ESKİ TÜRK İNANÇ SİSTEMİ İLE OSMANLI MEZAR TAŞLARININ ETKİLEŞİMİ

Year 2021, Issue: 8, 86 - 109, 30.06.2021

Onur Çetin

Abstract

Türk mitolojisi, bünyesinde barındırdığı pratik ve inanışlarla oldukça çeşitli ve zengin bir içeriğe
sahiptir. Bu zenginliğin temelinde şüphesiz ki insanoğlunun hayata bakış açısı, merakı, ilgisi ve
evrendeki olayları anlamlandırma çabaları ön planda olmuştur. Kadim Türk milleti çeşitli
coğrafyalarda konumlanmış, dinlerarası ilişkilere şahit olmuş zengin bir kültürel belleğe sahiptir.
Şamanizm etkisinde oluşmuş olan birtakım mitik inanışlar İslamiyet’e geçişle birlikte yok
olmamış, İslami anlayışla harmanlanarak zenginlik kazanmıştır. Bu duruma en net örnek olarak;
hilafet makamına yüzlerce yıl ev sahipliği yapmış olan Osmanlı Devletini ve somut örnekleri
görebilmek adına İstanbul-Eyüp ilçesinde yer alan Osmanlı mezar taşlarını göstermek yerinde
olacaktır.
Mezarlıklar bir milletin tapu senedi mahiyetindedir. Geçmişle kurulan bağın en önemli
ayaklarından olan mezarlıklar üzerlerinde yer alan işaret, sembol ve yazılarla döneminin kültür,
sanat, inanç ve sosyolojik yapısı hakkında önemli ipuçları barındırarak kültürel devamlılığı
sağlamaktadır. Bu çalışma kapsamında Eyüp bölgesi Osmanlı mezar taşları motiflerinde yer alan
mitolojik ve inançsal boyutta ögeler tespit edilecektir

Keywords

MİTOLOJİ, İNANÇ, OSMANLI MEZAR TAŞLARI, MOTİF, KÜLTÜR

References

• ARAZ, R (1995), “Harput’ta Eski Türk İnançlar ve Halk Hekimliği”, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• ATEŞ, Mehmet (2001), “Mitolojiler ve Semboller”, Aksiseda Matbaası
• ATEŞ, Öztürk (2012), “Yakındoğu Demir Çağ Uygarlıklarından Hayat Ağacı İnancı” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• BAŞ, Emine (2009), “Edirne Beylerbeyi Camii Haziresi’nde Bulunan Mezar Taşları”, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Trakya.
• BAYAT, Fuzuli (2007), “Türk Mitolojik Sistemi-1” Ötüken Yayınları
• BONNEFOY, Y. (2000), “Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler Ve Mitolojiler Sözlügü I-II” çev.: Levent Yılmaz, Dost Kitabevi, Ankara.
• CERRAHOĞLU, Münir (2012), “Mitolojilerde ve Türkiye'de Derlenen Masallar Narın Yeri”, Turkish Studies, Kış Dönemi, 7. Sayı, Kış, Sayfa:643-651
• ÇAVUŞ, Fatih (2019), “Osmanlı Mezar Taşlarının Sırları”, Bilge Kültür Sanat Yayını, İstanbul.
• ÇETİN, Onur (2019), “Osmanlı Mezar Taşlarına Yanısyan Kültür, Medeniyet ve İnanç Dünyası Üzerine Bir İnceleme: Eyüp Örneği”, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ÇETİN, Onur (2019), “Osmanlı Mezartaşlarının Önemi ve Sanatsal Boyutu”, Cumhuriyet Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:43, Sayı:1, Sayfa:39-52
• ÇETİN, Onur (2019),“Osmanlı Mezar Taşlarına Yansıyan Medeniyet ve İnanç Dünyası: Eyüp Örneği” Atatürk Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi II. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Bilgi Şöleni Tam Metin Bildiri Kitabı, Sayfa: 611-622, Erzurum.
• ÇORUHLU, Yaşar (2017), “Türk Mitolojisinin Ana Hatları”, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• ÇORUHLU, Yaşar (1998), “Eyüp ve Çevresindeki Mezartaşlarında Görülen Kâse İçinde Meyva Tasvirlerinin Sembolizmi”,Tarihi Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüp Sultan Sempozyumu, Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, Sayfa:118-127, İstanbul.
• ERDAL Gültekin (2015). “İstanbul II. Bâyezıd Cami Haziresi Mezar Taşlarında Meyve Motifleri (Batı Etkisi, Dini Hoşgörü, Kutsallık ve Değişim)”, Turkish Studies, Sayfa: 351-366, Ankara.
• ERGUN, Pervin (2004), “Türk Kültüründe Ağaç Kültü”, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• ERSOY, N. (2007), “Semboller ve Yorumları”, Dönence Yayınları, İstanbul.
• ESİN, Emel (2001), “Türk Kozmolojisine Giriş”, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• GÖMEÇ, Saâdettin (2003), “Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayo: 33/21, Sayfa: 88
• GÜLCÜ, Ali İhsan (2018), “Eyüpsultan Türbeler ve Anıt Mezarlar”, Eyüpsultan Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• HARVA, Uno (2015), “Altay Panteonu” Doğu Kütüphanesi Yayınevi, İstanbul.
• IŞIK, Ramazan (2004), “Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Buna Bağlı Kültler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt/Sayı: 9/2, Sayfa: 90, Elazığ.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1995), “Türk Milli Kültürü”, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• OĞUZ, Burhan (1980), “Türkiye Halkının Kökenleri 2” İstanbul.
• ÖGEL, Bahaeddin (1995), “Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar) II.” , Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖGEL, Bahaeddin (2014), “Türk Mitolojisi” (I. Cilt), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖNDER, Mehmet (1965), “Konuşan Türk Halıları”, Türk Kültürü Dergisi, S.29, Mart Sayısı.
• ÖZKAN, Selim Hilmi (2012), “Türklerde Mezar Kültü, Ölü Gömme ve Mezartaşı Geleneği (Şarkıkağaç Örneği ve Geri Kalanlar)”, Tarih ve Kültürümüzde Karaağaç Bilgi Şöleni, Sayfa:215-220, Ankara.
• ROUX, J.-P. (1994), “Türklerin ve Mogolların Eski Dini”, çev.:Aykut Kazancıgil, İşaret Yayınları, Ankara.
• SAĞIR, Adem (2014), “Ölüm Sosyolojisi”, Phoenix Yayınları, Ankara
• SEVİM, Nidayi (2010), “Medeniyetimizin Sessiz Tanıkları”, Kitap Dostu Yayınları, İstanbul.
• ŞENOCAK, Ebru (2008), “Türk Halk Külütünde ve Mitolojik Bağlamda Üzümün Yeri”,Turkish Studies, Cilt:3, Sayı:5, Sayfa:175-192.
• ŞENOCAK, Ebru (2016), “Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Nar”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:4, Sayı:8, Sayfa:228-251.
• TÜFEKÇİOĞLU, Abdülhamit. GÜNDOĞDU, Oktay (2016), “Üsküdar-Ahmediye Külliyesi Haziresi Meyve Tasvirli Mezar Taşları”,Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayfa: 173-191, Erzurum
• YARİŞ, Sahure (2015), “Üsküdar’da Yer Alan Bir Grup Camii Haziresindeki Mezar Taşları” Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Bölümü, Erzurum