Kyoto Protokolü ve Türkiye’nin Uyum Sürecinin Değerlendirilmesi

Year 2024, Volume: 8 Issue: 1, 7 - 18, 03.07.2024

Şaile Tuba Öztürk , Z. Fuat Toprak

Abstract

Tüm dünyada giderek etkisi artan iklim değişikliği küresel olarak önlem alınması gereken bir kriz haline geldi. Sanayi Devrimi sonrasında dramatik hale gelen insan kaynaklı sera gazı emisyonlarındaki artış iklimi olumsuz etkilemektedir. Önlem alınmazsa tüm canlıların yaşamında, geri dönüşümü yüzyıllar alacak veya hiç olmayacak şekilde tahribatlara sebep olacaktır. Bu durum devletleri ulusal ve uluslararası düzeyde mücadele etmeye teşvik etmiş ve iklim değişikliği ile mücadele için Birleşmiş Milletler öncülüğünde somut adımlar atılmıştır. Öncelikle Kyoto Protokolü’nün ön anlaşması niteliğinde olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi imzalanmış, ardından Kyoto Protokolü ve Paris Sözleşmesi ile küresel çözüm arayışına devam edilmiştir. Bu çalışmada Kyoto Protokolü’nün onaylanmasının protokole taraf olan ülkelerden Türkiye üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu bağlamda öncelikle protokolün Birinci Taahhüt Dönemi (2008-2012) ve İkinci Taahüt Dönemi (2013-2020) için Türkiye’nin sera gazı emisyonu endeksleri hesaplanmış ve gerçekleşen emisyonlar 1990 yılı (baz yıl) emisyon değerleriyle karşılaştırılmıştır. Çalışmada ayrıca Türkiye’nin 1990-2020 yıllarına ait gerçekleşen sera gazı emisyonu parametreleri esas alınarak, 2021-2050 yılları arası için Türkiye’nin emisyon trendi (gidişi) belirlenmiştir. Modelleme için Lineer Regresyon, ARIMA ve Yapay Sinir Ağları (YSA) yöntemleri kullanılmıştır. Böylece hem bu yöntemlerin gidiş analizindeki kaabiliyetleri belirlenmiş hem de Türkiye için ileriye yönelik tahminler yapılmıştır. Diğer taraftan emisyon azaltımında Türkiye’nin mevcut durumunun olası nedenleri ortaya konmuş ve emisyon azaltımındaki başarımızı artırmak için çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Türkiye, Kyoto Protokolü, küresel ısınma, iklim değişikliği, Lineer Regresyon, ARIMA

