BİLECİK’TEKİ PHRYG İZLERİ VE VEZİRHAN STELİ

Year 2021, Issue: 28, 155 - 174, 14.09.2021

Hüseyin Erpehlivan

https://doi.org/10.22520/tubaar.2021.28.008

Abstract

Bu makale, temel olarak Kuzeybatı Anadolu’da Mysia, Bithynia ve Phrygia arasında konumlanmış Bilecik bölgesinin M.Ö. 1. Binyılda, Hellenistik Dönem öncesinde hangi bölge ya da bölgelere dâhil olduğunu sorgulamaktadır. Antik kaynaklar, arkeolojik kalıntılar ve epigrafik veriler kullanılarak bölge halklarının kültürel kimlikleri hakkında çıkarımlarda bulunması amaçlanmaktadır. Ayrıca makale ile 1970li yıllarda bölgeden bulunmuş olan Vezirhan Steli’nin stilistik analizi analoji ile yapılmıştır. Bu yapılan değerlendirmeler ışığında stelin hem doğu hem de batılı ögeler içerdiği görülmekte ve M.Ö. 5. yüzyılın sonuna tarihlenmesi önerilmektedir. Hem Phrygçe ve Hellence yazıt içeren Vezirhan Steli hem de başka bir Eski Phrygçe yazıt olan Fıranlar Steli bölgedeki Phryg varlığını kanıtlamaktadır. Bunlara ek olarak güncel araştırmalardan gelen, Phryg Grisi olarak bilinen seramikler ve ithal seramikler barındıran yerleşmeler ve tümülüsler gibi arkeolojik veriler de eklenerek bölgedeki kültürel yayılım, yerleşim şemaları ve bölgesel arazi kullanımı hakkında çıkarımlarda bulunulacaktır. Tüm bu veriler değerlendirildiğinde Bithynia, Mysia, Hellespontos Phrygiası ve İç Phrygia arasında konumlanmış Bilecik bölgesinin güney bölümlerinin hem konum hem de arkeolojik veriler açısından en yakın olarak İç Phrygia’yla bağlantılı olduğu anlaşılmıştır. Kuzey bölümlerinden çok tutarlı veriler gelmemesi sebebiyle bu bölgenin daha taşra niteliğinde olduğu, küçük kırsal yerleşmeler ve belki de göçebe topluluklar tarafından iskân edildiği düşünülebilir.

Keywords

Phrygia, Akhaimenid, Anadolu-Pers Üslubu, Hellence, Eski Phrygçe

Thanks

Bu makalenin hazırlanması aşamasında sağladıkları kütüphane imkânları dolayısıyla Alman Arkeoloji Enstitüsü, İstanbul Şubesi Müdürlüğü’ne ve ilgili kütüphanenin çalışanlarına, bir kısmı yayınlanmamış olan verileri benimle paylaşan Bilecik İli Arkeoloji Yüzey Araştırması başkanı Doç. Dr. Deniz SARI’ya ve ekibin üyesi Ark. Fadime ARSLAN’a, Hellence çeviriler ve tüm diğer katkıları için Arş. Gör. Haralambos NİKOLAYİDİS’e teşekkür ederim.

PHRYGISCHE SPUREN IN BİLECİK UND VEZIRHAN STELE

Abstract

PHRYGIAN TRACES IN BİLECİK AND VEZIRHAN STELE

Abstract

This article investigates the Bilecik region, which is located between Mysia, Bithynia and Phrygia in north-western Anatolia, during the pre-Hellenistic period, the 1st millennium BC. The paper aims at understanding the cultural identities of people who inhabited the region by interpreting ancient sources, archaeological evidence and epigraphic data together. Moreover, it analyses the Vezirhan stele stylistically, which was found in the region during the early 1970s. Analogies have shown that the reliefs include both eastern and western elements and the stele has been proposed to be dated to the end of the 5th century BC. The Vezirhan stele with the Old Phrygian and Greek inscriptions and the Fıranlar stele, another Old Phrygian inscription, prove the Phrygian presence in the region. In addition to these, recent archaeological data, including the Iron Age settlements represented by the so-called “Phrygian Grey”, imported wares and tumuli, is evaluated to shed light on the spread of the Phrygian culture, the settlement patterns and land use in the region. When all the data from the Bilecik region is evaluated, it can be understood that the southern half of the region was a part of the Phrygian core land. Despite the lacking consistent data from the northern part, the Phrygians might have inhabited small rural settlements or might have lived as nomadic tribes in the region.

