Abstract
Anadolu pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış, tarihi ve kültürel açıdan oldukça renkli bir coğrafyadır. Dinî ve tasavvufî açıdan da oldukça zengin bir birikime sahiptir. İslam’ın Anadolu’da yayılmaya başlamasıyla beraber, cami ve medreselerin yanında toplumsal hayata farklı bir renk katan tekkeler, tasavvuf erbabının gayretleriyle ahlak ve maneviyat kadar sanat ve edebiyat alanlarında da kalıcı izler bırakmışlardır. Özellikle tasavvuf edebiyatı alanında yazılan çok sayıda Divan, bu gayretin en bariz meyveleridir. Genellikle Farsça ve Arapça olarak telif edilen tasavvufî Divanlara, sonraları Türkçe ve Kürtçe Divanlar da eklenmiştir.
Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Muş’un Bulanık ilçesine bağlı Abri köyünde bulunan Seyyid Aynü’l-Melek Zaviyesinde postnişin olan Şeyh Mustafa el-Abrî (ö. 1915) de, Kürtçe Divan yazan mutasavvıflardan biridir. Kadirî şeyhi olan Seyyid Mustafa el-Abrî, Divan’ında tasavvufî temaların yanında, yaşadığı dönemin önemli toplumsal ve siyasî hadiselerine ve etkin bazı şahsiyetlere yer vermiştir. Bu makalede onun hayatı ve Kürtçe Divan’ı irdelenecektir.
References
- Bilgin, A. Azmi, “Tekke Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Bitlis Vilayet Salnamesi, Bitlis: Bitlis Vilayet Matbaası, 1316/1898.
- Dündar, Mahmut, Mısır Eyyûbilerinde Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri, İstanbul: Çıra Akademi Yayınları, 2017.
- Güzel, Abdurrahman, Dinî Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları, 2012.
- Kara, Mustafa, Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999.
- Mustafa Özdamar, Dersaâdet Dergâhları, İstanbul: Kırk Kandil Yayınları, 2007.
- el-Kezneyî, Muhammed Ahmed Mustafa, eş-Şeyh Nûreddin el-Birîfkânî Hayatuhu, Âsâruhu, Şi’ruhu, Kahire: Metâbi’un-Nâşiri’l-Arabî, 1983.
- Müderris, Abdülkerim, ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn, Bağdat: Dâru’l-Hürriyye, 1983.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri: Selçuklu Dönemi, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2011.
- Öğün, Tuncay, “Osmanlı Basınında Cihad-ı Ekber: İran Örneği”, Türkiyat Mecmuası, 2018.
Abstract
Anatolia is a very colorful geography in terms of history and culture, which has hosted many civilizations. He also has a very rich accumulation in terms of religion and Sufism. With the spread of Islam in Anatolia, the dervish lodges, which added a different color to social life besides mosques and madrasas, left permanent traces in the fields of art and literatüre as well as morality and spirituality with the efforts of mytics. Diwans, especially written in the field of Sufi literatüre, are the most obvious fruits of this effort. Turkish and Kurdish Diwans were added to the Sufi Divans, which were generally written in Persian and Arabic.
In the first quarter of the twentieth century, Sheikh Mustafa al-Abrî (d. 1915), who was a sheikh in the Sayyid Ayn al-Malak Lodge in Abri willage of Bulanık district of Muş, is one of the mystics who wrote Diwan in Kurdish. Sayyid Mustafa al-Abrî, who is the Qadirî sheikh, included important social and political events of his time and some influential personalities in his Diwan, besides mystical themes. In this article, his life and his Kurdish Diwan, will be examined.
References
- Bilgin, A. Azmi, “Tekke Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Bitlis Vilayet Salnamesi, Bitlis: Bitlis Vilayet Matbaası, 1316/1898.
- Dündar, Mahmut, Mısır Eyyûbilerinde Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri, İstanbul: Çıra Akademi Yayınları, 2017.
- Güzel, Abdurrahman, Dinî Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları, 2012.
- Kara, Mustafa, Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999.
- Mustafa Özdamar, Dersaâdet Dergâhları, İstanbul: Kırk Kandil Yayınları, 2007.
- el-Kezneyî, Muhammed Ahmed Mustafa, eş-Şeyh Nûreddin el-Birîfkânî Hayatuhu, Âsâruhu, Şi’ruhu, Kahire: Metâbi’un-Nâşiri’l-Arabî, 1983.
- Müderris, Abdülkerim, ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn, Bağdat: Dâru’l-Hürriyye, 1983.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri: Selçuklu Dönemi, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2011.
- Öğün, Tuncay, “Osmanlı Basınında Cihad-ı Ekber: İran Örneği”, Türkiyat Mecmuası, 2018.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 15, 2021 |
| Submission Date | October 13, 2021 |
| Acceptance Date | October 31, 2021 |
| Published in Issue | Year 2021 Volume: 9 Issue: 15 |
