Sürdürülebilir liderliğin örgütsel öğrenme kapasitesi ve iş-aile çatışması üzerine etkileri: Bir alan araştırması

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 119 - 133, 30.06.2023

Hüseyin Çiçeklioğlu

Öz

Bugünün rekabetçi dünyasında örgütler hızla oluşan değişimlere uyum sağlamakta oldukça zorlanmaktadırlar. Söz konusu değişimin hızının ve sürdürülebilir rekabetçiliğin şiddetinin her geçen gün arttığı endüstri dünyasında, örgütlerin faaliyetlerini gerçekleştirdikleri çevrelerine ayak uydurabilmeleri ve belirsiz bir geleceğe yönelik doğru adımlar atabilmeleri örgüt ve işgören arasındaki uyuma bağlıdır. Bu bağlılık da liderliğin etkin ve verimli bir unsur olarak değerlendirilmesiyle gerçekleşebilmektedir.
Bu çalışmanın temel amacı, sürdürülebilir liderliğin örgütsel öğrenme kapasitesi ve iş-aile çatışması üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaçla Akdeniz Bölgesinde faaliyet gösteren bir bankanın çağrı ve operasyon merkezinde görev yapan 172 çalışandan veri toplanmıştır. Anketler sonucu toplanan veriler SPSS programında faktör analizi başta olmak üzere çeşitli analizlere tabii tutulmuştur. Elde edilen araştırma bulguları, sürdürülebilir liderlik ve alt boyutlarının örgütsel öğrenme kapasitesi üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Aynı şekilde sürdürülebilir liderlik ve alt boyutlarının iş-aile çatışması üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu da tespit edilmiştir. Bununla birlikte örgütsel öğrenme kapasitesi ve alt boyutlarının da iş-aile çatışması üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Liderlik, Örgütsel Öğrenme Kapasitesi, İş-Aile Çatışması

