Some Observations on the Prices of Agricultural Inestment in the XVIth Century or the Problem of the Tapu Fee and the Ox Prices

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 17, 139 - 148, 01.12.2012

Yunus Koç

Öz

The Ottoman state was a classic agricultural empire. While the provincial administration of the state focuses on control and management of agricultural lands; the military expenditures and the administrative costs were met largely by taxes generated from agricultural activities and rural production. For this reason, agricultural operations and the tax which will be collected by production in this field were considered as highly important issues by the state. That’s why the peasant proprietors were requested to work their soil regularly, not to sell or transfer it, and not to leave their property. This special emphasis on the control of agricultural area was defined by the law enacted during the period of Mehmet II. In this way, the balance which was aimed to be created by the state was delicately standing constant. However, it wasn’t always easy to ensure the continuity of agricultural enterprises’ production and to make the peasant proprietors keep working the soil. The population growth seen in the 16th century and the simultaneous occurrence of price movements were the most important factors that deteriorated the social and economic balance. The need for new production plans in order to meet the increasing demand of growing population couldn’t be met, thus it created essential problems in the rural economy. To remind, the continuity of the agricultural activities depends on the soil and the tools to handle this work. During this period where the number of the arable lands remained almost unchanged, the agricultural production failed to meet the needs of the growing population. The prices of the arable lands and the ox which is the animal power needed for the cultivation of these lands, experienced a real sharp increase during this period. As a consequence of these price increases, the economic and social balance of the state got damaged.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, agriculture, Ottoman agriculture, Ottoman peasant, tapu fee, Celali rebellions, land prices, ox, ox prices, rural economy

16. YÜZYILDA TARIMDA YATIRIM MALİYETİ SORUNU YA DA “RESM-İ TAPU” VE ÖKÜZ FİYATLARINA DAİR BAZI GÖZLEMLER

Öz

Osmanlı devleti klasik bir tarım imparatorluğudur. Devletin taşra idaresi tarım topraklarının denetim ve işletilmesine odaklanırken askeri ve idari giderler büyük ölçüde tarımsal faaliyetler ve zirai üretimden alınan vergilerle karşılanmaktaydı. Bu sebeple devlet, tarımsal alanların işletilmesi ve zirai üretimden alınacak vergi konusuna önem vermekteydi. Köylünün toprağını düzenli olarak işlemesi, toprağını terk etmemesi, başkasına devretmemesi kendisinden istenen en önemli görevdi. Tarımsal alanın denetimine verilen bu önem daha II. Mehmet zamanında çıkarılan kanunlarla ortaya konmuştu. Böylece yaratılmaya çalışılan denge esasen hassas bir çizgide duruyordu. Tarımsal işletmelerde üretimin devamını sağlamak ve köylüyü toprak üzerinde tutmak her zaman kolay olmamıştır. 16. yüzyılda görülen nüfus artışı ve buna paralel gelişen fiyat hareketleri bu dengeyi sarsan en önemli faktörler oldu. Artan nüfusa paralel olarak yeni üretim şekillerinin gelişememesi sorun yarattı. Tarımsal işletmelerin hayatiyeti toprağa ve bu toprağı işleyecek araçlara bağlıdır. Ekilebilir arazinin nerdeyse sabit kaldığı bir dönemde, tarımsal üretim, artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak kaldı. Sabit kalan arazi miktarı ve bu arazinin ekilmesi için gereken hayvan gücü olan öküzlerin fiyatlarında anormal artışlar yaşandı.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, tarım, Osmanlı tarımı, Osmanlı köylüsü, resm-i tapu, Celali isyanları, toprak fiyatları, öküz, öküz fiyatları, kırsal ekonomi

Kaynakça

• Acun. F. (2002). Celali İsyanları. Türkler, (H. Celal Güzel, K. Çiçek ve H. İnalcık Ed.) içinde (C. 9, ss. 695-710). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Açıkel, A. (2004). XV.-XVI. Yüzyıllarda Artukabad Kazasının Sosyal Yapısı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 25, 181-220.
• Akdağ, M. (1995). Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi ( 1453-1559), Cilt 2. İstanbul: Cem Yayınları.
• Akdağ, M. (1995b). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası 'Celali isyanları'. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Aköz, A. (2006). Kanunî Devrine Ait 939-941/ 1532-1535 Tarihli Lârende (Karaman) Şer’iye Sicili Özet- Dizin- Tıpkıbasım. Konya: Tablet Kitabevi.
• Barkan Ömer L. (1970). XVI. Asrın İkinci Yarısında Türkiye’de Fiyat Hareketleri. Belleten, 34 (133-136), 557-607.
• Bursa, F. (2002). Manisa'nın 14 numaralı H. 1002 Tarihli Şer'iye Sicil Defteri (Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Canlı, A. (2006). A 151 Nolu Mahkeme Siciline Göre 1593 Yılında Bursa. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Cezar, M. (1965). Osmanlı Tarihinde Levendler. İstanbul: İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları.
• Cook M. A. (1972). Population Pressure in Rural Anatolia 1450-1600. London: Oxford University Press, NewYork-Toronto.
• Çınar, H. (1993). H. 1020-1021 Tarihli 13 Numaralı Ankara Şer'iye Sicili - Transkripsiyon ve Değerlendirme. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Demir, A. (2010). 15-16. Yüzyıl Anadolusunda Nüfus-Toprak İlişkisi (Turhal Kazası Örneği). OTAM, 27, 59-88.
• Emecen, F. (1989). XVI. Asırda Manisa Kazası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Griswold, William J. (2000). Anadolu’da Büyük İsyan, 1591-1611 (Ülkü Tansel, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İnalcık, H. (1981). Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler. Türk Tarih Kurumu, Belgeler, X (14, 1980-81), 1-91.
• İnalcık, H. (1987). Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. (1993). Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler: III, Köy Sicil ve Terekeleri. Türk Tarih Kurumu, Belgeler, XV (19), 23-167.
• İnalcık, H. (2002). Studies in Ottoman Social And Economic History. Hampshire: Variorum.
• İslamoğlu ve İnan, H. (1991). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Köylü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koç, Y. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nun Nüfus Yapısı. Osmanlı, (G. Eren, Ed.) içinde (C. 4, ss. 535-550). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Koç, Y. (2005). Osmanlıda Toplumsal Dinamizmden Celali İsyanlarına Giden Yol ya da İki Belgeye Tek Yorum. Bilig, 35, 229-245.
• Ongan, H. (1974). Ankara’nın İki Numaralı Şer’iyye Sicili. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özel, O. (2004). Population Changes in Ottoman Anatolia During the 16th and 17th Centuries: The ‘Demographic Crise’ Reconsidered. International Journal of Middle East Studies, 36 (2), 183-205.
• Pamuk Ş. (2003). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Uzun, T. (2002). Manisa'nın 6 Numaralı H. 942-973 (M. 1535-1565) Tarihli Şer'iye Sicil Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.