Üç Çığlık: Modernizmden Postmodernizme Görsel Çözümlemeler

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 16, 128 - 141, 30.06.2024

Evrim Özeskici

https://doi.org/10.55004/tykhe.1434126

Öz

Modernizmle birlikte sanatta çeşitli kırılmalar başlamış, kimi sanatçılar eserlerini postyapısal ve varolusal problemlerin sorgulanmasına dönüştürmüştür. Etkili bir ifade ve eleştiri aracı olan çığlık edimi de bu bağlamda başvurulan unsurlardan biridir. Geniş bir kültürel etki alanına sahip olan Edvard Munch’un Çığlık isimli resmi bu araştırmada bir başlangıç noktası olarak alınmış ve resimde ortaya çıkan postyapısal söylemlerin izini sürmek amaçlanmıştır. Ayrıca sanatçıların çığlığı bir ifade aracı olarak kullanmalarının altında yatan nedenlerin açığa çıkarılması, araştırmanın bir diğer amacını oluşturur. Bu nedenle araştırmada Edvard Munch’un yanısıra eserlerinde çığlık edimini bir eleştiri olarak izleyiciye yansıtan ve kavramsal bir yapıda sorgulanmasını sağlayan Oscar Kokoscka, Francis Bacon ve Andy Warhol’un da eser analizlerine yer verilerek kapsam ve sınırlar genişletilmiştir. Bu sanatçıların eserlerinde topluma yönelik eleştirel bir sorgulama dili kullanmalarının bir sonucu olarak, insanın varlık problemine dönük güncel fikirleri desteklediği düşünülmektedir. Araştırmanın problemleri şu şekilde sıralanabilir: Çığlık ediminin hem sosyolojik yapıyla hem de felsefi bağlamda nasıl bir ilişkisi vardır? Postyapısal söylemler ve çığlığın yapıbozumu arasında nasıl bir ilişki vardır? Edvard Munch’un Çığlık isimli resmi modernizm ve posmodernizm açısından neden önem taşımaktadır? Edvard Munch, Oscar Kokoschka, Francis Bacon ve Andy Warhol’un eserlerindeki ortak noktalar nelerdir? Bu gibi sorulara aranan cevaplar ışığında postmodern söylemlerin neler olduğu anlaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çığlık, yapıbozum, postmodernizm, popüler kültür.

Visual Analysis on Postmodern Scream and Deconstruction of Scream

Öz

Scream, as a concept, has been a tool of expression and criticism in every society. With modernism, fractures and changes began in art. This situation has turned into questioning poststructural and existential problems in the artists' works. Edvard Munch's painting The Scream is thought to be an important work that triggered breaks in both modernism and postmodernism. Therefore, the purpose of the research is to become aware of the poststructural discourses that emerge in Munch's painting The Scream. In addition, revealing the underlying reasons why artists use scream as a tool of expression is another aim of the research. Work analysis of Edvard Munch, Oskar Kokoschka and Andy Warhol are the scope and limitations of the research. The reason why these artists were discussed in the research is that they question the scream in a poststructural and conceptual structure in their works. As a result of these artists' use of a critical questioning language towards society in their works, it is thought that they support current ideas about the problem of human existence. Therefore, it is hoped that researching the artists subject to the research will clarify the knowledge of postmodern discourses. The problems of the research can be listed as follows: What is the connection between the concept of scream and the social structure? What is the relationship between poststructural discourses and the deconstruction of the scream? Why is Edvard Munch's painting The Scream important in terms of modernism and postmodernism? What do the works of Edvard Munch, Oskar Kokoschka and Andy Warhol have in common? How to explain the philosophical relevance of the scream as a social indicator? It is thought that revealing the answers to such questions will help the emergence of postmodern discourses. As a result of the research, it will be realized what kind of transformations and changes social events trigger in the works of artists.

Anahtar Kelimeler

Scream, deconstruction, postmodernism, popular culture.