Keywords

Phrygia, Achaemenid, Anatolian-Persian Style, Ancient Greek, Old Phrygian

References

• ANCIENT SOURCES APOLLONIUS RHODIUS Argonautika, A. Çokona (tr.), İstanbul 2018.
• HERODOTUS. Tarih, M. Ökmen (tr.), İstanbul, 2019.
• HOMER. İlyada, A. Erhat, A. Kadir (tr.), İstanbul, 2014.
• MEMNON. Herakleia Pontike Tarihi, M. Arslan (tr.), İstanbul, 2007.
• PSEUDO-SKYLAX. “Periplous”, M. Arslan (tr.), Mediterranean Journal of Humanities/II-1, 2012: 239-257.
• STRABO. The Geography of Strabo, H. C. Hamilton, W. Falconer (tr.), London, 1903.
• XENOPHON. Anabasis, A. Çokona (tr.), İstanbul, 2015.
• MODERN SOURCES ACKERMAN, R. 1938. “Achaemenid Seals”, A Survey for Persian Art from Prehistoric Times to the Present Volume I: Pre-Achaemenid, Achaemenid, Parthian and Sasanian Periods, (Ed. A. U. Pope), Oxford University Press, London and New York: 383-393.
• AFSHAR A., LERNER, J. 1979. “The Horses of the Ancient Persian Empire at Persepolis”. Antiquity/53: 44-47.
• AKURGAL, E. 1966. Orient und Okzident: Die Geburt der Griechischen Kunst, Holle Verlag GMBH, Baden-Baden.
• ALP, O., AKTAŞ, A. 2019. “Karaağaç Tumulus (Bilecik)”, Phrygia in Antiquity: From The Bronze Age To The Byzantine Period, Proceedings of an International Conference ‘The Phrygian Lands over Time: From Prehistory to the Middle of the 1st Millennium AD’, held at Anadolu University, Eskişehir, Turkey, 2nd-8th November, (Ed. G. Tsetskhladze) Peeters, Leuven: 749.
• ANATOLIAN CIVILISATIONS. 1983. The Anatolian Civilisations: Istanbul, May 22 - October 30, 1983, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• AYBEK, S. 2009. Metropolis İonia I: Heykel, Metropolis’de Hellenistik ve Roma Dönemi Heykeltıraşlığı, Homer Kitabevi, İstanbul.
• AYBEK, S., TUNA, M., ATICI, M. 2009. İzmir Tarih ve Sanat Müzesi Heykel Kataloğu, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• BAKIR, T. 2004. “Daskyleion'da Phrygler”, 60. Yaşında Fahri Işık'a Armağan; Anadolu'da Doğdu, (Ed. T. Korkut), Ege Yayınları, İstanbul: 55-67.
• BOARDMAN, J. 1970. Greek Gems and Finger Rings: Early Bronze Age to Late Classical, Harry N. Abrams Inc. Publishers, New York.
• BOARDMAN, J. 2017. Kırmızı Figürlü Atina Vazoları: Klasik Dönem, (çev. N. Öz), Homer Kitabevi, İstanbul.
• BORA, A. 2015. Bithynia Bölgesi Tümülüsleri, Unpublished Doctoral Thesis, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• BOSSERT, H. T. 1942. Altanatolien, Kunst und Handwerk in Kleinasien von den Anfängen bis zum Völligen Aufgehen in der Griechischen Kultur, Verlag Ernst Wasmuth G.M.B.H., Berlin.
• BOSSERT, E. M. 2000. Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy, Funde aus den Grabungskampagnen 1906, 1906, 1911, 1912, 1939-1939 und 1952-1960, Verlag Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
• BRIXHE, C. 2004. “Corpus des inscriptions paléo-phrygiennes Supplément II”, Kadmos/43: 1-130.
• BRIXHE, C., LEJEUNE, M. 1984. Corpus des inscriptions paléo-phrygiennes, Institut Français D’Études Anatoliennes, Editions Recherche sur les Civilisations, Paris.
• CORSI, F. 1845. Delle pietre antiche, Edizione terza: con notabile aggiunta al terzo libro in cui sono indicate e discritte tutte le colonne ed alcuni masse di pietre antiche ragguardevoli per grandezza o per rarità esistenti in Roma, Tip. di G. Puccinelli, Roma.
