(Im)politeness research on historical texts: an interaction-based approach on the samples derived

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 9 - 20, 20.06.2024

Mustafa Argunşah , Zeynep Ölçü Dinçer

https://doi.org/10.30563/turklad.1475594

Öz

(Im)politeness research is a field of study that is not limited to politeness and impoliteness methods used in contemporary languages but is also becoming enriched with studies on the data obtained from historical texts. Research on the earlier periods of different languages provides valuable information about the development the phenomenon of linguistic politeness. Studies on different periods of Turkic, especially the Old Uyghur Turkic period, are gradually increasing. Conducting interaction-based analyzes that consider the turn structure to understand how forms of politeness are used in spoken language is of great importance for data obtained from historical texts as well as contemporary languages. However, the lack of databases created by using video or audio recordings alleviates the need for a unique method for interaction-based politeness studies in historical texts. In response to the mentioned need, this study aims to present a sample research process for interaction-based politeness analysis in dialogues obtained from historical texts. This process can be summarized as the application of (im)politeness analysis upon the preliminary analysis called the Context-Dialogue-Interaction Analysis trilogy. The trilogy is not limited to politeness research but can also be used to investigate other similar phenomena in pragmatics. In the article, some sample analyzes obtained from the work called Hamzanâmeler, belonging to the Old Anatolian Turkish period, will be presented.

Anahtar Kelimeler

Politeness in Historical Texts, Interaction-Based Analysis, Hamzanâme

Proje Numarası

2214-A

TARİHÎ METİNLERDE NEZAKET ÇALIŞMALARI: HAMZANÂME ÖRNEĞİNDE ETKİLEŞİM TEMELLİ BİR YAKLAŞIM

Öz

Nezaket araştırmaları sadece çağdaş dillerde kullanılan kibarlık ve kabalık yöntemleri ile sınırlı kalmayıp tarihî metinlerden elde edilen veriler üzerine yapılan incelemeler ile daha da zenginleşmeye başlayan bir çalışma alanıdır. Farklı dillerin geçmiş dönemleri hakkında yapılan araştırmalar dilbilgisel nezaket olgusunun gelişimi ile ilgili değerli bilgiler sunmaktadır. Başta Eski Uygur Türkçesi dönemi olmak üzere, Türkçenin farklı dönemleri hakkında yapılan çalışmalar da gün geçtikçe artmaktadır. Nezaket ifade etme biçimlerinin konuşma dilinde nasıl kullanıldığını anlamak için söz sırasını dikkate alan etkileşim temelli analizlerin yapılması çağdaş diller kadar tarihî metinlerden elde edilen veriler için de büyük önem arz etmektedir. Ancak video veya ses kaydı yoluyla elde edilen veri tabanlarının bulunmayışı, tarihî metinlerde etkileşim temelli nezaket çalışmaları için kendine özgü bir yönteme duyulan gereksinimi artırmaktadır. Bu çalışma, bahsedilen gereksinime yanıt olarak tarihî metinlerden elde edilen diyaloglarda etkileşim temelli nezaket incelemesi çalışmaları için örnek bir araştırma süreci ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu süreç Bağlam-Diyalog-Etkileşim Analizi üçlemesi olarak adlandırılan ön analiz üzerine nezaket analizinin uygulanması olarak özetlenebilir. Üçleme nezaket araştırmaları ile sınırlı olmayıp benzer diğer edimbilim konularını araştırmak için de kullanılabilir niteliktedir. Makalede Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait Hamzanâme adlı eserden elde edilen bazı örnek analizler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tarihî Metinlerde Nezaket, Etkileşim Temelli Analiz, Hamzanâme

