Sîî MüelliflerinTahrifu’l-Kur’an Meselesinde Sünnî Kaynaklara Yaptığı Atıflar ve Değerlendirmesi: “Tayyib el-Musevî el-Cezâirî Örneği

Year 2011, Volume: 15 Issue: 15, 53 - 74, 01.06.2011

Yunus Emre Gördük

Abstract

Şîa’nın İmamiyye Kolu’na mensup alimlerin birçoğu Kur’ân’ın tahrife uğradığı görüşündedir. Bunların en meşhur ve en eskilerinden biri de Tefsiru’lKummî’nin müellifi olan Ali b. İbrahim el-Kummî (ö. 397/920)’dir. Kummî’nintelif etmiş olduğu bu tefsir, Seyyid Tayyib el-Musevî el-Cezâirî’nin 1966’da kaleme aldığı takdim yazısı ile neşredilmiştir. Kur’ân’ın tahrif edildiğini iddia edenCezâirî, söz konusu takdim yazısında “Tahrîfu’l-Kur’ân” başlığı altında Ehl-iSünnet’e mensup ulemanın eserlerine de atıflar yapmaktadır. Bu bağlamda makalenin amacı Cezâirî’nin Sünnî kaynaklı referanslarının tutarlı olup olmadığı konusunda bir analiz yapmaktır. Sonuç olarak Cezâirî’nin konuyla ilgili yaptığı atıflarında tutarlı görünmediği ve bu tutarsızlığın aynı görüşü paylaşan Şîî alimlerinbenzer yaklaşımlarına örnek oluşturduğu tespit edilmiştir

