DAVRANIŞSAL YAKLAŞIM PERSPEKTİFİNDEN VERGİ UYUMU

Year 2022, , 57 - 64, 03.01.2023

Gazi Sonkur , Alper Kılıçaslan

https://doi.org/10.30711/utead.1206114

Abstract

Ekonomi alanında 1950’lerden sonra yer edinen “davranışsal yaklaşım” iktisat bilimiyle psikoloji bilimini birleştirmiş ve insan davranışlarına bu açıdan bakılmasını sağlamıştır. İnsanların seçimlerinde her zaman rasyonel davranmadıklarını ve psikolojilerinin de tutum ve davranışlarında etkili olduğunu savunan davranışsal yaklaşım yeni bir bilim dalı olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada mükelleflerdeki vergi uyumu davranışsal yaklaşım açısından değerlendirilmiştir. Davranışsal yaklaşım temelinde kararları etkileyen duyguların, önyargıların, sosyal ve psikolojik faktörlerin vergi ödeme ya da ödememe kararları üzerindeki etkisi incelenmiştir.

Keywords

Davranışsal yaklaşım, Vergi Uyumu, Mükellef, Behavioral approach, Tax Compliance, Taxpayer

TAX COMPLIANCE FROM BEHAVIORAL APPROACH PERSPECTIVE

Abstract

The "behavioral approach", which took its place in the field of economics after the 1950s, combined the science of economics with the science of psychology and enabled human behavior to be viewed from this perspective. The behavioral approach, which argues that people do not always act rationally in their choices and that their psychology is also effective in their attitudes and behaviors, has been accepted as a new branch of science. In this study, tax compliance in taxpayers was evaluated in terms of behavioral approach. On the basis of the behavioral approach, the effects of emotions, prejudices, social and psychological factors that affect decisions on tax payment or non-payment decisions are examined.