Kaynakça

• Antmen, A. (2008). 20. Yüzyıl Batı sanatında akımlar. Sel Yayıncılık.
• Bacon, F. (1949). Baş VI [Resim]. Artchive. Erişim Tarihi: 20.01.2024. artchive.com/artwork/head-vi-francis-bacon-1949/
• Baudrillard, J. (1995). Kötülüğün şeffaflığı aşırı fenomenler üzerine bir deneme. (Çev. E. Abora ve I. Ergüden). Ayrıntı Yayınları.
• Bodei, R. (2008). Güzelin biçimleri. (Çev. Durdu Kundakçı). Dost Kitabevi Yayınları.
• Cernuschi, C. (2000). Body and Soul: Oskar Kokoschka’s The Warrior, truth, and the interchangeability of the physical and psychological in fin‐de‐siècle Vienna. Art History, 23(1), 64. https://doi: 10.1111/1467-8365.00195
• Çakır, M. (2014). Görsel kültür ve küresel kitle kültürü. (1. Baskı). Ütopya Yayınevi.
• Dellaloğlu, B., F. (2007). Frankfurt Okulu’nda sanat ve toplum. (4. Baskı). Say Yayınları.
• Fusar-Poli, L., Brondino, N., Rocchetti, M. ve Politi, P. (2017). Edvard Munch, 1863-1944. American Journal of Psychiatry, 174(4), 317. https://doi: 10.1176/appi.ajp.2017.16121333
• Gombrich, E. H. (2002). Sanatın öyküsü. (Çev. Erol Erduran ve Ömer Erduran). Remzi Kitabevi.
• Koçak Özeskici, Ş. (2020). New approaches in contemporary Turkish ceramic art: Installation, expression and concept. ARTS: Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3, 95. https://doi.org/10.46372/arts.688596
• Koçak Özeskici, Ş. (2021). Seramikte kavram, biçim ve kimlik ilişkisi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 56(Ocak), 42. https://doi: 10.7816/ulakbilge-09-56-04
• Kokoschka, O. (1942). Alice Harikalar Diyarında [Resim]. Wikioo.org. Erişim Tarihi: 12.01.2024. https://wikioo.org/tr/paintings.php?refarticle=8XYNFE&titlepainting=Anschlu%C3%9F%20-%20Alice%20in%20Wonderland&artistname=Oskar%20Kokoschka
• Köse, O. (2009). Bir düşünür-bir kavram", "üç resim-bir ressam" ve "bir imge": kötü. Art-e Sanat Dergisi, 2(3), 16.
• Munch, E. (1893). Çığlık [Resim]. Wikiart. Erişim Tarihi: 5.02.2024. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%B1%C4%9Fl%C4%B1k_(tablo)
• Neydim, N., Polatel., A. (2020). Distopya romanlarının oluşumu ve tarihsel gelişimi; çevirilerinin incelenmesinde öne çıkan kuramsal yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 12, 57. https://doi: 10.26650/iujts.2020.12.0004
• Orwell, G. (2020). 1984. Can Yayınları.
• Stambaugh, J. (2001). Önsöz. Heidegger, M. Varlık ve zaman üzerine. (Çev. Deniz Kanıt). A Yayınevi.
• Şahiner, R. (2013). Sanatta postmodern kırılmalar. Ütopya Yayınevi.
• Şiray, M. (2019). G. W. F. Hegel’in estetik üzerine dersleri ve sanatın sonuna ilişkin tezler. Kilikya Felsefe Dergisi, 2(Ekim), 86.
• Taşkesen, Ş. (2018). Ekspresyonizm akımının köprü ve mavi atlı gruplarına yansımalarının beden olgusu üzerinden sorgulanması. Sanat Dergisi, 31, 9.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Çığlık. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim Tarihi: 22.12.2023. https://sozluk.gov.tr
• Türkdoğan, T. (2014). Sanat kültür politika modernizm sonrası tartışmalar. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Ümer, E. (2019). “Sanatın sonu” ve Andy Warhol'un sanatı. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(1), 43.
• Yılmaz, A. N. (2015). 1980 Sonrası Türkiye’de sanat ve siyaset. (1. Baskı). Ütopya Yayınevi.
• Yurdakul, Ç. ve Özer, F. (2013). Metinden mekâna; kültürel farklılıkların Alice’in kaçış uzamı bağlamında incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 2.
• Warhol, A. (1984). Çığlık (Munch’tan sonra) [Serigrafi]. Wikiart. Erişim Tarihi: 23.12.2023. https://www.wikiart.org/en/andy-warhol/the-scream-after-munch-1984-1