KİMYASAL GÜBRE TÜKETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: BURSA İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 25 Sayı: 3, 1271 - 1286, 31.12.2020

Aslihan Katip

https://doi.org/10.17482/uumfd.782633

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, Bursa’da 2008 ile 2016 yılları arasında kullanılan kimyasal gübre türleri yapılarına göre sınıflandırılarak yıllık miktarları ve ilçelere göre kullanım miktarları hesaplanmıştır. İlçelerde kullanılan gübre türleri Coğrafi Bilgi Sistemi ile haritalandırılarak tarımsal ürün çeşitleri ile gübre türleri arasındaki istatistiksel ilişkiler korelasyon ve regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Bursa’da nüfus ve ihracatın artması nedeniyle tarımsal üretim ile birlikte gübre kullanımı artmıştır. Azot içeren gübrelerin diğer gübre grupları arasında en yüksek kullanıma sahip olduğu belirlenmiştir. Azotlu (maksimum 82,47 kg/ha- Karacabey), azot, fosfor ve potasyumlu (maksimum 31,59 kg/ha-Karacabey), kalsiyum nitratlı (maksimum 8,1 kg/ha-Yenişehir) ve azot ve fosforlu (maksimum 58,45 kg/ha-Yenişehir) gübrelerin kullanımı en çok Karacabey, Yenişehir, Mustafakemalpaşa ve İnegöl’de bulunmuştur. Triple Süper Fosfat (TSP) (maksimum 12,5 kg/ha-Gürsu) ve Zn’li (maksimum 26,84 kg/ha-Gemlik) gübreler Gürsu, Orhangazi, Mudanya, Gemlik ve İznik’te daha fazla kullanılmıştır. En yüksek korelasyon (r2) değerleri azot, fosfor ve potasyumlu gübreler ile tarla bitkileri ve sebze üretimi arasında (0,423-0,788) bulunmuştur. Ayrıca, azotlu, azotlu ve fosforlu ve azot, fosfor ve potasyumlu gübrelerin bitkisel üretim ile pozitif ilişkili ve üretimde etkili olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma yayılı kirlilik kaynağı olan tarımsal gübre kullanımının il bazındaki dağılımının belirlenebilmesi ve kirliliğin azaltılması için yapılabilecek gübre yönetimi çalışmalarına bilgi sağlaması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemi, Gübre Türleri, Korelasyon ve Regresyon Analizi, Tarımsal Ürün Çeşitliliği, Yayılı Kirlilik Kaynakları

Teşekkür

Bu çalışmada kapsamında hesaplanan verileri aldığımız Bursa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Personeline ve değerlendirmedeki yardımlarından dolayı Gülbiye DEMİRCİ ve Eski Bursa İl Tarım Müdürü Hasan KÜÇÜKBALLI’ ya teşekkür ederim.

Evaluation of Chemical Fertilizer Consumption: The Example of Bursa Province

Öz

In this study, fertilizer types used in Bursa province between 2008 and 2016 were classified according to their chemical structure and their annual usage according to districts were calculated per unit of land. Amount of the fertilizer types used in districts were mapped with Geographical Information System and the statistical relationships between the types of agricultural product and fertilizer were calculated by correlation and regression analysis. Due to the increase in population and exports of Bursa, the fertilizer usage with agricultural production increased. Nitrogen fertilizers were determined to have the highest usage among other fertilizer groups. The usages of fertilizers of nitrogen (maximum 82.47 kg/ha-Karacabey), nitrogen phosphorus potassium (maximum 31.59 - kg/ha-Karacabey), and calcium nitrate (maximum 8.1 kg / ha-Yenişehir), nitrogen and phosphorus (maximum 58.45 kg/ha-Yenişehir) were more found in Karacabey, Yenişehir, Mustafakemalpaşa ve İnegöl. TSP (maximum 12.5 kg / ha-Gürsu) and zinc (maximum 26.84 kg / ha-Gemlik) fertilizers were used more in Gürsu, Orhangazi, Mudanya, Gemlik and İznik than the other districts. The higher correlation (r2) values than the others were found between nitrogen, phosphorus and potassium fertilizers and field crops and vegetable production (0.423-0.788). Nitrogenous, nitrogenous and phosphorous and nitrogen, phosphorus and potassium fertilizers were found to be positively related to crop production and effective in production. This study is important in order to determine the distribution of agricultural fertilizer usage, which is the diffuse pollution source, by districts and to provide information to fertilizer management studies that could be done to reduce pollution.