Kaynakça

• Abbasi, E., & Zamani-Miandashti, N. (2013). The role of transformational leadership, organizational culture and organizational learning in improving the performance of Iranian agricultural faculties. High Education, 66, 505–519. https://doi.org/10.1007/s10734-013-9618-8
• Akgündüz, Y., Dalgıç, A., Kale, A. & Karakan, H.İ. (2015). Beş faktör kişilik özelliklerinin dönüşümcü liderlik davranışlarına etkisi: otel işletmelerinde bir araştırma. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(3). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/201848
• Akmaz, A. & Erbaşı, A. (2017). Psikolojik kontrat ile örgütsel bağlılık ve örgütsel güven ilişkisi: Mersin ilindeki 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(4), 125- 154. https://dergipark.org.tr/tr/pub/basbed/issue/38799/459042
• Argyris, C., & Schon, D. A. (1978). Organizational learning: A theory of action perspective. Addison-Wesley, Massachusetts.
• Avery, G.C., & Bergsteiner, H. (2010). Honeybees & Locusts: The business case for sustainable leadership. Allen & Unwin.
• Aydoğan, E., Orhan, F., Naldöken, Ü., Beylik, U. & Aksay, K. (2011). Sağlık kurumlarında örgütsel öğrenme kapasitesi: Bir kamu hastanesi örneği, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2). https://trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRNd09UTTBOQT09
• Baron, R. A., & Bryne, B. (1984). Social psychology: Understanting human interaction, Allyn and Bacon Inc.
• Bernas, K. H., & Major, D. A. (2000). Contributors to stress resistance: Testing a model of women’s work– family conflict. Psychology of Women Quarterly, 24, 170–178. https://doi.org/10.1111/j.1471- 6402.2000.tb00198.x
• Bhatnagar, J. (2006). Measuring organizational learning capability in Indian managers and establishing firm performance linkage: An emprical analysis. The Learning Organization, 13(5), 416–433. https://doi.org/10.1108/09696470610679965
• Conger, J. A. (1999). Charismatic And transformational leadership in organizations: An Insider’s perspective on these developing streams of research. Leadership Quarterly, 10(2), 145–179. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(99)00012-0
• Coyle-Shapiro, J. A-M. & Shore, L. (2007). The employee-organization relationship: Where do we go from here?. Human Resource Management Review, 17, 166-179. https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2007.03.008
• Çelik, M. & Turunç, Ö. (2010). Lider desteğinin çalışanların ı̇ş -aile yaşam çatışması ve ı̇ş performansına etkisi: Savunma sektöründe bir araştırma. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(1), 19-41. https://dergipark.org.tr/en/pub/cuiibfd/issue/4149/54461
• Efeoğlu, İ. E. (2006). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma. [Doktora tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Emhan, A., Cura, F. & Zincirkıran, M. (2015). İş memnuniyeti ve öğrenme kapasitesinin örgütsel performans üzerindeki etkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 17(2), 92-108. https://dergipark.org.tr/tr/pub/isguc/issue/25445/268483
• Eraslan, L. (2004). Liderlikte post-modern bir paradigma: Dönüşümcü liderlik. Journal of Science, 1(1), 1-32. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/168
• Eren, E. (2015). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Basım Yayın.
• Ergin, B. (2014). Türkiye’de yükseköğretim sisteminde kalite ve etkililik açısından, kendi kendine liderlik yaklaşımının, öğretim üyesi yetkinlikleri ve örgütsel öğrenme kapasitesi üzerine etkisi. [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Ferdig, M. (2007). Sustainability leadership: Co-creating a sustainable future. Journal of Change Management, 7(1), 25-35. https://doi.org/10.1080/14697010701233809
• Frone, M. R. (2000). Work–family conflict and employee psychiatric disorders: The national comorbidity survey. Journal of Applied psychology, 85(6), 888-895. https://doi.org/10.1037/0021-9010.85.6.888 132
• Frye, N. K.,& Breaugh, J. A. (2004). Family-friendly policies, supervisor support, work_ family conflict, familywork conflict and satisfaction: A test of a conceptual model. Journal of Business and Psychology, 19(2), 197-220. https://doi.org/10.1007/s10869-004-0548-4
• Goh, S., & Richards, G. (1997). Benchmarking the learning capacity of organizations. European Management Journal, 15, 575–583. https://doi.org/10.1016/S0263-2373(97)00036-4
• Gómez, P. J., Lorente, J. S., & Ramón, V. C. (2005). Organizational learning capability: A proposal of measurement, Journal of Business Research, 58(6), 715-725. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2003.11.002
• Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of management review, 10(1), 76-88. https://doi.org/10.5465/AMR.1985.4277352
• Guerrero, S., Sylvestre, J., & Muresanu, D. (2013). Pro-diversity practices and pereived insider status. Cross Cultural Mangement, 20(1), 5-19. https://doi.org/10.1108/13527601311296229 Güney, S. (2016). Davranış bilimleri. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, felsefe-yöntem analiz. Seçkin Yayıncılık. Hammer L. B., Kossek E. E., Bodner T., Anger K., & Zimmerman K. (2011). Clarifying work– family intervention processes: The roles of work-family conflict and family supportive supervisor behaviors. Journal of Applied Psychology, 96, 134–150. https://doi.org/10.1037/a0020927
• Hammer, L. B., Kossek, E. E., Yragui, N. L., Bodner, T. E., & Hanson, G. C. (2009). Development and validation of a multidimensional measure of family supportive supervisor behaviors (FSSB). Journal of Management, 35, 837-856. https://doi.org/10.1177/0149206308328510
• Hargreaves, A., & Fink, D. (2003). Sustaining Leadership. Phi Delta Kappan, 84(9), 693-700. https://doi.org/10.1177/003172170308400910
• Hodgkinson, M. (2000) Managerial perceptions of barriers to becoming a learning organization. The Learning Organization, 7(3), 156-167. https://doi.org/10.1108/09696470010335872