Keywords

Tahrifu’l-Kur’ân, İmamiyye, Tefsîru’l-Kummî, el-Cezâirî

References

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah İbn Muhammed b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî (ö. 241/ 855), Müsned, I-XLV, thk. Şuayb el-Arnaût / Âdil Mürşid ve diğerleri, Müesse- setü'r-Risale, Beyrut, 2001.
• el-Âlûsî, Şihabuddin Mahmud b. Abdillah el-Hüseynî (ö. 1270/ 1854), Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, I-XVI, thk. Ali Abdülbari Atıyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1993.
• Aliyyü’l-Kârî, Ali b. Muhammed Ebû’l-Hasan Nûreddin el-Herevî (ö. 1014/ 1607), Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâtü’l-Mesâbîh, I-X, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2002.
• Avâcî, Galib b. Ali, Furukun Muâsıratun Tüntesebu İlâ’l-İslam ve Beyanu Mevkıfı’l- İslâmi Minha, I-III, el-Mektebetü’l-Asriyyeti’z-Zehebiyye, Cidde, 2001.
• el-Bağavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesûd b. Muhammed b. el-Ferrâ (ö. 510/ 1116), Meâlimu’t-Tenzil fî Tefsîri’l-Kur’ân, I-V, thk. Abdürrezzak el-Mehdî, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1998.
• el-Bahrânî, Seyyid Hâşim (ö. 1107/ 1686), el-Burhan fî Tefsîri’l-Kur’ân, tahkik: Kısmu’d-Dırâsâti’l-İslâmiyye, Müessesetü’l-Bi’se, Kum, tsz.
• el-Beydâvî, el-Kâdî Nâsırüddîn Ebî Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şirazî (ö. 685/ 1286), Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl (Tefsîru’l-Beydâvî), I-V, thk. Mu- hammed Abdurrahman el-Mar’aşlî, Dâru İhyâi’t-Türâs, Beyrut, 1997. el-Bezzar, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhalik el-Basri (ö. 292/905), el-Bahrü'z- Zehhar =Müsnedü'l-Bezzar, I-IX, thk., Mahfuzurrahman Zeynullah, Müessesetu Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut/ Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, Medine, 1409/1988. ed-Düleymî, Ekrem Abdu Halîfeti Hamd, Cem’u’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2006.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/ 889), Sünen, I-V, nşr. Mahmûd Mektebetü’l Mekkiyye/Mekke,1998. Dâru’l
• Kıble/Cidde-Müessesetü’r-Reyyân/Beyrut-el
• Ebû’l-Meâlî, Mahmud Şükri b. Abdillah b. Mahmûd b. Ebî’s-Senâ el-Âlûsî (ö. 1342/ 1924), Subbu’l-Azâb Alâ Men Sebbe’l-Ashâb, thk. Abdullah el-Buhârî, Advâu’s- Selef, Riyad, 1997.
• el-Enbârî, İbrahim b. İsmail, Mevsûatü’l-Kur’âniyye, I-XI, Müessesetü Sicli’l-Arab, yayınyeri yok, 1405/1984-5.
• el-Halidî, Salâh Abdülfettah, el-Kur’ân ve Nakdu Metâıni’r-Ruhbân, Dâru’l-Kalem, Dımaşk, 2007.
• Hâmid Müsevhilî el-İdrisî, el-Fâdıhu li-Mezhebi’ş-Şîati’l-İmâmiyye, Mektebetü’r- Rıdvân, Mısır, 2007.
• el-Hayderî, Seyyid Kemal, Sıyanetü’l-Kur’âni Mine’t-Tahrîf, yayınyeri yok, tsz.
• İbn Abdilberr b. Âsım el-Kurtubî, Ebû Amr Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed (ö. 463/ 1071), et-Temhîdu bima fî’l-Muvattai mine’l-Meânî ve’l-Esânîd, I-XIV, thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî /Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî, Vizâretu Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, Fas, 1387/1967.
• İbn Atıyye el-Endelûsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib b. Abdirrahman b. Temâm (ö. 542/ 1147), el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, I-V, thk. Abdüs- selam Abdüşşafî Muhammed, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed et-Temîmî er-Râzî (ö. 327/ 939), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Es’ad Muhammed Tayyib, Mektebetü Nizâr, Suudi Arabistan, 1998.
• İbn Hacer el-Askalânî, el-Hâfız Ebû’l-Fadl Şihabüddin Ahmed b. Ali (ö. 852/ 1448), Fethu’l-Bârî Alâ Sahîhi’l-Buhârî, I-XIII, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki- Mu- hibbüddin el-Hatîb, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1959.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (ö. 276/ 889), Te'vîlu Müşkil’'l-Kur’ân, thk. İbrahim Şemsüddîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, tsz.
• İbrahim b. Amir b. Ali er-Rühaylî, el-İntisâr, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, Medine, 2003.
• İhsan-ı İlahî Zahîr el-Pakistanî (ö. 1407/ 1985-6), eş-Şîa ve’s-Sünne, İdaretu Tercüma- ni’s-Sünne, Lahor, 1979.
• -----------, eş-Şîa ve’l-Kur’ân, İdaretu Tercümani’s-Sünne, Lahor, tsz.
• el-Kâsım b. Sellam b. Abdullah el-Herevî el-Bağdadî (ö. 224/ 838), Ebû Ubeyd, Fedâilu’l-Kur’ân, Dâru İbn Kesîr, thk: Mervan el-Atıyye/Muhsin Harabe/Vefa Takiyyüddin, Beyrut, 1415/1995.