Anahtar Kelimeler

Geographical Information System, Fertilizer Types, Correlation and Regression Analysis, Agricultural Product Diversity, Diffuse Pollution Sources

Kaynakça

• 1. Aravinthasamy, P., Karunanidhi, D., Subramani, T., Anand, B., Roy, P.D. ve Srinivasamoorthy, K., (In press), Fluoride contamination in groundwater of the Shanmuganadhi River basin (south India) and its association with other chemical constituents using geographical information system and multivariate statistics, Geochemistry, doi: 10.1016/j.chemer.2019.125555
• 2. Aygün, C., Kara, İ., Sever, A., Erdoğdu, İ., Atalay, A., Özaydın, K., Yıldız, H., Urla, Ö., Aydoğdu, M., Ünal, E., Aydoğmuş, O., Dedeoğlu, F., Tuğaç, M., Torunlar, H., Cebel, H., Başkan, O., Keçeci̇, M. ve Bozkurt, M. (2017) Eskişehir İli Meralarının Azotlu ve Fosforlu Gübre Gereksinimlerinin Belirlenmesi. Toprak Su Dergisi, 6(1), 44-51. doi:10.21657/topraksu.305724.
• 3. Balci, D., Konca, C., Uzun, C., Kirimker, O., Ozcelik, M., Ceyda Meco, B. ve Gecim, E., (2016) Associating liver partition with portal vein ligation for staged hepatectomy for gastrointestinal cancer liver metastasis: An initial experience with 12 cases. 11th International Congress of the European-African Hepato-Pancreato-Biliary Association, 21-24 April 2015, Manchester, UK, 18 (S2), c831-c832.
• 4. Betzek, N.M., De Souza, E.G., Bazzi, C.L., Sobjak, R., Bier, V.A. ve Mercante, E., (2017) Interpolation methods for thematic maps of soybean yield and soil chemical attributes. Semina:Ciencias Agrarias. 38 (2), 1059-1069. doi: 10.5433/1679-0359.2017v38n2p1059
• 5. BİTOM, (2016) https://bursa.tarimorman.gov.tr/, Erişim Tarihi: 14.01.2016, Konu: Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı Bursa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Tarımsal Üretim Raporları.
• 6. BTMP, (2002) Bursa Tarım Master Planı 2002-2010. Erişim Tarihi: 07.09.2020, Konu: Bursa İli Tarımsal Veriler
• 7. Bhunia, G.S., Shit, P.K. ve Maiti, R., (2018) Comparison of GIS-based interpolation methods for spatial distribution of soil organic carbon (SOC). Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 17(2), 114-126. doi: 10.1016/j.jssas.2016.02.001
• 8. Chen, Y., Shan, X., Jin, X., Yang, T., Dai, F. ve Yang, D., (2016), A comparative study of spatial interpolation methods for determining fishery resources density in the Yellow Sea. Acta Oceanologica Sinica, 35(12), 65-72. doi: 10.1007/s13131-016-0966-y
• 9. Çolakoğlu, H., Çokuysal, B. ve Çakıcı, H. (2005) Türkiye’de Gübre Üretimi ve Tüketimi, International Potash Institute Publications, Erişim Tarihi: 07.09.2020. https://www.ipipotash.org/uploads/udocs/Production-and-Consumption-of-Fertilizers-in-Turkey.pdf.
• 10. Demirci, U. B. (2017), Ammonia borane, a material with exceptional properties for chemical hydrogen storage. International Journal of Hydrogen Energy, 42(15), 9978-10013. doi:10.1016/j.ijhydene.2017.01.154 11. FAO/IFA. (2001) Global Estimates of Gaseous Emissions of NH3, NO and N2O from Agricultural Land, Internatıonal fertilizer industry association food and agriculture organization of the united nations, Rome, Italy.
• 12. Gatzweiler, F.W. (2003) Patterns of institutional change for sustainability in central and eastern European agriculture, CEESA Discussion Paper, Berlin. doi:10.1.1.875.6923
• 13. Gill, N., Shaikh, A. A., Khan, M. M. ve Memon, M.S., (2007) Influence of intestinal cestodes on the blood picture of the brown rats (Rattus norvegicus) of Hyderabad Sindh, Pakistan. Pakistan Journal of Biological Sciences, 10 (24), 4479-4484. doi:10.3923/pjbs.2007.4479.4484