Keywords

Behavioral approach, Tax Compliance, Taxpayer

References

• Allingham, M.G., and Agnar, S., (1972) “Income Tax Evasion: A TheoreticalAnalysis,” Journal of Public Economics1: 323 – 38.
• Altun, T., (2020), Davranışsal Refah Ekonomisi: Liberal Paternalist Politikalar, Gülay Akgül Yılmaz, Bumin Doğrusöz, Ayşe Güner, Editör, Güncel Maliye Tartışmaları, ss. 83-108, İstanbul, Seçkin Yayınevi.
• Bağlı, M. S. (2012), “Teorik ve Tarihsel Açıdan Bütçe Hakkı”, Yasama Dergisi, Ocak-Şubat-Mart-Nisan, Sayı 20.
• Bateman, T. S. ve Schwenk, C. R. (1986), “Biases in Investor Decision Making: The Case of John DeLorean”, American Journal of Business, 1(2): 5-12. Aktaran: KAVURMACI, C. ve ÇINAR ALTINTAŞ, F. (2017). Stratejik Karar Verme Sürecine Bilişsel Yaklaşım: Üst Kademe Yöneticiler Üzerine Nitel Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15 (3) , 93-115 . DOI: 10.11611/yead.312041.
• Becker, G.S., (1968), “Crime and Punishment: An Economic Approach”, Journal of Political Economy 76, pp:169-217.
• Bilgin, H.K., (2011), “Vergi Ahlakının Teorik Çerçevesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 20, Sayı:2, ss.259-278.
• Bilici, N., ve Bilici, A., (2011), “Kamu Maliyesi”, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Bilici, N., (2012), "Vergi Hukuku", Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Bozoğlan, B., Demirci, V., G., (2020), “İktisadi Karar Verme Sürecinde Statüko Yanlılığı Kişilik Özelliklerinden Bağımsız mıdır?”,Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 13, Sayı 2, ss.534-549.
• Cullis, J.G., ve Lewis, A., (1997), Why People Pay Taxes: From a Conventional Economic Model to a Model of Social Convention, Journal of Economic Psychology, Vol:18, pp:305-320.
• Demirgil, B., (2018), "Vergilerin Gelir Dağılımı Üzerine Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma," Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi , vol.19, no.2, pp.118-131.
• Didinmez, İ., (2018b), “Davranışsal İktisat Perspektifinden Vergi Uyumu Analizi”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doerrenberg, P., Peichl, A., (2013), “Progressive Taxation And Tax Morale”, Public Choise, 155 (3-4), 293-316. Eser, R. ve Toigonbaeva, D. (2011), “Psikoloji ve İktisadın Birleşimi Olarak Davranışsal İktisat”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 287-321.
• Feld, L.P. and Frey, B.S., (2002), “Trust Breeds Trust: How Taxpayers Are Treated”, Economics of Govarnance, 3(3), 87-99.
• Feld, L.P. and Frey, B.S., (2007), “Tax Compliance as the Result of a Psychological Tax Contract: The Role of Incentives and Responsive Regulation”, Law & Policy, Vol. 29, No. 1, January.
• Gök Demir, Z., (2010), “Çerçevelemenin Karar Verme Sürecine Etkisi”, Akdeniz İletişim Dergisi, ss.161-180.
• Hosseini, H.(2011), “George Katona: A founding Father of Old Behavioral Economics, The Journal of Socio-Economics”, Vol: 40, pages:977-984, Aktaran: TEKİN, A. ve Gürçam, Ö., S., (2019), Davranışsal İktisat ve Vergi Uyumu Arasındaki İlişki Üzerine Genel Bir Değerlendirme, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), Cilt 6, Sayı 5, ss. 65-76.
• James, S., and Alley, C., (2002), “Tax compliance, self-assessment and tax administration”, Published in: Journal of Finance and Management in Public Services, Vol. 2, No. 2 (2002): pp. 27-42.
• Kahneman, D. and Tversky, A. (1979), “Prospect theory: An analysis of decision under risk”. Econometrica, 47, 263-291.
• Kirchler, E., Hoelzl, E., Wahl, I., (2008), “Enforced Versus Voluntary Tax Compliance: The “Slippery Slope” Framework”, Journal of Economic Psychology, 29, 210-225, doi:10.1016/j.joep.2010.01.002.
• Kitapcı, İ., (2014), “Vergi Etiği-Vergi Psikolojisi”, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Konukman, A., (2016), “Türkiye’de Bütçe Hakkının Kullanımı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (1), ss.23-65.
• Makridakis, S. G. ve Wheelwrıght, S. C. (1989) “Forecasting Methods for Management”, New Jersey, John Wiley&Sons. Aktaran: Kavurmacı, C. ve Çınar Altıntaş, F. (2017), “Stratejik Karar Verme Sürecine Bilişsel Yaklaşım: Üst Kademe Yöneticiler Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15 (3) , 93-115. McCaffery, Edwrad J., Jonathan Baron, (2006), “Thinking About Tax, psychology, Public Policy and Law” 12(1):106-135, Aktaran: SEÇİLMİŞ, E. ve DİDİNMEZ, İ. (2016). Vergi Reformlarının Davranışsal İktisat Perspektifinden Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Bilig, (77), 203-332.
• Nadaroğlu, H., (1992), “Kamu Maliyesi Teorisi”, Beta Yayınevi, İstanbul.
• Pareto, V. (2014), Manual of political economy: A critical and variorum. (Montesano, A., Zanni, A., Bruni, L., Chipman, J., S.ve McLure, M. (Ed)), Oxford:Oxford University Press, Aktaran: ALTUN, T., (2020), Davranışsal Refah Ekonomisi: Liberal Paternalist Politikalar, Gülay Akgül Yılmaz, Bumin Doğrusöz, Ayşe Güner, Editör, Güncel Maliye Tartışmaları, ss. 83-108, İstanbul, Seçkin Yayınevi.
• Rabin, M. (2002), “A Perspective on Psychology and Economics”, European Economic Review, 46(4–5): 657–685.
• Seiler, M., Seiler, V., Traub, S., ve Harrison, D. (2008), Regret Aversion And False Reference Points İn Residential Real Estate”. Journal of Real Estate Research, 30(4), 461-474.
• Serim, H. ve Küçükşenel S. (2020), “Davranışsal İktisat ve Dürtme: Sağlık Politikaları Özelinde Bir İnceleme”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 38, Sayı 3, s. 531-559.
• Simon, H. A. (1982), “Models of Bounded Rationality”, Cambridge, MA: MIT Press.
• Song, Y.D. ve Yarbrough, T.E, (1978), “Tax Ethics and Taxpayer Attitude: A Survey Public Administration Review”, September-October, 442-452.
• Şentürk, F. Fındık, H. (2014), “ Rasyonel Karar Alan Ekonomik Birimin Risk Altında Verdiği Kararlara Davranışsal Yaklaşım: Kahneman-Tversky Beklenti Teorisi Perspektifinden Eleştirel Bir Bakış”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, cilt 11, sayı 42, Temmuz 2014, ISSN 1300-0845, ss. 127-139.
• Tekin, B.(2016), “Beklenen Fayda ve Beklenti Teorileri Bağlamında Geleneksel Finans-Davranışsal Finans Ayrımı”, Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 2/4, ss.75-107.
• Tekin, A. ve Gürçam, Ö., S., (2019), “Davranışsal İktisat ve Vergi Uyumu Arasındaki İlişki Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), Cilt 6, Sayı 5, s.65-76.
• Thaler, R. H. ve Sunstein, C. R (2015), “Dürtme”, Enver Günsel (Çev.), Pegasus Yayınları, İstanbul.
• Torgler, B., (2007), “Tax Compliance and Tax Morale: A Theoretical and Empirical Analysis”, İngiltere: Edwar Elgar, Cornwall.
• Tversky, A. ve Kahneman, D. (1981), “The Framing of Decision and the Psychology of Choice”, Science 211 ( 4481), s.s.453-458.
• Yurdadoğ, V., Gökbunar, R., Tunçay, B., (2016), “Vergi Uyumunu Belirleyen Faktörlere Genel Bir Bakış”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:23, s.3, ss.805-816.