• DRAYCOTT, C. M. 2016. “Drinking to Death: The Totenmahl, Drinking Culture and Funerary Representation in the Late Archaic and Achaemenid Western Anatolia”, Dining and Death: Interdisciplinary Perspectives on the 'Funerary Banquet' in Ancient Art, Burial and Belief, (Eds. C. M. Draycott/M. Stamatopoulou), Peeters, Leuven: 219-298.
• DUBHRÓS, J. 2018. “Cultural Translation and the Iconography of the Master and Mistress of the Animals”, QED: The Research Annual of the UTA Honors/1: 33-59.
• DURAN, M. 2020. “Akhaimenid Döneminde Büyük Phrygia ve Bölgedeki Yol Ağları”, Asia Minor Studies/8: 386-402.
• DUSINBERRE, E. R. M. 2013. Empire, Authority, and Autonomy in Achaemenid Anatolia, Cambridge University Press, Cambridge.
• EFE, T. 1990. “1988 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/7: 405-424.
• EFE, T. 1991. “1989 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/8: 163-177.
• EFE, T. 1992. “1990 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/9: 561-583.
• EFE, T. 1993. “1991 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/10: 345-364.
• EFE, T. 2007. “The Theories of the ‘Great Caravan Route’ between Cilicia and Troy: The Early Bronze Age III Period in Inland Western Anatolia”, Anatolian Studies/57: 47-64.
• EFE, T., TÜRKTEKİ, M., SARI, D., FİDAN, E. 2015. “Bilecik İli 2013 Yılı Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/32.1: 495-504.
• EREN, K. 2015. “La sculpture archaïque d’Aphrodisias”, La sculpture gréco-romaine en Asie Mineure Synthèse et recherches récentes, (Ed. S. Montel) Presses universitaires de Franche-Comté, Besançon: 123-136.
• ERPEHLİVAN, H. 2018. Propontis'in Güneydoğusu’nda M.Ö. 1. Binyıl Yerleşmeleri ve Mezar Tipleri (M.Ö. 8-4. Yüzyıllar), Unpublished Doctoral Thesis, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• ERPEHLİVAN, H. 2021. “Anatolian-Persian Grave Stelae from Bozüyük in Phrygia: A Contribution to Understanding Persian Presence and Organisation in the Region”, Anatolian Studies/71: 59-74 (in press).
• ERPEHLİVAN, H. 2022. “Arkaik ve Klasik Dönemlerde Kios Üzerinden Yapılan Seramik Dağıtımı”, (6327 words, submitted manuscript).
• FIEDLER, G. 2003. Le monde phrygien du Xe s. au IVe s. avant notre ère: Culture matérielle, territoires et structures sociales, Unpublished Dissertation, Université de Provence (Aix-Marseille I), UFR Préhistoire, Histoire et Archéologie de l’Antiquité et du Moyen-Age, Marseille.
• FRENCH, D. H. 2013. Roman Roads and Milestones of Asia Minor; Vol 3 Milestones Fasc. 3.4 Pontus et Bithynia (with Northern Galatia), British Institute at Ankara, Ankara.
• GORBACHOV, Y. 2008. “Nine Observations on the Old Phrygian Inscription from Vezirhan”, Kadmos/47: 91-108.
• GUSMANI, R., POLAT, G. 1999. “Manes in Daskyleion”, Kadmos/38: 137-162.
• GÜRTEKIN-DEMİR, G. 2002. “Lydian Painted Pottery at Daskyleion”, Anatolian Studies/52: 111-143.
• HANFMANN, G. M. A., RAMAGE, N. H. 1978. Sculpture from Sardis: The Finds Through 1975, Harvard University Press, Cambridge.