• 14. Göl C., Bulut S., Bolat F., (2017), Comparison of different interpolation methods for spatial distribution of soil organic carbon and some soil properties in the Black Sea backward region of Turkey, Journal of African Earth Sciences, 134, 85-91. doi:10.1016/j.jafrearsci.2017.06.014
• 15. Halvorson, K.G., Sevcik, M.A., Ghilardi, J.R., Rosol T.J. ve Mantyh P.W. (2006) Similarities and differences in tumor growth, skeletal remodeling and pain in an osteolytic and osteoblastic model of bone cancer. Clinical Journal of Pain, 22(7), 587-600. doi:10.1097/01.ajp.0000210902.67849.e6
• 16. Harrison, S., McAree, C., Mulville, W. ve Sullivan, T. (2019) The problem of agricultural ‘diffuse’ pollution: Getting to the point, Science of the Total Environment, 677, 700-717. doi: 10.1016/j.scitotenv.2019.04.169
• 17. Haspolat, G. ve Nikpeyma, Y. (2009) Gemlik Zeytin Çesidinde Biyolojik Olarak Selatize Edilmis KNO3 (Potasyum Nitrat), ZnSO4 (Çinko Sülfat) Ve MgSO4’ün (Magnezyum Sülfat) Yapraktan Uygulanmasının ve Plastik Malç Uygulamasının Meyve Verimine ve Kalitesine Etkisi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 12(2), 26-35.
• 18. Horuz, A., Karaman, M.R. ve Sürücü, A. (2018), Bitkilerin Amonyum (NH4+) ve Nitrat (NO3-) ile Beslenmelerinin Fizyolojik Etkileri ve İnsan Sağlığıyla Olan İlişkileri, Proceedins Book of International Eurasian Congress on Natural Nutrition & Healthy Life, Ankara-Turkey.
• 19. Kanaly, R.A., Harayama, S. ve Watanabe, K. (2002) Rhodanobacter sp. strain BPC1 in a benzo(a)pyrene-mineralizing bacterial consortium, Appl. Environ. Microbiol., 68(12), 5826-5833. doi:10.1128/AEM.68.12.5826-5833.2002
• 20. Karpouzas, D.G., Fotopoulou, A., Menkissoglu-Spiroudi, U. ve Singh, B.K. (2005) Non-specific biodegradation of the organophosphorus pesticides, cadusafos and ethoprophos, by two bacterial isolates. FEMS Microbiology Ecology, 53(3), 369-378. doi:10.1016/j.femsec.2005.01.012
• 21. Kashem, M.A. ve Singh, B.R. (2002) The effect of fertilizer additions on the solubility and plant-availability of Cd, Ni and Zn in soil. Nutr Cycl Agroecosyst 62: 287–296. doi:10.1023/A:1021226201136
• 22. Katip, A. ve Karaer, F. (2013) Research on the Non-Point Pollution Loads in the Lake Uluabat Basin, Journal of Environmental Protection, 4(7) 29-37. doi:10.4236/jep.2013.47A004.
• 23. Kati̇p, A. (2019) Bursa İli Tarımsal Pestisit Kullanımının Değerlendirilmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8 (1), 197-205. doi:10.17798/bitlisfen.452738.
• 24. Kaya, M.B. (2010) Toprak Gübrelemede Organik Madde, Fosfor ve Potasyum Parametre Kontrol Sistemlerinin Bulanık Mantık ile Tasarımı ve Modellenmesi, Süleyman Demiral Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Isparta.
• 25. Lambert, R., Grant, C. ve Sauve, S. (2007) Cadmium and zinc in soil solution extracts following the application of phosphate fertilizers. Science of the Total Environment, 378(3), 293-305. doi:10.1016/j.scitotenv.2007.02.008
• 26. Li, W., (2015) Contemporary ecology research in China. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• 27. Loukil, B., Mallem, L., Maamar, H. ve Boulakoud, M.S. (2014) The study of risk associated with handling of fertilizer in workplace on some lipid and hormone parameters. World Applied Sciences Journal, 32(6), 1159-1162. doi: 10.5829/idosi.wasj.2014.32.06.86141
• 28. Marrugo-Negrete, J., Pinedo-Hernández, J. ve Díez, S. (2017) Assessment of heavy metal pollution, spatial distribution and origin in agricultural soils along the Sinú River Basin, Colombia. Environmental Research, 154:380-388. doi: 10.1016/j.envres.2017.01.021
• 29. Nakano, T., Yokoo, Y., Nishikawa, M. ve Koyanagi, H. (2004) Regional Sr-Nd isotopic ratios of soil minerals in northern China as Asian dust fingerprints, Atmospheric Environment, 38, 3061-3067. doi: 10.1016/j.atmosenv.2004.02.016
