التفسير بحسب ترتيب النزول ، الإمكان والجدوى والآثار مقاربة تاريخية منهجية

Year 2023, , 29 - 58, 30.06.2023

Monjed Ahmad

https://doi.org/10.56361/usul.1156170

Abstract

هي دراسة تبحث في إمكانية ومعقولية تفسير القرآن الكريم بحسب ترتيب النزول، ثم في جدوى هذه المنهجية وأثرها في العقلية التفسيرية لدى الدارسين الإسلاميين، وكيف أنها تفضي للقول بالتاريخانية ولو بوجه من الوجوه، مسبوقة بلمحة تاريخية تؤكد أنه منهج دخيل على الدراسات الإسلامية، وأنه من آثار الدراسات الاستشراقية ومن مخرجاتها. شملت الدراسة خمسة نماذج إسلامية اعتنت بتفسير القرآن الكريم وفق هذا المنهج، أربعة منها اكتملت، والخامسة سبق سهم المنية صاحبها قبل التمام فتوقفت في منتصف الطريق وهو كتاب حبنكة الميداني، كما من المهم أن نعلم أن ثلاثة منها تنتمي لمنطقة جغرافية واحدة وهي الشام وفي فترة زمنية متقاربة، وأن أصحابها متعاصرون، وهي تفسير بيان المعاني لعبد القادر ملا، والتفسير الحديث لدروزة و معارج التفكر لحبنكة الميداني، والرابعة مغاربية لعابد الجابري، والخامسة لأستاذ تركي وهو آخرهم انتهاءً ووفاة وهو زكي دومان، لأختم الدراسة بمبحث يكشف عن منهجية القرآن الكريم في تكريس عالميته وصلاحيته، ومنعه لهذه الطريقة المستحدثة في تفسير القرآن الكريم.

Keywords

ترتيب النزول, التاريخانية،, الجابري،, دروزة, محمد زكي دومان

Interpretation according to the order of descent, possibility, feasibility, and effects: a systematic historical approach

Abstract

This study examines the possibility and plausibility of tafsir of the Qur'an in the order of its revelation, then the feasibility of this methodology and its impact on the tafsir mentality of Islamic researchers and how it leads to historicity in some way. To that end, a historical perspective is presented, which confirms that this is a foreign method and one of the effects and outputs of Orientalist studies. The study includes five models pertaining to interpretation of the Qur'an according to this approach, four of which have been completed and the fifth one is left unfinished due to the death of the author, Habenneke El-Maydani. Three of them belong to a single geographical region, namely Damascus and its surroundings. The authors of these books are contemporary. These books are: Bayan al-Ma‘ani of Abdulkadir Molla, al-Tafsir al-hadith of Azza Darwaza, Ma‘arij al-Tafakkur wa Daqâiq al-Tadabbur of Habannaka Al-Maidani, Fahm al-Kuran al-Hakim of Abed Al-Jabiri Magharebia and Beyân al-Hak of Mehmet Zeki Duman, a Turkish academic. The study concludes with a research that the Qur’an does not support this methodology in revealing its universality and validity, and that it prohibits this newly developed tafsir method.

Keywords

order of revelation, historicism, al-Jabri, Darwaza, Muhammad Zaki Doman

Nüzul Sırasına Göre Tefsir: İmkânı, Değeri ve Etkileri -Tarihsel ve Sistematik Bir Yaklaşım-

Abstract

Bu çalışmada Kur’an-ı Kerim’in nüzul sırasına göre tefsirinin imkân ve rasyonalitesi, ilgili metodun değeri ve Müslüman araştırmacıların tefsir zihniyeti üzerindeki etkisi ve bir şekilde tarihselcilik düşüncesine nasıl yol açtığı incelenmektedir. Ayrıca bu yaklaşımın İslâmî araştırmalara yabancı bir yöntem olduğunu ve Oryantalist çalışmaların etkisiyle ortaya çıktığını doğrulayan tarihsel bir perspektif sunulmaktadır. Kur'an'ın nüzul sırasına göre tefsirini esas alan, dördü tamamlanmış, biri ise kitabın müellifi Abdurrahman Habenneke el-Meydani’nin vefatı sebebiyle tamamlanamamış olan beş örnek çalışma üzerinden konu ele alınmıştır. Bu çalışmalardan üçü ortak coğrafi bir bölgeye -Şam ve çevresine- ve yakın bir zamana aittir. Müellifler, birbirleriyle çağdaş sayılır. Bu çalışmalar Şeyh Abdulkâdir Mollâ Huveyş’in Beyâni’l-Meânî’si, Muhammed İzzet Derveze’nin et-Tefsîru’l-Hadîs’i, Abdurrahmân Habenneke el-Meydânî’nin Meâricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbür’ü, Muhammed Âbid el-Câbirî’nin Fehmu’l-Kur’âni’l-Hakîm’i ve Türk bir akademisyen olan Mehmet Zeki Duman’ın telif ettiği Beyânu’l-Hak adlı eseridir. Araştırma Kur'an-ı Kerim'in, evrenselliğini ve geçerliliğini ortaya koymadaki yaklaşımını ve yakın zamanda geliştirilmiş olan ilgili tefsir yöntemini desteklemediğini gösteren bir çalışma ile sona ermektedir

Keywords

Nüzul Sırasına Göre Tefsir, Tarihsellik, Muhammed Âbid el-Cabirî, Muhammed Derveze, M. Zeki Duman.

References

• • El-Cürcanî, Alî b. Muhammed b. Alî, et-Ta’rîfât, Dârü’l Kitâb el-Arabî - Beyrut, Tahkik: İbrâhîm el-İbyârî, 1. Baskı, 1405 H. • El-Gumarî, Abbdullah b. Es-Sâdık, el-İhsân Fî Ta’kîbi’l-itkân li’s-Suyûtî, Dârü’l Ensâr.