• HERLES, M. 2012. “Zur Darstellung der Wildschweinjagd im Alten Orient”, Stories of Long Ago: Festschrift für Michael D. Roaf, (Eds. H. Baker/K. Kaniuth/A. Otto), Ugarit Verlag, Münster: 219-240.
• İL, Ö. 2009. Tumuli Asiae Minoris, Untersuchung zu den phrygischen und lydischen Tumulusgräbern der Eisenzeit im zentralen und westlichen Kleinasien, Unpublished Doctoral Thesis, Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg, Zentrum für Altertumswissenschaften, Institut für Klassische Archäologie, Heidelberg.
• İSTANBUL ÇEVRE KÜLTÜRLERİ, 1999. İstanbul Çevre Kültürleri (Trakya-Bitinya) ve Bizans, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
• KARAGÖZ, Ş. 2013. Kleinasiatisch-gräko-persische Kunstwerke im Archäologischen Museum von Istanbul, Wasmuth & Zohlen Verlag, Tübingen.
• KISBALI, T. P. 2018. “Стела Из Везирхана: Некоторые Иконографические Наблюдения”, Studia Historica/16: 73-83.
• KOERTE, A. 1899. “Kleinasiatische Studien IV: Ein altphrygisher Tumulus bei Bos-öjük (Lamunia)”, Mittheilungen des Kaiserlich Deutschen Archaeologishen Instituts Athenische Abheilung/24: 1-45.
• KOHLER, E. L. 1980. “Cremations of the Middle Phrygian Period at Gordion” From Athens to Gordion: The Papers of a Memorial Symposium for Rodney S. Young, (Ed. K. De Vries), University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Philadelphia: 65-89.
• KOHLER, E. L. 1995. The Gordion Excavations (1950-1973) Final Reports Volume II: The Lesser Phrygian Tumuli Part 1: The Inhumations, University of Pennsylvania Press, Philadelphia.
• LAZZARINI, L. 2010. “Six Coloured Types of Stone from Asia Minor Used by the Romans, and their Specific Deterioration Problems”, Studies in Conservation/55.2: 140-146.
• LIEBHART, R., DARBYSHIRE, G., ERDER, E., MARSH, B. 2016. “A Fresh Look at the Tumuli of Gordion”, Tumulus as Sema: Space, Politics, Culture and Religion in the First Millennium BC, (Eds. O. Henry, U. Kelp), De Gruyer, Göttingen: 627-636.
• MAFFRE, F. 2007. “Indigenous aristocracies in Hellespontine Phrygia”, Persian Responses: Political and cultural interaction with(in) the Achaemenid Empire, (Ed. C. Tuplin), Classical Press of Wales, Swansea: 117-141.
• MELLINK, M. J. 1967. “Archaeology in Asia Minor” American Journal of Archaeology/71.2: 155-174.
• MERAL, K. 2003. İonia Bölgesi Aslanları, Unpublished Doctoral Thesis, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Erzurum.
• NEUMANN, G. 1981. “Die altphrygisher Inschrift von Fıranlar Köyü” Kadmos/20: 143-149.
• NEUMANN, G. 1997. “Die zwei Inschriften auf der Stele von Vezirhan”, Frigi e Frigio; Atti del 1º Simposio Internazionale Roma, 16-17 ottobre 1995, (Eds. R. Gusmani/M. Salvini/P. Vannicelli), Consiglio Nazionale delle Ricerche, Roma: 13-31.
• NİKOLAYİDİS, H. 2016. Antik Kaynaklar ve Epigrafik Veriler Işığında Bilecik İli Tarihi Coğrafyası (M.Ö. 6. yüzyıldan Roma İmparatorluk Dönemi Sonuna Kadar), Unpublished Master Thesis, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Edirne.
• OBRADOR-CURSACH, B. 2018. Lexicon of Phrygian Inscriptions, Unpublished Doctoral Thesis, University of Barcelona, Faculty of Philology, Department of Classical, Romance and Semitic Philology, Barcelona.
• POLAT, G. 1998. Anadolu Akhaemenid Dönemi Plastik Eserleri, Unpublished Doctoral Thesis, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İzmir.
