Makedonya Örme Kültüründe Hayvan Figürlü Çoraplar

Year 2023, Volume: 8 Issue: 2, 1481 - 1512, 30.09.2023

Mehmet Ali Eroğlu , Feriha Akpınarlı

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1302670

Abstract

Türk sanatının kökenleri Orta Asya Bozkırlarından başlayarak, günümüz Anadolu topraklarına ve Balkanlara kadar uzanmaktadır. Uzun yıllar Osmanlı hakimiyetinde kalan Balkan coğrafyasının bir çok ülkesinde Türk sanatının izlerini görmek mümkündür. Türk sanatının Balkanlarda uzun bir süre görüldüğü ülkelerden birisi de Makedonya’dır. Özellikle Üsküp, Osmanlı Mimari eserlerinin günümüze kadar ulaştığı ve Osmanlı el sanatlarının görüldüğü bir yerleşim yeridir. Osmanlı’nın Balkanları fethi ile birlikte Anadolu’dan Balkanlara kültür-sanat göçü de yaşanmıştır. Bu kültür-sanat göçüyle Kuzey Makedonya’da Osmanlı sanatının izleri görülmüştür. Bu izler günümüzde Kuzey Makedonya’nın önemli simgelerinden biri olan Üsküp Türk Çarşısında günümüze kadar devam etmektedir. Üsküp Türk çarşısında, Türk el sanatlarının izlerinin görüldüğü birçok işyeri bulunmaktadır. Bu iş yerlerinde gerek Türk kültürü gerekse Balkan kültürünün özelliklerini yansıtan ürünlerin teşhir ve satışı yapılmaktadır. Mayıs 2022’de Türk sanatının Balkanlardaki izlerini tespit etmek amacıyla Kuzey Makedonya’da Üsküp ve Kalkandelen, Kosova’da Prizren ve Priştine, Karadağ’da ise Rojea, Akova ve Berane bölgelerinde alan araştırması yapılmıştır. Alan araştırmasının bir bölümünü oluşturan Kuzey Makedonya Üsküp çarşısında Türk kültürü ile benzerlik gösterebilecek örme çoraplar ve el dokumaları ile ilgili araştırmalar yapılmıştır. Alan araştırması esnasında Hamza Murat isimli koleksiyonerin örme çorap arşivi fotoğraflanarak incelenmiştir.
Bu çalışmada Kuzey Makedonya folklorunun bir parçası olan el örmesi hayvan figürlü çoraplar; desen, renk, kompozisyon, hammadde ve teknik özellikleri açısından incelenmiş, literatür bilgileri ile desteklenerek kataloglanmıştır.

Keywords

Geleneksel çoraplar, Kuzey Makedonya, Üsküp, Örme Çoraplar, Hayvan Figürlü Çoraplar

Animal Figured Socks in Macedonian Knitting Culture

Abstract

Turkish art has roots in a variety of places, from the Central Asian steppes to the modern-day Anatolian region and the Balkans. In several Balkan nations that were ruled by the Ottoman Empire for an extended period of time, it is possible to observe remnants of Turkish art. One of the Balkan nations where Turkish art has been prevalent for a considerable amount of time is Macedonia. In particular, Skopje is a city where examples of Ottoman architecture and handicrafts may still be found today.
Following the Ottoman conquest of the Balkans, Anatolia's culture and art migrated to the region. Due to this culture-art migration, traces of Ottoman art have been observed in North Macedonia. These remnants may still be seen today at the Skopje Turkish Bazaar, one of North Macedonia's most significant symbols.
Many workplaces in Skopje's Turkish bazaar include remnants of Turkish handicrafts. Products with traits of both Turkish and Balkan culture are shown and sold in these places of business. To find remains of Turkish art in the Balkans, a field study was carried out in May 2022 in North Macedonia, Kosovo, and Montenegro. In the North Macedonia Skopje bazaar, which constitutes a part of the field research, researches on socks and weavings that can be similar to Turkish culture have been conducted. During the fieldwork, the knitted sock collection of the collector Hamza Murat was documented and examined.
In this study, hand-knitted stockings with animal figures, which are a part of the folklore of North Macedonia; analyzed in terms of pattern, color, composition, raw material and technical properties, and cataloged by supporting with literature information.

