DİVAN ŞİİRİNDE YARDIM TALEP ETMENİN EDEBÎ TÜR OLARAK TERENNÜMÜ: MEDED-NÂMELER

Year 2020, Volume: 1 Issue: 1, 51 - 75, 15.12.2020

Mehmet Sait Çalka Yunus Dolu

Abstract

İnsan, canlılar âleminin en şerefli mahlûkatı olarak bilinse de tabiatında var olan güçsüzlük nedeniyle her vakit yardıma muhtaç bir konumda yer alır. Bu zayıflığı giderebilmek için kendisinden daha güçlü olduğuna inandığı herhangi bir muhataba yönelme konusunda da tereddüt etmez. Söz konusu bu muhataba sığınan insan, farklı yaklaşımları benimseyerek ona çeşitli konularda yardım isteklerini sunar. İşte tüm bu sebep-sonuç ilişkisinin edebi manada icra edilebildiği yerlerden birisi de meded-nâme türü olmuştur. Bu makalede meded-nâme türünün; tanımı, kaynakları, tasnifi, tespiti, yardım isteme yöntemleri ve tarihsel seyri üzerinde inceleme yapılmıştır. Yapılan bu değerlendirmeler, meded-nâmelerin iyi anlaşılmasına ve klasik Türk edebiyatı sahasında yeni bir edebî tür olarak tanımlanmasına katkı sağlayacaktır.

Keywords

Edebî Tür, Meded-nâme, Dinî Meded-nâme, Beşerî Meded-nâme, Yardım İsteme.

References

• Aça, M. vd. (2012), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Ak, Coşkun (1977), Muhibbi Divanı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Akalın, Şükrü Haluk (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akkuş, Metin (2014), Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası: Edebi Türler ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Aksoy, Arif Edip (2011), Garîkî Dîvanı: Bahru'n-Nihâye, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Aksoyak, Hakkı (2018), Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Yay.
• Aslan, Üzeyir (2017), Nehcî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Aydemir, Yaşar (2017), Ravzî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Canım, R. (2016), Divan Edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Çavuşoğlu, Mehmed (1977), Yahyâ Bey Dîvanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Çürük, Selcen (2005), Muʽinü'l-Mürîd, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Dolu, Yunus (2020), Bir Tür Olarak Divan Şiirinde Meded-nâme, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Efe, Mustafa. (2018), Mehmet Şemseddin Ulusoy'un Eşʽâr-ı Şemsî Adlı Dîvânı, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Erbay, Fatih (2016), Emâni Dîvânı. Konya: Palet Yayınları.
• Gökçe, Emrah (2011), Mislî İsmâʽîl Hakkı ve Divanı, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gültekin, Hasan (2007), Türk Edebiyatında İnşâ: Tarihî Gelişim-Kuram-Sözlük ve Metin, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Gündoğdu, Ömer Faruk (2018), Hilâli Dîvânı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Güzel, Abdurrahman (2006), Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaplan, Mahmut (2015), Hayriyye-i Nâbî (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Levend, Agah Sırrı (1998), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Divân Şiirinde Yardım Talep Etmenin Edebî Tür Olarak Terennümü: Meded-nâmeler Okuyucu, Cihan (2004), Ereğlili Türabi Divanı, İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları.
• Uzun, Süreyya (2011), Üsküdarlı Aşkî Divanı Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. Yüzyıl Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Özenç, Yavuz (2008), Şeyh Hüsâmeddîn-i Uşşâkî Divânı Transkripsiyonlu Metin, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Özkat, Mustafa (2005), Kara Fazlî'nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Sever, Mustafa (2018), Bakırgan Kitabı, Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
• Seyhan, Köksal (2002), Livâyî Dîvânı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Şenödeyici, Özer vd. (2012), Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Kılavuzu, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Taş, Hakan (2010), Vusûlî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Tatcı, Mustafa (Tarihsiz), Dîvân-ı Yûnus Emre, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Tunç, Semra (1996), Ârif, Hayatı-Eserleri Edebî Kişiliği ve Eserlerinin Tenkidli Metni, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Uzun, Süreyya (2011), Üsküdarlı Aşkî Divanı Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. Yy., İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Üst, S. (2018), Edirneli Nazmî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Yıldırım, Yusuf (2013), Osman Şems Efendi, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (Metin-İnceleme-Tahlil), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Yılmaz, Kâmil (2014), Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Yurtsever, Murat (1990), İsmâil Hakkî Dîvânı, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.