fatma. (2014). “Fransız Büyükelçi Edouard Antoine Thouvenel ve İstanbul", Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi- Turkish Journal of Social Research. Yıl 18. Sayı 3. (ss. 353-378). Ankara.
  • Volney, M. Constantin François. (1787). Voyage en Syrie et En Egypte Pendant Les Années 1783, 1784 et 1785. Tome Second. Paris: Volland Libraire.
  • http://www.association-lesseps-suez.org/_1459?lang=fr (5. 7. 2018).
  • Bulletin, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5574470d/f5.image.r=Perim (26. 8. 2118).

Year 2018, Volume: 22 Issue: 4, 699 - 720, 10.12.2018

Fatma Uygur

Abstract

References

  • Archives Diplomatiques Du Ministre Des Affaires Etrangères Français-ADMAEF (Fransız Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi)
  • ADMAEF 233 PAAP (Edouard-Antoine) Thouvenel Papiers, Tome 17.
  • ADMAEF 133 CP/322 P/676 Vues: 364, (1855, Sept.-Oct).
  • Le Canal des Deux Mers. Journal du Commerce Universel, 30 Novembre 1872.
  • Le Mémorial Diplomatique. Journal International, Politique, Littéraire et Financier, 30 Janvier 1859.
  • Le Monde Illustré, 3 Novembre 1866.
  • Le Petit Bengali, 10 Février 1885.
  • l’Isthme de Suez, 10 Juillet 1856.
  • l’Isthme de Suez, 10 Décembre 1857.
  • l’Isthme de Suez, 25 Décembre 1857.
  • l’Isthme de Suez, 25 Janvier 1858.
  • Journal Officiel de la République Française, 10 Juillet 1889, No: 184.
  • Revue des Deux Mondes, Tome XIXe, le 1er Janvier 1904.
  • Revue de l’Orient de l’Algérie et des Colonies VII, “L’Isthme de Suez et L’Ile de Périm, s. 265-276 Bulletin de la Société Orientale de France (Le Gros de la Croix), 1858.
  • Journal des Débats Politiques et Littéraires, 9 Août 1857.
  • Journal des Débats Politiques et Littéraires, 10 Septembre 1857.
  • Journal des Débats Politiques et Littéraires, 25 Décembre 1857.
  • Alloury, Louis. (1882). Comment S’est Fait Le Canal de Suez. Paris.
  • Akalın, Durmuş. (2011). Süveyş Kanalı, (Açılışı ve Osmanlı Devletine Etkisi 1854-1882), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi SBE, Denizli.
  • Armaoğlu, Fahir. (2010). 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
  • Berkes, Niyazi. (2011). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Ahmet Kuyaş (Yayına Haz.). İstanbul: Yapı Kredi yayınları.
  • Bertrand, Alphonse, Ferdinand de Lesseps Sa Vie, Son Oeuvre, G. Charpentier, Paris 1887.
  • Bradier, A. (1882). Les Journées de Napoleon III, de l’Empératrice Eugénie et du Prens Impérial. Paris: Librairie Napoléonnienne.
  • Cevdet, Ahmet Paşa (1991). Tezâkir 13-20. Cavid Baysun (Yayınlayan). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Çetin, Atilla. (2001). “İsmail Paşa Hidiv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 23, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Davison, H. Roderic. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876. Osman Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
  • De Fontmagne, La Baronne Durand. (1902). Un séjour à l’Ambassade de France. Paris: Librairie Plon.
  • De Fontmagne, La Baronne Durand. (1977). Kırım Harbi Sonrasında İstanbul. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
  • De Peborde. (1875). Le Canal de Suez. Accroissement des Produits.
  • Jorga, Nicolea. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
  • Karaer, Nihat. (2012). Paris, Londra, Viyana Abdülaziz’in Avrupa Seyahati. Ankara: Phoenix Yayınevi.
  • Karal, Enver Ziya. (2011). Osmanlı Tarihi Islahat Fermanı Devri1861-1876. VII. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1855). Percement de L’Isthme de Suez. Exposé et Document Officels. Paris: Editeur Henri Plon.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1864). Entretiens sur le Canal de Suez, D’après la Sténographie de M. Sabbatier. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1868). Compagnie Universale du Canal Maritime de Suez, Transit des Navires. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1869). Egypte et Turquie. Paris: Henri Plon İmprimeur-Editeur.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1870). Histoire du Canal de Suez. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1884). Allocution de M. Ferdinand de Lesseps. Société des Etudes Historiques, Séance du 23 Mars 1884, Fête de la Cinquantaine. Paris.
  • Lesseps, Ferdinand de. (1887). Souvenirs de Quarante Ans Dédiés à Mes Enfants. Tome 2, Nouvelle Revue. Paris.
  • Ortaylı, İlber. (2011). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınevi.
  • Piazzi, Adrienne. (1879). Un Dram à Constantinople Par Leila Hanoum. Paris.
  • Said, Edward. (1998). Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu. Nezih Uzel (Çev.). İstanbul: İrfan Yayımcılık.
  • Soysal, İsmail. (1999). Fransız İhtilâli ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Thouvenel, L. (1897). Trois Années de la Question d’Orient 1856-1859 D’après Les Papiers Inédits de M. Thouvenel. Paris: Editeur Calmann Lévy.
  • Thouvenel, L. (1903). Page de l’Histoire du Second Empire D’après Les Papiers de M. Thouvenel. Paris: Librairie Plon.
  • Un Officier de L’Armée Française. (1882). La Question Egyptienne Devant La Nation Pas D’Intervention. Paris: Editeur C. Marpon et E. Flammarion.
  • Uygur, Fatma. (2014). “Fransız Büyükelçi Edouard Antoine Thouvenel ve İstanbul", Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi- Turkish Journal of Social Research. Yıl 18. Sayı 3. (ss. 353-378). Ankara.
  • Volney, M. Constantin François. (1787). Voyage en Syrie et En Egypte Pendant Les Années 1783, 1784 et 1785. Tome Second. Paris: Volland Libraire.
  • http://www.association-lesseps-suez.org/_1459?lang=fr (5. 7. 2018).
  • Bulletin, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5574470d/f5.image.r=Perim (26. 8. 2118).
There are 50 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

Fatma Uygur 0000-0001-7919-1695

Publication Date December 10, 2018
Submission Date October 23, 2018
Published in Issue Year 2018 Volume: 22 Issue: 4

Cite

APA Uygur, F. (2018). SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(4), 699-720.
AMA Uygur F. SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. December 2018;22(4):699-720.
Chicago Uygur, Fatma. “SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 22, no. 4 (December 2018): 699-720.
EndNote Uygur F (December 1, 2018) SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 22 4 699–720.
IEEE F. Uygur, “SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol. 22, no. 4, pp. 699–720, 2018.
ISNAD Uygur, Fatma. “SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 22/4 (December 2018), 699-720.
JAMA Uygur F. SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2018;22:699–720.
MLA Uygur, Fatma. “SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol. 22, no. 4, 2018, pp. 699-20.
Vancouver Uygur F. SÜVEYŞ KANALI PROJESİNDE İSTANBUL’DA CEREYAN EDEN DİPLOMATİK MÜCADELELER. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2018;22(4):699-720.