• 30. https://oceanservice.noaa.gov/education/kits/estuaries/media/supp_etuar09b_eutro.html, NOAA, (2018) Erişim Tarihi: 26 06. 2018. Konu: Yüzeysel Sularda Ötrofikasyon, NOAA, (2018)
• 31. Olsen, L.C., Seeman, S.E. ve Scott, H.W. (1970) Expanded pyrolytic graphite: Structural and transport properties. Carbon. 8(1), 85-86.
• 32. Özdestan, Ö. ve Üren, A. (2010) Gıdalarda Nitrat ve Nitrit Nitrate, Akademik Gıda, 8(6), 35-43.
• 33. Özkan, N ve Mücellâ Müftüoğlu, N. (2017) Farklı Kalsiyum ve Azotlu Gübre Uygulamalarının Domates Verimi ve Kalsiyum İçeriği Üzerine Etkisi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 213-219.
• 34. Peprah, K. (2014) Mitigating Land Degradation with Chemical Fertilizer Application in the Asunafo Forest, Ghana. International Journal of Science and Research, 3(4), 476-482.
• 35. Reaney, S.M., Mackay, E.B., Haygarth, P.M., Fisher, M., Molineux, A., Potts, M., Benskin, C. ve McW. H. (2019) Identifying critical source areas using multiple methods for effective diffuse pollution mitigation, Journal of Environmental Management, 250, 109366. doi: 10.1016/j.jenvman.2019.109366
• 36. Schwenke, G.D. ve Haigh, B.M. (2016) The interaction of seasonal rainfall and nitrogen fertiliser rate on soil N2O emission, total N loss and crop yield of dryland sorghum and sunflower grown on sub-tropical Vertosols, Soil Research, 54, 604-618. doi: 10.1071/sr15286
• 37. Seyedmohammadi, J., Esmaeelnejad, L. ve Ramezanpour, H. (2017) Geospatial modelling for optimum management of fertilizer application and environment protection. Modeling Earth Systems and Environment, 3(28), doi: 10.1007/s40808-017-0296-x.
• 38. Smith, B.W., Miles, P.D., Perry, C.H. ve Pugh, S.A. (2007) Forest Resources of the United States, U.S. Department of Agriculture, Forest Service: Washington, DC, USA.
• 39. Staley T. E. ve Brauer D.K., (2006) Survival of a Genetically Modified Root-Colonizing Pseudomonad and Rhizobium Strain in an Acidic Soil. Soil Science Society of America Journal. 70, 1906-1913. doi: 10.2136/sssaj2005.0056
• 40. Şahin D., Yılmaz H. ve Hayvalı Z. (2016) Synthesis spectroscopic and spectrophotometric study of BODIPY appended crown ether sensor for ion detection. Research on Chemical Intermediates. 42, 6337-6350. doi: 10.1007/s11164-016-2466-2.
• 41. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, Erişim Tarihi: 29.01.2018, Konu: TÜİK, (2018), Bitkisel üretim istatistikleri
• 42. http://Water.Epa.Gov/Drink/Contaminants/Basicinformation/Lead.Cfm, Erişim Tarihi: 30.01.2011 Konu: USEPA, (2011), United States Environmental Protection Agency. Basic information about lead in drinking water.
• 43. https://www.epa.gov/superfund/superfund-soil-screening-guidance Erişim Tarihi: 19.08.2019 Konu: USEPA, (2019), United States Soil Screening Guidance: User ’s Guide. Environmental Protection Agency.
• 44. Vetsch, J.A. ve Randall, G.W. (2002) Corn production as affected by tillage system and starter fertilizer, Agronomy Journal, 94, 532-540. doi: 10.2134/agronj2002.5320
• 45. Vetsch, J.A., Randall, G.W. ve Lamb, J.A. (2007) Corn and soybean production as affected by tillage systems, Agronomy Journal, 99, 952-959. doi: 10.2134/agronj2006.0149
• 46. Vyas, T.K. ve Dave, B.P., (2010) Effect of addition of nitrogen, phosphorus and potassium fertilizers on biodegradation of crude oil by marine bacteria, Indian J. Mar. Sci., 39, 143-150.
• 47. Wiering, M., Boezeman, D. ve Crabbé A. (2020) The Water Framework Directive and Agricultural Diffuse Pollution: Fighting a Running Battle?, Water, 12:1447. doi: 10.3390/w12051447
• 48. Zheng, C., Zhang, X., Qiao, Z., Lei, D. (2001) Preparation and characterization of nanocrystal V2O5, Journal of Solid State Chemistry, 159(1), 181-185. doi: 10.1006/jssc.2001.9148