• Küleynî, Ebû Cafer Sikâtu’l-İslam Muhammed b. Yakûb b. İshak (ö. 329/ 940), el-Usûl Mine’l-Kâfî (Usûlu’l-Kâfî), I-VIII, yayınyeri yok, tsz.
• el-Kummî, Ebû’l-Hasan Ali b. İbrahim (ö. 307/ 920), Tefsîru’l-Kummî, thk. Seyyid Tayyib el-Mûsevî el-Cezâirî, Müessesetu Dâri’l-Kitab, Kum, 1968.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir b. Ferh el-Hazrecî Şem- süddîn (ö. 671/ 1273), el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XX, thk. Ahmed el- Berdûnî, İbrâhin Atfîş, Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1964. el-Meclîsî, Muhammed Bakır (ö. 1110/ 1698), Bihâru’l-Envâri’l-Câmia li-Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l-Athâr, I-CX, Müessesetü’l-Vefâ, Beyrut, 1983. el-Mîlânî, Seyyid Ali el-Hüseynî, Ademu Tahrîfi’l-Kur’ân, Merkezu’l-Ebhâsi’l- Akâidiyye, Kum, 1421/ 2000-1.
• Muhammed b. Abdurrahman es-Seyf, eş-Şîa ve Tahrîfu’l-Kur’ân, Dâru’l-İman, İsken- deriye, tsz.
• Muhammed Mâlullah, eş-Şîa ve Tahrîfu’l-Kur’ân, takdim: Muhammed Ahmed en- Necefî, Dâru’l-Va’yi’l-İslamî, Beyrut, 1986.
• Mustafa Müslim, Mebâhis fî Tefsîri’l-Mevdûî, Dâru’l-Kalem, Beyrut, 2005.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık, İstanbul, 1995.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî (ö. 261/ 875), Sahîh, I-III, nşr. Muhammed Fuâd Abdulbakî, İstanbul, 1992.
• en-Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd Hâfızuddîn (ö. 710/ 1310), Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, I-III, thk. Yusuf Ali Bedîvî, Dâru’l- Kelimü’t-Tayyib, Beyrut, 1998.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref (ö. 676/ 1277), el-Mecmû’ Şer- hu’l-Mühezzeb, I-XX, Dâru’l-Fikr, Beyrut, tsz.
• er-Radavî, es-Seyyid Murtaza, el-Burhan Alâ Ademi Tahrîfi’l-Kur’ân, Dâru’l-Emîre, Beyrut, 2005.
• er-Râvendî, Ebû’l-Hüseyin Kutbüddîn Saîd b. Abdillah (ö. 573/1178), Fıkhu’l-Kur’ân, I-II, thk. Seyyid Ahmed el-Hüseynî, Mektebetü Ayetillahi’l-Uzma en-Necefî Mar’aşî, Matbaatu’l-Vilaye, Kum,1984-5.
• er-Râzî, İmam Fahrüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. el-Hasan b. el-Hüseyin et-Teymî (ö. 606/ 1209), Mefâtîhu’l-Gayb, Arabî, Beyrut 1998.
• I-XXXII, Dâru İhyai’t-Türâsi’l
• er-Ruhaylî, İbrahim b. Amir b. Ali, el-İntisâr Li’s-Sahbi ve’l-Âl Min İftirââti’s- Semâvî’i’d-Dâll, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, Medîne, 2003.
• Subhî es-Sâlih (ö. 1407/ 1986), Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-İlm, yayınyeri yok, 2000.
• es-Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman (ö. 911/ 1505), el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân, I-IV, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl ibrâhîm, el-Hey’etü’l-Mısriyyeti li’l-Âmme, Kahire, 1974.
• -----------, ed-Dürrü'l-Mensûr, I-VIII, Dâru'l-Fikr, Beyrut, tsz.
• -----------, ed-Dîbâc alâ Sahîh-i Müslim b. Haccâc, I-VI, thk. Ebû İshak el-Huveynî el- Eserî, Dâru İbn Affan, Suudi Arabistan, 1996.
• -----------, Mu’tereku’l-Akrân fî İ’câzi’l-Kur’ân, I-III, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1988.
• eş-Şa’rânî, Abdülvehhab b. Ahmed b. Ali Ebû Muhammed (ö. 973/ 1565), el-Kibrîtü’l- Ahmer fî Beyâni Ulûmi’ş-Şeyhi’l-Ekber, tashih: Abdullah Mahmud Muhammed Ömer, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998.
• et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyub Ebû’l-Kâsım (v. 360/ 971), el-Mu’cemu’l- Kebîr, I-XXV, thk. Hamdi b. Abdilmecid es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiye, Kahire, tsz.
• et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa es-Sevre (ö. 209/ 825), el-Câmiu’s-Sahîh (Süne- nü’t-Tirmizî), I-V, Şirketü’l Mektebe ve Matbaati Mustafa el-Bâbî’l-Halebî, Mı- sır, 1975.
• ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzak el-Hüseynî Ebû’l-Feyz Murtazâ (ö. 1205/ 1790), Tâcu’l-Arûs, I-XL, Dâru’l-Hidâye, tsz. ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin (ö. 1977), et-Tefsir ve’l-Müfessirûn, I-II, Mektebetü Vehbe, Kahire, tsz. ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer (ö. 538/ 1143), el-Keşşâfu An Hakâıkı’t- Tenzîl, I-IV, Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut 1985. ez-Zerkânî, Muhammed Abdülazîm (ö. 1367/ 1948), Menâhilü’l-İrfan, I-II, Matbaatu İsa el-Bâbi’l-Halebî ve Şürekâhu, tsz. ez-Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillah (ö. 794/ 1392), el-Burhan fî Ulûmi’l
• Kur’ân, I-IV, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim, Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabî,
• Beyrut/ Lübnan, 1957.