Ethical Statement

-

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

• [1] Sözen, A., Alp, İ. (2009). Comparison of Turkey's performance of greenhouse gas emissions and local/regional pollutants with EU countries, Energy Policy, 37(12), 5007-5018.
• [2] Oral, N., (2019). Mühendislikte Yeni Trendler: Enerji ve Çevre Sürdürülebilirliği Bilgilendirme Semineri, 21 Ekim 2019, İskenderun, Türkiye.
• [3] Binboğa, G., (2017). Sürdürülebilirlik Kapsamında Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları ve Türkiye’nin Durumunun İncelenmesi, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 207-238.
• [4] T.C. Tarım Orman Bak., (2021). IPCC - ar6_WGI_Yönetici Özeti.pdf (tarimorman.gov.tr), (26 Mayıs 2024).
• [5] Doğan, S., Tüzer, M. (2011). Küresel İklim Değişikliği İle Mücadele: Genel Yaklaşımlar ve Uluslararası Çabalar. Journal of Sociological Studies. (44), 157-194.
• [6] Aytek, A., Toprak, Z. F. (2001). Fresh Water Saltwater Distribution and Freshwater Potential of Turkey, Proc. International Symposium on Water Resources and Environmental Impact Assessment, 233 - 238, Istanbul.
• [7] Erden Özsoy, C. (2015). Düşük karbon ekonomisi ve Türkiye’nin karbon ayak izi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(9), 198-215.
• [8] Toprak, Z.F., Hamidi, N., Toprak, Ş. ve Şen, Z., (2013). Climatic Identity Assessment of the Climate Change, Int. J. Global Warming, 5(1), 30-45.
• [9] Toprak, Z. F. (2013). Küresel İklim Değişikliğine Genel Bir Bakış (Davetli Konuşmacı), 3. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi, TİKDEK 2013, 23 – 25 Haziran 2013, İTÜ, İstanbul – Türkiye.
• [10] Batan, M., Toprak Z. F., ve Şen, Z. (2013). Küresel İklim Değişikliği Üzerinde Yapılan Çalışmaların Sınıflandırılması, 3. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi, TİKDEK 2013, 23 – 25 Haziran 2013, İTÜ, İstanbul – Turkiye.
• [11] Toprak, Z.F., Toprak, S., Hamidi, N., (2011). Global Climate Changes And Meteorological Identity, The 4th International Symposium- Water Resources and Sustainable Development (CIREDD‘4), 22 – 23 February, 2011, Algiers-Algeria.
• [12] T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Başkanlığı, (2023). TÜİK Ulusal Sera Gazı Emisyon Envanteri yayınlandı (iklim.gov.tr), 25 Mayıs 2024.
• [13] Akyol, M. (2022). Karbon Ayak İzinin Zaman Serisi Veri Madenciliği Yöntemleri ile Tahmini: Türkiye Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İskenderun Teknik Üniversitesi, Türkiye.
• [14] Erdoğdu, E., (2010). Turkish support to Kyoto Protocol: A reality or just an illusion, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 14(3), 1111-1117.
• [15] Lerner, K. L., Lerner, B. W. (2006). Environmental issues: essential primary sources, Thomson Gale.
• [16] Coşkun, A. A., Gençay G., (2011). Kyoto Protocol and “deforestation”: A legal analysis on Turkish environment and forest legislation, Forest Policy and Economics, 13(5), 366-377.
• [17] T.C. Dışişleri Bak., https://www.mfa.gov.tr/kyoto-protokolu.tr.mfa, 25 Mayıs 2024.
• [18] Polat, O. (2019). http://web.bilecik.edu.tr/onurpolat/files/2019/09/iklim_degisikligi_cerceve_sozlesmesi_ve_turkiye.pdf), (26 Mayıs 2024).
• [19] T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Başkanlığı, (2022). https://www.csb.gov.tr, Türkiye Cumhuriyeti Niyet Edilen Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkı, (10 Mart 2024).
• [20] Türkeş, M., Kılıç, G. 2004. Avrupa Birliği’nin İklim Değişikliği Politikaları ve Önlemleri, Çevre, Bilim ve Teknoloji, Teknik Dergi, 2, 35-52.
• [21] Karakaya, E., Özçağ, M. (2003). Türkiye Açısından Kyoto Protokolü’nün Değerlendirilmesi ve Ayrıştırma (Decomposition) Yöntemi ile CO₂ Emisyonu Belirleyicilerinin Analizi, VII. ODTÜ İktisat Konferansı, Ankara, Türkiye.
• [22] Ayhan, D., 2010. Enerji, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Küresel İklim Değişikliği Sorunsalı ve Kyoto Protokolü: Türkiye Analizi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye.
• [23] Hocaoğlu Bahadır, N. 2011. Avrupa Birliği’nin İklim Değişikliği Politikaları Ve Türkiye’nin Bu Politikalara Uyumu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye.
• [24] Selçuk, S.F., (2023). Uluslararası İklim Değişikliği Anlaşmaları ve Türkiye’nin Tutumu, Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 6(1), 9-19.
• [25] Atamer S. (2008). İklim Değişikliği Politikaları Mevcut Durum Değerlendirmesi Raporu, Türkiye’nin Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı’nın Geliştirilmesi Projesi, 9 Ocak 2023, Türkiye.
• [26] Taşdan, F. (2008). Kyoto Protokolü Finansal Destek Mekanizmaları Çerçevesinde Türkiye’de Gönüllü Salım Ticareti, 1. Ulusal Enerji Verimliliği Forumu, 15–16 Ocak 2009, İstanbul.
