Hemşirelikte kuram ve modele dayalı hasta eğitimi araştırmalarının eğilimleri: Betimsel bir içerik analizi

Year 2023, Volume: 5 Issue: 9, 423 - 442, 01.10.2023

Duygu Ceren Güngör , Yasemin Yıldırım , Aynur Türeyen

Abstract

Bu çalışmada, hemşirelikte kuram ve modele dayalı hasta eğitimi araştırmalarının eğilimlerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Web Of Science, Pubmed, Science Direct, ERIC, Medline, Proquest ve Ulusal Tez Merkezi veri tabanlarında 1991- 2021 yılları arasında yayınlanmış olan “nursing”, “patient education” ve “theory” anahtar kelimeleri ile ulusal ve uluslararası araştırmalar taranarak, 949 veriye ulaşılmıştır. Veriler Çalışma İnceleme Formu ile toplanmış, 29 araştırma değerlendirmeye alınmış ve içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Hemşirelikte kuram ve modele dayalı hasta eğitimi araştırmalarında sıklıkla %41,4’ü Roy Adaptasyon Modeli’nin ve %6,9’ünde Neuman Sistemler Modeli’nin kullanıldığı saptanmıştır. Yapılan araştırma tek bir modelin kullanıldığı görülmektedir. Araştırmaların en fazla doktora tezi türünde ve 2017-2020 yılları arasında yapıldığı, araştırma deseni olarak daha çok %24,1 randomize kontrollü deneysel desenin kullanıldığı tespit edilmiştir. Örneklem grubunun sıklıkla (%17,2) hemodiyaliz hastalarından oluştuğu, örneklem büyüklüğünün ise çoğunlukla 30-156 arası seçildiği görülmüştür. İncelenen tema açısından bakıldığında uyum temasının çoğunlukla temel alındığı belirlenmiştir. Hemşirelikte kuram ve modele dayalı hasta eğitimi araştırma makalelerinin istendik düzeyde olmadığı belirlenmiş olup, bunun arttırılması oldukça önem taşımaktadır. Gelecekte gerçekleştirilmesi planlanan araştırmalarda tema, örneklem grubu ve araştırma deseni seçiminde çalışma bulgularımızın dikkate alınması hemşirelikte kuram ve modele dayalı hasta eğitimi alanında üretilen bilimsel bilginin kalitesini artıracaktır. Bununla birlikte, sınırlı sayıda araştırma olması bu çalışmanın bulgularını doğrulamak için daha ileri çalışmalara ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Bu doğrultuda hemşirelikte kuram ve modele dayalı hasta eğitimi araştırmalarının desteklenmesi ve yaygınlaştırılması önerilmektedir.

Keywords

hemşirelik, hasta eğitimi, model, teori, içerik analizi

Examination of patient education research based on theory and model in nursing

Abstract

In this study, it is aimed to reveal the trends of patient education research based on theory and model in nursing. The document analysis method, which is one of the qualitative research designs, was used in the study. By scanning national and international studies published between 1991 and 2021 in Web Of Science, Pubmed, Science Direct, ERIC, Medline, Proquest and National Thesis Center databases with the keywords "nursing", "patient education" and "theory", 949 data were obtained. Data were collected with the Study Review Form, 29 studies were evaluated and analyzed by content analysis method. It has been determined that the Roy Adaptation Model is frequently used in 41.4% and the Neuman Systems Model is used in 6.9% of the patient education studies based on theory and model in nursing. It is seen that a single model was used in the research. It was determined that most of the studies were conducted between the years 2017-2020 in the doctoral thesis type, and 24.1% randomized controlled experimental design was used as the research design. It was observed that the sample group mostly (17.2%) consisted of hemodialysis patients, and the sample size was mostly between 30-156. In terms of the examined theme, it was determined that the harmony theme was mostly taken as the basis. It has been determined that patient education research articles based on theory and model in nursing are not at the desired level, and it is very important to increase this. Considering our study findings in the selection of the theme, sample group and research design in the researches planned to be carried out in the future will increase the quality of scientific knowledge produced in the field of patient education based on theory and model in nursing. However, the limited number of studies indicates that further studies are needed to confirm the findings of this study. In this respect, it is recommended to support and disseminate patient education research based on theory and model in nursing.

Keywords

nursing, patient education, model, theory, content analysis

References

• Alligood, M.R., & Tomey, A.M. (2002) Nursing theory utilization and application. Mosby-Year Book.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Baykara, Z. G., Çalişkan, N., Öztürk, D., & Karadağ, A. (2019). Hemşirelikte teori ve model kullanımı: nitel bir çalışma. Cukurova Medical Journal, 44, 281-289.
• Birol, L. (2013). Hemşirelik bakımında sistematik yaklaşım (10. Baskı). Etki Matbaacılık Yayıncılık.
• Büyüköztürk, S., Çakmak, E., Akgün, O., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. Baskı). Pegem Akademi.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6. Baskı). Oxon: Routledge.
• Ede, B., & Uysal, N. (2021). Türkiye’de hemşirelik doktora programında teori/kuram ve modele dayalı yürütülen tezlerin incelenmesi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 91-98.
• Ekim, A., Manav, G., & Ocakçı, A.F. (2012). Ülkemizde kuram temelli hemşirelik araştırmaları: Bir gözden geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(4), 157-161.
• Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri, 1, 51-111.
• Fawcett, J., & Desanto-Madeya, S. (2012). Contemporary nursing knowledge: Analysis and evaluation of nursing models and theories. FA Davis Company.
• Grant, J.S., Kinney, M. R., & Davis, L. L. (1993). Using conceptual frameworks or models to guide nursing research. Journal of Neuroscience Nursing, 25(1), 52-56.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y.S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Ectj, 30(4), 233-252.
• Kiral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Lee, S.W. (2014). Overview of nursing theory. Japanese Journal of Nursing and Health Sciences, 12(2), 58-67.
• Mayring, P. (2004). Qualitative content analysis. A Companion to Qualitative Research, 1(2), 159-176.
• Miles, M.B., & Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi: genişletilmiş bir kaynak kitap (1. Baskı). (Çeviren: S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Pagem Akademi.
• Özkan, U.B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Pegem Akademi.
• Patton, M. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çeviren: M. Bütün ve S. B. Demir). Pegem Akademi.
• Pearson, A., Vaughan, B., & FitzGerald, M. (2005). Nursing models for practice. Elsevier Health Sciences.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Şahin, G., Buldak, C.İ., Kaya, V., Güvenç, G., & İyigün, E. (2020). Türkiye’de hemşirelikte model kullanılarak yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi: sistematik derleme. Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(2), 170-9.
• Şengün, F., Üstün, B., & Bademli, K. (2013). Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(2), 132-139.
• Türen, S., Atakoğlu, R., Kıvanç, M. M., & Gül, A. (2019). Hemşirelikte kuram ve modele dayalı lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (11), 202-216.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2023). https://sozluk.gov.tr/
• Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi, (2011). http://www.tyyc.yok.gov.tr/
• Uzunboylu, H., & Aşıksoy, G. (2014). Research in physics education: A study of content analysis. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 136, 425-437.
• Vicdan, A.K., & Karabacak, B.G. (2014). Roy Adaptasyon Modelinin hemodiyaliz hasta eğitiminde kullanımı. Journal of Human Sciences, 11(2), 209-220.
• Zuhur, Ş., & Özpancar, N. (2017). Türkiye’de kronik hastalık yönetiminde hemşirelik modellerinin kullanımı: sistematik derleme. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 19(2), 57-74.