• PRAYON, F. 1987. Phrygische Plastik, Die frühesenzeitliche Bildkunst Zentral-Anatoliens und ihre Beziehungen zu Griechenland und zum Alten Orient, Ernst Wasmuth Verlag, Tübingen.
• RATTÉ, C. 1989. “Five Lydian Felines”, American Journal of Archaeology/93.3: 373-393.
• RISSER M. K. 2001. Corinth Volume VII, Part V: Corinthian Conventionalizing Pottery, The American School of Classical Studies at Athens, Princeton.
• ROOSEVELT, C. H. 2009. The Archaeology of Lydia, from Gyges to Alexander, Cambridge University Press, Cambridge.
• RUDENKO, S. I. 1970. Frozen Tombs of Siberia; The Pazyryk Burials of Iron Age Horsemen, University of California Press, Berkeley.
• SARI, D. 2011. İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’nun Kültürel ve Siyasal Gelişimi, Unpublished Doctoral Thesis, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• SARI, D. 2017a. “Bilecik İli 2016 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/37.1: 399-409.
• SARI, D. 2017b. “Yeni Yüzey Araştırmaları Işığında İlk Tunç Çağı'nda Bozüyük”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/ 26.1: 140-154.
• SARI, D. 2019a. “Bilecik İli 2017 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/37.1: 399-409.
• SARI, D. 2019b. “Bilecik İli 2018 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı/37.1: 399-409.
• SARIKAYA, S. 2018. Anadolu’da Persler, Daskyleion Satraplığı, Arkeoloji ve Sanat, İstanbul.
• SCHMIDT, E. F. 1953. Persepolis I: Structures, Reliefs, Inscriptions, The University of Chicago Press, Chicago.
• SEKUNDA, N. V. 1985. “Achaemenid Colonization in Lydia” Revue des Études Anciennes/87: 7-30.
• SEKUNDA, N. V. 1988. “Persian Settlement in Hellespontine Phrygia”, Achaemenid History 3: Method and Theory, (Eds. A. Kuhrt/H. Sancisi-Weerdenburg), Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten, Leiden: 175-196.
• SEVİN, V. 2001. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• SEVİNÇ, N., KÖRPE, R., TOMBUL, M., ROSE, C. B., STRAHAN, D., KIESEWETTER, H., WALLRODT, J. 2001. “A New Painted Graeco-Persian Sarcophagus from Çan”, Studia Troica/11: 384-420.
• STROCKA, V. M. 1977. “Neue Archaische Löwen in Anatolien”, Archäologischer Anzeiger/1977: 481-512.
• SIMON, Z. 2015. “Die letzte Zeile der phrygischen Inschrift von Veziran ”, Acta Classica Universitatis Scientiarum Debreceniensis/51: 17-30.
• ŞAHİN, S. 1981. Katalog der Antiken Inschriften des Museums von İznik (Nikaia)/İznik Müzesi Antik Yazıtlar Katalogu Teil II,1, Dr. Rudolf Habelt GMBH, Bonn.
• ŞAHİN S. 1986. “Studien über die Probleme der historischen Geographie des Nordwestlichen Kleinasiens I: Strabon XII 3, 7 p. 543”, Epigraphica Anatolica/7: 125-151.
• TAŞ, İ. 2007. “Hitit Metinlerinde Maša Ülkesi”, Arkeoloji ve Sanat/125: 15-34.
• TÜFEKÇİ-SİVAS, T. (1997). Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya İl Sınırları İçindeki Phryg Kaya Anıtları, Unpublished Doctoral Thesis, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• YOUNG, R. S. 1981. The Gordion Excavations Final Reports Volume I: Three Great Early Tumuli, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Philadelphia.