ARŞİV BELGELERİNE GÖRE BEYOĞLU’NDAKİ HÜSEYİN AĞA CAMİİ ÇEŞMESİ’NİN İNŞASI

Year 2020, Issue: 21, 91 - 102, 17.09.2020

Nurcan Yazıcı Metin

https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.21.005

Abstract

Beyoğlu, İstiklal Caddesi’ndeki Hüseyin Ağa Camii’nin bahçe duvarı köşesinde, Atıf Yılmaz Caddesi (Sakız Ağacı Caddesi) üzerinde bulunan çeşme, kaynaklarda cami ile aynı döneme, 16.yüzyıla tarihlendirilmiştir. Osmanlı Arşivi’nde tespit edilen yazışmalar, keşf-i evvel defteri ve uygulanması planlanan çizimleri, çeşmenin 1880 yılında inşa edildiğini göstermektedir. Çeşmenin süslemeleri ve üzerindeki silik olan ve kısmen okunabilen tarih de bu tarihle uyumludur. Çeşme için Evkaf-ı Hümâyun tarafından hazırlanmış olan ilk projenin, masraflı olacağı gerekçesiyle uygulanmadığı; Beyoğlu Altıncı Belediye Dairesi tarafından hazırlatılan ikinci projenin ise değişikliklerle kısmen uygulandığı anlaşılmaktadır. Tek yüzlü, depolu/hazneli duvar çeşmesi olan ve caminin adıyla kaynaklarda tanımlanan çeşmenin süslemeleri de dönemi ile örtüşmektedir. Çeşmenin ayna taşındaki baklava dilimli geometrik düzenleme ortasında yer alan küp/vazo süslemesi de bu çeşmeye özgüdür. Çeşmenin keşf-i evvel defterinde, caminin karşısında, aynı cadde üzerinde yanmış başka bir çeşmenin bulunduğu ve mevcut yanık çeşmenin malzemesinin de yeniden inşa edilecek olan bu çeşmede kullanılacağı ifade edilmiştir. Yerinde yapılan incelemede, çeşmenin duvar yüzeyinde, musluk yerleri belli olan ayna taşı tespit edilmiştir. Çeşmenin inşası da tanımlanan çeşmenin yanması üzerine gündeme gelmiştir. Hüseyin Ağa Camii Çeşmesi’nin inşa sürecinde, dönemin vakıf baş mühendisi olduğu tespit edilen A. N. Perpignani de bir proje hazırlamıştır. Makalede, Hüseyin Ağa Camii Çeşmesi’nin mimari ve süsleme özellikleri tanımlanacak; çeşmenin inşa süreci ve tarihi ile hazırlanmış olan orjinal projeleri ele alınacak; son dönem Osmanlı mimarlığında çalışmalarıyla tanınan mimar Perpignani’nin bu çeşme ile bağlantısına değinilecektir.

Keywords

Batılılaşma Dönemi, Osmanlı Mimarisi, Hüseyin Ağa Camii, Çeşme, Mimar Perpignani

References

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA.), ŞD., 101/4, H. 1297, M. 1880.
• BARUH, L.T., 2018., “Mülkiyet, Finans ve Mimarlık: Osmanlı Bankası Şube Binaları”, Toplumsal Tarih, 290, s. 26-35.
• BAYFİDAN, D., 2018., 19. Yüzyıl Beyoğlu Çeşmeleri, (Yayınlanmamış yük- sek Lisans Tezi) Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, Denizli.
• CAN, C., 1993, İstanbul’da 19.Yüzyıl Batılı ve Levanten Mimar- ların Yapıları ve Koruma Sorunları, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• EGEMEN, A., 1993., İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri, İstanbul.
• SÖNMEZ, Z., 2006., Türk-İtalyan Siyaset ve Sanat İlişkileri, İstanbul.
• PİLEHVARİAN, N. K., ve URFALIOĞLU, N., 2000, Osmanlı Başkenti İstanbul’da Çeşmeler, İstanbul.
• TANIŞIK, İ.H., 1945, İstanbul Çeşmeleri II, Beyoğlu ve Üsküdar Cihetleri, İstanbul.
• TÜFEKÇİ, D., 2015, Huber Köşkü Yerleşkesi Tarihi ve Mimarisi Hak- kında: (Belgeler Üzerinden Bir Araştırma), (Yayın- lanmamış yüksek Lisans Tezi) Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• TUNCER ULUDAĞ, S. ve YILMAZ, H.E., 2014, “Taksim’deki Hüseyin Ağa Camii ve Son Restorasyon Çalışmaları”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, 2014/ 8, s. 30-43.
• YAZICI METİN, N., 2019, Devlet Kapısı, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükümet Konaklarının İnşa Süreci ve Mimarisi, İstanbul.
• YÜKSEL, İ. A., 1998, “Ağa Camii”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklo- pedisi, C. 1, s. 453, İstanbul.