• [27] Çelikkol, H., Özkan, N. 2011. Karbon Piyasaları ve Türkiye Perspektifi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (31), 203-222.
• [28] Çetinkaya, E., Sokulgan, K. (2009). Kyoto Protokolü ve Karbon Emisyon Piyasası, Vobjektif, 12.
• [29] Yalçın, A. Z. 2010. Sürdürülebilir Kalkınma için Düşük Karbon Ekonomisinin Önemi ve Türkiye için Bir Değerlendirme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 186-203.
• [30] Bayrak, M. R., (2012). Sürdürülebilir Kalkınma için Türkiye’de Düşük Karbon Ekonomisi ve Kyoto Protokolü’nün Finansman Kaynakları, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(4), 266-279.
• [31] Konak, N. (2011). Küresel İklim Değişikliği, Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları, Gönüllü Karbon Piyasası ve Türkiye: Eleştirel Yaklaşım, Alternatif Politika, (2),154-178.
• [32] Binboğa, G.(2014). Uluslararası Karbon Ticareti ve Türkiye, Journal of Yasar University, 9(34) 5732-5759.
• [33] Pabuçcu, H., Bayramoğlu, T. (2017). Yapay Sinir Ağları İle CO₂ Emisyonu Tahmini: Türkiye Örneği, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 762-778.
• [34] Rezaei MH, Sadeghzadeh M, Nazari MA, Ahmadi MH, Astaraei FR. (2018). Applying GMDH artificial neural network in modeling CO₂ emissions in four Nordic countries., Int J Low-Carbon Technol, 13(3), 266–271.
• [35] Hamzaçebi, C., Karakurt, I. (2015). Forecasting the energy-related CO₂ emissions of Turkey using a grey prediction model, Energy Sources, Part A: Recovery, Utilization, and Environmental Effects, 37(9), 1023-1031.
• [36] Mercan, M. (2016). Türkiye İçin Karbon Emisyonlarının Tahmini: Zaman Serisi Analizi, Aydın
• İktisat Fakültesi Dergisi, 1(1), 4-19.
• [37] Shaikh, M. A., Kucukvar, M., Onat, N. C., Kirkil, G. (2017). A framework for water and carbon footprint analysis of national electricity production scenarios, Energy, 139, 406-421.
• [38] Wang, Z. X., Ye, D. J. (2017). Forecasting Chinese carbon emissions from fossil energy consumption using non-linear grey multivariable models, Journal of Cleaner Production, 142, 600-612.
• [39] Li, M., Wang, W., De, G., Ji, X., Tan Z. (2018). Forecasting carbon emissions related to energy consumption in Beijing-Tianjin-Hebei region based on grey prediction theory and extreme learning machine optimized by support vector machine algorithm, Energies, 11(9), 2475.
• [40] Pao, HT., Fu, H., Tseng CL. (2012). Forecasting of CO₂ Emissions, Energy Consumption and Economic Growth in China Using an Improved Grey Model, Energy, 40(1), 400–409.
• [41] Hertwich, E. G., Peters, G. P. (2009). Carbon footprint of nations: A global, trade-linked analysis, Environmental Science & Technology, 43(16), 6414-6420.
• [42] Kunda, D., Phiri, H. (2017). An Approach for Predicting CO2 Emissions using Data Mining Techniques, International Journal of Computer Applications, 172(13), 7-10.
• [43] Kaynar, O., Taştan, S. (2009). Zaman Serileri Tahmininde ARIMA-MLP Melez Modeli, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 141-149.
• [44] Öztemel, E. (2003). Yapay Sinir Ağları, Papatya Yayıncılık, İstanbul.
• [45] Abbaszadeh, H., Daneshfaraz, R., Sume, V., & Abraham, J. (2024). Experimental investigation and application of soft computing models for predicting flow energy loss in arc-shaped constrictions. AQUA—Water Infrastructure, Ecosystems and Society, 73(3), 637-661.‏
• [46] Küresel Çevre Stratejileri Enstitüsü (IGES), (2023). https://www.iges.or.jp/en/searchresult?search_api_fulltext_=ghg+emissions&items_per_page=10, (15 Aralık 2023).
• [47] Süme, V., Daneshfaraz, R., Kerim, A., Abbaszadeh, H., & Abraham, J. (2024). Investigation of clean energy production in drinking water networks. Water Resources Management, 1-20.‏
• [48] Öner, Ş. (2023). İklim Değişikliği Sorununun Uluslararası Gelişmeler Eşliğinde Türkiye’nin Politika ve Kurumlarına Yansıması, OMBUDSMAN AKADEMİK, 9(18), 13-47.
• [49] Mock, P. (2016). Türkiye’de Karayolu Taşımacılığı Sektörü Kaynaklı Emisyonların Azaltılmasına Yönelik Politikalar, İstanbul Politikalar Merkezi, Sabancı Üniversitesi, Stiftung Mercator Girişimi, 1-15.
• [50] Daneshfaraz, R., Norouzi, R., Abbaszadeh, H., Kuriqi, A., & Di Francesco, S. (2022). Influence of sill on the hydraulic regime in sluice gates: an experimental and numerical analysis. Fluids, 7(7), 244.‏ [51] Norouzi, R., Ebadzadeh, P., Sume, V., & Daneshfaraz, R. (2023). Upstream vortices of a sluice gate: An experimental and numerical study. AQUA—Water Infrastructure, Ecosystems and Society, 72(10), 1906-1919.‏
• [52] Daneshfaraz, R., Norouzi, R., Ebadzadeh, P., & Kuriqi, A. (2023). Influence of sill integration in labyrinth sluice gate hydraulic performance. Innovative Infrastructure Solutions, 8(4), 118.‏