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

2214-A

Kaynakça

• Ağca, F. (2020). Eski Uygurcada Üçüncü Kişi İyelik Eki ve Dil Bilgisel Saygı Yapıları. Semih Tezcan Kitabı (Edt. Emine Yılmaz; Nuran Tezcan; Nurettin Demir). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 107-126.
• Aksoy, M. (2009). Hamzanâme-I-. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Alan, S. (2021). Doğu Sahası Tarihî Türk Yazı Dillerinde Nezaket ve Saygı Bildiren Söz Varlığı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Arslan, E. (2022). Nitel Araştırmalarda Geçerlilik ve Güvenilirlik, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51(1), 395-407.
• Arundale, R. (1999). An Alternative Model and Ideology Of Communication for an Alternative to Politeness Theory. Pragmatics, 9/1: 119–154.
• Baider, F. H. ve Cilaru, G. ve Claudel, C. (2020). Researching Politeness: From the ‘Classical’ Approach to Discourse Analysis … and Back”. Corpus Pragmatics, 4: 259–272 .
• Brown, P. ve Levinson, S. (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge University Press.
• Culperer, J. ve Hardaker C. (2017). Impoliteness. The Palgrave Handbook of Linguistic (Im)politeness (Edt. Jonathan Culpeper; Michael Haugh ve Dániel Z. Kádár). Londra: Palgrave Macmillan, 199-227.
• Eelen, G. (2001). A Critique of Politeness Theories. Manchester: St. Jerome Publishing.
• Erving, G. (1967). On face-work. Interaction ritual (Edt. Erving Goffman). New York: Pantheon, 5-45.
• Girgin, U., Acar, Y., Akbaş, E., Yavuz, E., Altan, A. E., Boran, M., Ölçü Dinçer, Z., Lafcı Tor, D, Moralı, G. (2020). Konuşma Çözümlemesi Yöntemi: Veri Toplama ve Çözümleme Süreçlerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Etik. Hacettepe University Journal of Education. Advance online publication. https://doi.org/10.16986/HUJE.2020063458
• Haugh, M. (2007). The Co-Constitution of Politeness Implicature in Conversation. Journal of Pragmatics, 39/1: 84-110.
• Işık, U. (2022). Eski Uygur Türkçesinde Nezaket İfadeleri. Doktora Tezi. Eskişehir: Osman Gazi Üniversitesi.
• Jucker, A. (2018). Data in Pragmatic Research. Methods in Pragmatics (Edt. Andreas H. Jucker; Klaus P. Schneider; Wolfram Bublitz). Boston: De Gruyter Mouton, 3-37.
• Jucker, A. H. ve Taavitsainen, I. (2013). English Historical Pragmatics. Edinburgh University Press.
• O’connor, C. ve Joffe, H. (2020). Intercoder Reliability in Qualitative Research: Debates and Practical Guidelines. International Journal of Qualitative Methods, 19:1-13.
• Ruhi, Ş. ve Kádár, D. (2011). 'Face' Across Historical Cultures A Comparative Study of Turkish and Chinese. Journal of Historical Pragmatics, 12: 25-48.
• Saldaña, J. (2009). The Coding Manual For Qualitative Researchers. Sage Publications Ltd.
• Sert, O. vd. (2015). Konuşma Çözümlemesi Yöntemi. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 12(2), 1-43.
• Spencer-Oatey, H. (2002). Managing Rapport in Talk: Using Rapport Sensitive Incidents To Explore The Motivational Concerns Underlying The Management Of Relations. Journal of Pragmatics, 34/5: 529-545.
• Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Şeçkin Yayıncılık.
• Taavitsainen, I. ve Jucker, A. H. (2010). Trends and developments in historical pragmatics. Historical Pragmatics (Edt. Andreas H. Jucker; Irma Taavitsainen). Berlin: De Gruyter, 3-33.
• Terkorafi, M. (2005). Beyond the Micro-level in Politeness Research. Journal of Politeness Research, 1/2: 237-262.
• Tolkun, S. (2015). Doğu Türkçesi Metinlerinde Başlangıcından Günümüze Saygı ve Nezaket İfadesi Sorunu. Dil Araştırmaları, 9/17: 135-157.
• Yaylagül, Ö. (2005). Eski Türkçede Nezaket İfadeleri. Millî Folklor, 17/68: 151-165. Yelten, M. (2013). Hamza-Nâme’nin Yeni Ciltleri ve Okunma Mekânları. Journal of Turkish Studies, 8/9: 151-165.