• Hsiao, H. C., & Chang, JC. (2011). The role of organizational learning in transformational leadership and organizational innovation. Asia Pacific Educ. Rev. 12, 621–631. https://doi.org/10.1007/s12564-011- 9165-x
• İbicioğlu, P., Özmen, Ö. İ. & Taş, Y. (2009). Liderlik davranışı ve toplumsal norm ilişkisi: Ampirik bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20830/223105
• İçerli, L. & Çelik, R. (2020). Yeni bir liderlik yaklaşımı: Çevik liderlik. S. Yılmaz (Ed.). Yönetim ve organizasyon araştırmaları içinde. Akademisyen Kitabevi.
• Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Kandemir, D., Hult, M., & Tomas, G. (2004). A conceptualization of an organizational learning culture in international joint ventures. Industrial Marketing Management, 34(5), 430-439. https://doi.org/10.1016/j.indmarman.2004.10.002
• Kavurmacıoğlu, R.G. (2021). Thriving in turbulent times the interplay of organizational learning capability & employee work role performance: The mediating role of organizational resilience. [Yüksek lisans tezi] Marmara Üniversitesi.
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guildford Press.
• Koçel, T. (2015). İşletme yöneticiliği: Yönetim ve organizasyon. Organizasyonlarda davranış, klasik-modern çağdaş ve güncel yaklaşımlar, Beta Basım Yayıncılık.
• Kossek, E. E., Pichler, S., Bodner, T., & Hammer, L. B. (2011). Workplace social support and work–family conflict: A meta-analysis clarifying the influence of general and work–family-specific supervisor and organizational support. Personnel Psychology, 64(2), 289–313. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2011.01211.x
• Lapalme, M-È., Stamper, C. L., Simard G., & Tremblay, M. (2009). Bringing the outside in: Can “external” workers experience insider status?, Journal of Organizational Behavior, 30(7), 919-940. https://doi.org/10.1002/job.597
• Lashari, R. H., Nazir, S. H., & Rana, A. H. (2020). The mediatıng role of organizational learning between transformational leadership and knowledge sharing. Academic Journal of Social Sciences, 4(3), 685- 699. https://doi.org/10.54692/ajss.2020.04031056
• Mısırdalı-Yangil, F. & Dil-Şahin, M. (2019). Sürdürülebilir liderlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik analizi. BMIJ, 7(5), 2124-2147. http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v7i5.1276.
• Mills, G. E., & Gay, L.R. (2019). Educational research: Competencies for analysis and applications. Pearson.
• Netemeyer, G. Richard., Boles, S. J., & Mc Murrian, R. (1996). Development and validation of work family conflict and family work conflict scales, Journal of Applied Psychology, 81(4), 400-410. https://doi.org/10.1037/0021-9010.81.4.400
• Okumuş, K., (2013). Liderlik tarzları, örgütsel öğrenme yeteneği, yenilik ve firma performansı ilişkisi. [Yüksek Lisans tezi]. Gebze Teknik Üniversitesi.
• Paustian-Underdahl, S. C., & Jonathon R. B. H. (2014). Examining the influence of climate, supervisor guidance, and behavioral integrity on work–family conflict: A demands and resources approach. Journal of Organizational Behavior, 35, 447–463. https://doi.org/10.1002/job.1883
• Probst, G., & Buchel, B. (1997). Organizational learning: The competitive advantage of the future. Prentice- Hall.
• Rodriguez, M. A., Ricart, J. E., & Sanchez, P. (2002). Sustainable development and sustainability of competitive advantage: A dynamic and sustainable view of the firm. Sustainable Development and Competitive Advantage, 11(3), 135–146. https://doi.org/10.1111/1467-8691.00246
• Saunders, M. N., & Lewis, P. (2012). Doing research in business & management: An essential guide to planning your project. Pearson.
• Savage, E., Tapics, T., Evarts, J., Wilson, J., & Tirone, S. (2015). Experiential learning for sustainability leadership in higher education. International Journal of Sustainability in Higher Education, 16(5), 692- 705. https://doi.org/10.1108/IJSHE-10-2013-0132
• Selvarajan, T., Cloninger, P., & Singh, B. (2013). Social Support and work-family conflict : A test of an indirect effects model. Journal of Vocational Behavior, 83, 486-499. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2013.07.004 Shrivastava, P. (1995). The role of corporations in achieving ecological sustainability. Academy of Management Review, 20(4), 936-960. DOI: 10.4018/978-1-7998-0315-7.ch011
• Sılalaıy, K., Ratanaolarn, T., & Thawısook, M. (2018). A study of confirmatory factor analysis of sustainable leadership for vocational education. The Online Journal of New Horizons in Education, 8(1).
• Singh, S. K. (2008). Role of leadership in knowledge management: A study. Journal of Knowledge Management, 12, 3-15. https://doi.org/10.1108/13673270810884219
• Teo, H. H., Wang, X., Wei, K., Sia, C., & Lee, M. K. O., (2006). Organizational learning capacity and attitude toward complex technological ınnovations: An empirical study. Journal of The American Society For Information Science and Technology, 57(2), 264–279. https://doi.org/10.1002/asi.20275
• Torres, R. T. ve Preskill, H. (2001). Evaluation and organizational learning: Past, present and future. American Journal of Evaluation, 22(3). https://doi.org/10.1016/S1098-2140(01)00170-9.
• Uğurlu, Y. Ö. (2011). Örgütsel öğrenme yeteneğinin ürün yeniliği performansına etkisi: Üretim işletmelerinde bir araştırma. [Doktora tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi
• Ural, A. & Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
• Waruwu, H., Asbari, M., Purwanto, A., Nugroho, Y., Fikri, M., Fauji, A., Shobihi, A., Hulu, P., Sudiyono, R., Agistiawati, E., & Dewi, W. (2020). The role of transformational leadership, organizational learning and structure on innovation capacity: Evidence from Indonesia private schools. Edupsycouns: Journal of Education, Psychology and Counseling, 2(1), 378-397. https://ummaspul.ejournal. id/Edupsycouns/article/view/499
• Watkins, K., & Marsick, V. (1990). Informal and incidental learning in the workplace, Routledge. Zel, U. (2001). Kişilik ve liderlik, evrensel boyutlarıyla yönetsel açıdan araştırmalar, teoriler ve yorumlar, Nobel Akademik Yayıncılık.