Keywords

Traditional socks, North Macedonia, Skopje, Knitted Socks, Animal Figured Socks

References

• Adiller, Selda, "Alikoç Köyü (Makedonya) Özelinde Kadının Evlilik Göçü", İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3/ 27 (2013), s. 177-95.
• Akpınarlı, H. Feriha. "Anadolu Ve Makedonya El Örgüsü Çorapların Ortak Özellikleri." Türk Kültürü, Sanatı ve Kültürel Mirası Koruma Sempozyumu - Türkiye Makedonya İlişkileri, Makedonya, 31 Ağustos - 06 Eylül 2018.
• Akpınarlı, Hatice Feriha. El Örgüsü Çorapların Teknik Desen Renk Ve Kullanım Özellikleri, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara 1995.
• Akpınarlı, Hatice Feriha, ve Seçim, Esra, "Geleneksel Dantel Motiflerinin Lazer Kesim Yöntemi Ile Tekstil Yüzeyine Aktarılması", Kesit Akademi Dergisi, 4/ 15 (2018), s. 192-202.
• Arslan, Pınar, ve Akpınarlı, Hatice Feriha, "Karadeniz Çalıklı Teknikli Çorapların Tasarım Özellikleri", İdil Dergisi, 0/ 65 (2020), s. 165-77.
• Balkanal, Zeynep, "Ankara İli Polatlı Yöresi El Örgüsü Çoraplar", Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 9/ 17 (2016), s. 149-66.
• Barışta, H. Örcün, "Türk Sanatlarından El Örgüsü Çoraplar", Erdem Dergisi, 2/ 6 (1986), s. 867-86.
• Barışta, H. Örcün. Türk El Sanatları, Ankara 1998.
• Çalışkan, Vedat, ve Akbulak, Cengiz, "Bursa Kentine Yönelik Göçlerin Gecekondulaşma Sürecine Etkiler: Uludağ Yamaçlarindaki Gecekondular", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/ 12 (2010), s. 115-22.
• Çiftçi, Asıhan. Kayseri İli Çorap Ve Patiklerindeki Motiflerin Tekstil Tasarımına Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2017.
• Diyarbekirli, Nejat. Hun Sanatı, İstanbul 1972.
• Eroğlu, Mehmet Ali. Eski Osmanlı Çarşısı Alan Araştırması. Üsküp/Kuzey Makedonya, 2022.
• Eroğlu, Mehmet Ali. Eski Osmanlı Çarşısı Alan Araştırması Fotoğraf Çekimi. Üsküp/Kuzey Makedonya, 2022.
• Eroğlu, Mehmet Ali. Makedonya Çorap Örneklerinin Yüzey Alan Şeması Çizimleri. Türkiye, 2023.
• Güler, Mediha, Akpınarlı, Hatice Feriha, Ortaç, Hülya Serpil, Büyükyazıcı, Meral, Erkaplan, Emel, ve Kurt, Gülten. Hemşin Çamlıhemşin El Örgüsü Çoraplar, Ankara 2010.
• Gürcüm, Banu H., ve Çifçi, Aslıhan, "Geleneksel Örme Motiflerinin Koleksiyon Yaratım Unsuru Olarak Kullanılması: Kayseri Çorap Örücülüğü Örneği", Social Sciences Studies Journal, 3/ 8 (2017), s. 445-58.
• Kalay, Hacer Arslan, "Bir Kültürel Miras Varlığı Olarak Gevaş İlçesinde Geleneksel Çorap Örmeciliği", Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0/ 35 (2017), s. 369-92.
• Kılıçarslan, Hande, Ölmez, Filiz N., ve Etikan, Sema, "Kırşehir Yöresi El Örgüsü Çorapları: Günümüz Örnekleri", Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22/ 1 (2020), s. 25-39.
• Köklü, Vildan. Çankırı İli Kızılırmak İlçesine Ait Birkaç Köyde Bulunabilen El Örgüsü Çorap Örnekleri Ve Yeni Tasarımlar, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 1997.
• Küçükkurt, Ülkü, "Kuzey Makedonya-Valandova-Çalıklı Köyünde Türkan Zulfikarova’nın Dokuduğu Çarşaflık Kumaşlar", SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 13/ 26 (2020), s. 688-710.
• Murat, Hamza. "Kuzey Makedonya Üsküp Örme Çorapları Hakkında Görüşme." Mehmet Ali EROĞLU tarafından yapılan sözlü görüşme. 16 Mayıs, 2022.
• Onuk, Taciser, Akpınarlı, Feriha, ve Ortaç, Hülya Serpil. "Balkan Ülkelerinden Bulgaristan Ve Anadolu Türk El Sanatlarının Ortak Özellikleri." Halk Kültürlerinin Uluslararası ilişkilere Katkısı Sempozyumu, İstanbul, 12–14 Aralık 2003.
• Özbel, Kenan. El Sanatları I Anadolu Çorapları, Ankara 1945.
• Soysaldı, Aysen, ve Çolak, Adem, "Bolu-Gerede İlçesi Mangallar Köyü El Örgüsü Çorap Ve Patikleri", İdil Dergisi, 7/ 49 (2018), s. 1201-05.
• Tufan, Melek, Özus, E. Elhan, ve Erden, Filiz, "Makedonya Üsküp Yöresi Giysilerinden Kına Kıyafeti", International Journal of Culture and Sport, Özel Sayı 4 (2015), s. 197-202.
• Yıldırmış, Fatma, "Dokumacılık Sanatının Trabzon/Şalpazarı Yöresindeki Yansıması Ve Motif İncelemesi: Çanta Ve Çorap Örneği", Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 0/ 26 (2015), s. 97-114.