İlköğretim Ders Kitaplarında Yaşlı Karakterlerinin Özellikleri ve İçerik Bakımından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 316 - 336, 01.01.2024

Sevda Özütürker , Mehmet Özütürker , Tuğçe Körmeçli

Öz

İlköğretim süreci bir çocuğun hayata dair öğrenebileceği bütün değer ve olguların bilişsel temelinin oluştuğu bir dönemi ifade eder. İlköğretim öğrencilerinin bu dönemde takip ettikleri kitaplarda yer alan resimlerin, o resimlere ait metinlerden önce resmin temsil ettiği gruba yönelik algı ve tutumlarını etkilemektedir. Bu araştırmanın temel amacı; Türkiye’de ilköğretim ders kitaplarında yer alan yaşlı bireylerin temsil ve tasvirlerinin ilköğretim öğrencilerinin zihinlerinde oluşturduğu yaşlı algısını incelemek ve bu algıyı yaşlılık terminolojisi açısından değerlendirebilmektir.Bu çalışma kapsamında 1-8 sınıflar Türkçe ders kitabı, 1-3 sınıflar Hayat Bilgisi ders kitabı, 4-7 Sosyal Bilgiler ders kitabı, 4-8 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabı olmak üzere toplam 18 ders kitabı analiz edilmiştir. Veri toplama yöntemi olarak doküman analizi yöntemi kullanılmış, Dünya genelinde olduğu üzere Türkiye’de de toplum içerisinde her geçen gün sayıları artan yaşlı bireylerin ders kitaplarında genellikle saç, sakal ve bıyıkları beyazlaşmış, yüzünde buruşma ve kırışıklıkların olduğu sevecen ve sağlıklı bir görünüme sahip olarak tasvir edildiği anlaşılmıştır. Ders kitapları içeriğinde yer alan yaşlı bireyler genellikle, büyükanne-büyükbaba rolünde büyüğe saygı, yalnızlık, bilgelik ve muhtaçlık karakterleri ile resmedilmişlerdir. Çalışmanın sonuç kısmında eğitim müfredatlarında yer alan yaşlı algısının saçlarına aklar düşmüş, hayatın bir kenarına çekilmiş evinde terlikleriyle oturarak çocuklarının ve torunlarının ziyaretlerini bekleyen pasif bireyler olarak değil, hayatın her aşamasında daha aktif rol alan bireyler olarak temsil edilmesi gerektiği konusunda önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: ; Yaşlı, Yaşlılık Temsili, Ders Kitapları, Kitap Analizi

Anahtar Kelimeler

; Yaşlı, Yaşlılık Temsili, Ders Kitapları, Kitap Analizi

Kaynakça

• Anderson, T. B. (1999). Aging education in higher education: Preparing for the 21st century. Educational Gerontology. 25, 571–579.
• Aslan, A. (2022). İlkokul Türkçe 3. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Gizem Yayıncılık.
• Birdoğan, R., & Akagün, B. (2022). İlkokul Hayat Bilgisi 3.Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Dizin Yayıncılık.
• Canatan, A. (2016). "Yaşlılıkta Sosyal İllişkiler ve Kuşaklar Arası Etkileşim" Yaşlılık Sosyolojisi. ss.139-155. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Çamyar, S. (2022). İlkokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 4 Ders Kitabı. Ankara: Anka Kuşu Yayınevi.
• Çamyar, S., & Yaldız, H. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7 Ders Kitabı. Ankara: Gün Yayıncılık.
• Çapraz Baran, Ş., & Diren, E. (2022). Ortaokul ve İman Hatip Ortaokulu Türkçe 5.Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Çayır, K. (2012). "Yaşa Dayalı Ayrımcılık/Yaşçılık", K.Çayır ve M.Ayan Ceyhan (der.), "Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar" içinde (ss. 163-174), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Demir, E. (2022). İlkokul Hayat Bilgisi 1 Ders Kitabı. Ankara: Kök-e Yayıncılık.
• Çolakoğlu, B, E. (2011). "Rekramlarda Sosyal Temsil Alanı Olarak Yaşlı Kuşağın Sunumu".Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. SBE. İzmir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. Ankara: DPT Yayını. Erdal, N. (2022). İlkokul Türkçe 2 Ders Kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık Yayıncılık.
• Erdoğan, İ., Demirpolat, E., Çelik, R., Etik Acar, G., & Önal, M. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Orta Okulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 5 Ders Kitabı. Ankara: Lisans.
• Erkal, H., & Erkal, M. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe Ders Kitabı 7.Sınıf. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Eroğul, N. & Zabun, B. (2021). Ortaöğretim Sosyoloji Ders Kitaplarının Yaşlılığın Sosyolojik Öğretimi Açısından İncelenmesi. TEBD. 19(1), 635-662. https://doi.org/10.37217/tebd.902965
• Fidan, N. (2012). Okulda Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Pegem Akademi.
• Gellis, Z. D., Sherman, S., &Lawrance, F. (2003). First year graduate social work students’ knowledge of and attitude toward older adults. Educational Gerontology. 29, 1–16.
• Gündoğan Eski, S., & Aktaş, A. (2022). İlkokul Türkçe 1.Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Bilim ve Kültür Yayınları.
• Gürboğa, C. ve Karakuş B. (2015). “Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Kurumsal Bakım İhtiyacı Tespit ve Öneriler”, Yaşlı Dostu Kentler Sempozyumu Bildiri Kitabı, 26-27 Kasım 2015, Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetler Müdürlüğü s.76-92.
• Klein, D. A., Council, K. J., & McGuire, S. L. (2005). Education to promote positive attitudes about aging. Educational Gerontology. 31.591– 601.
• Macit, S. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 6 Ders kitabı. Ankara: FCM Yayıncılık.
• Özdemir, F. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 8 Ders Kitabı. Ankara: Anka Kuşu Yayınevi.
• Özütürker, M. (2021). Yaşlı ayrımcılığı. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 17(36), 3043-3056. DOI: 10.26466/opus.883434.
• Sarıboyacı, M. O. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 6 Ders Kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık.
• Şahin, E. (2022). Ortaokul veİmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 6 Ders Kitabı. Ankara: Anadol Yayıncılık.
• TUİK, (2022). Dünya nüfus günü, 2023. (25/09/2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/ Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2023-49688 adresinden ulaşılmıştır).
• Tufan, İ. (2002). Antik Çağdan Günümüze Yaşlılık Sosyolojik Yaşlanma. İstanbul: Aykırı Yayıncılık.
• Tüysüz, S. (2022). İlkokul Sosyal Bilgiler 4 Ders Kitabı. Ankara: Tuna Matbaacılık.
• UN, (2022). Dünya Nüfus Günü 2022 Raporu, Erişim Adresi: https://www.brandin gturkiye.com/dunya-nufus-gunu-2022-raporu/
• UN, (2023). Yaşlanan Dünyada Kimseyi Geride Bırakmamak Raporu. Erişim Adresi: https://www.un-ilibrary.org/content/books/9789210019682/read.
• Yalçın, I. U. (2022). İlkokul Türkçe Ders Kitabı 4.Sınıf. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Yetimoğlu, P. (2022). İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 2. Ankara: Ata Yayıncılık.
• Yıldırım F. (2015). Çocukların Dünyasına Yaşlıları Dahil Etmek Okul Temelli Kuşaklararası Dayanışma Modelleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 19 (1), ss.275-296, 2015.