İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETLERİNİN İAŞE POLİTİKALARI

Year 2018, Volume: 2 Issue: 4, 54 - 72, 29.08.2018

Mustafa Yahya Metintaş , Mehmet Kayıran

Abstract

İkinci Dünya Savaşı boyunca yaklaşık bir milyon askerin silahaltında bulundurulması devletin para ihtiyacını yükseltmiş, tasarruf yapılabilecek, gelir getirebilecek her ürün sıkı denetim ve kontrol altında tutulmuştur. Bu sayede devletin idamesi sağlanabilmiş, mevcut hal ve geleceğe yönelik kısmi bir güvenlik oluşturulmuş, ama halkın büyük çoğunluğu için oldukça zor ve sıkıntılı bir dönem geçirilmiştir. Bu çalışmada, II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan iktisadi sorunların hükümetlerin Türkiye’de izlediği tarım ve iaşe politikalarına etkileri değerlendirilmiş, uygulamaların sonuçlarının gelecekte oluşan siyasi, sosyal ve iktisadi hayatın şekillenmesindeki yansımaları tartışılmıştır. Dönemin Refik Saydam Hükümeti, iaşe konusu da dahil iktisadi alanlarda müdahaleci ve belirleyici ama tasarrufun öncelendiği bir politika gütmüştür. Şükrü Saraçoğlu Hükümeti ise kısmen müdahaleciliği azaltmış, ama önceki politikaların genel niteliğini değiştirmemiş, hatta bazı hususlarda müdahalecilik uygulamalarını daha da artırmıştır. Büyük bir ordunun hazır tutulabilmesi ve savaş sonrasına tasarrufla çıkılabilmesine karşın, şehirli kesimi nispeten, köylü kesimi ciddi ölçüde sıkıntıya sokan iaşe politikaları, yan etkileri itibariyle haksız kazançlarla küçük bir grubun ticari sermaye birikimi oluşturmasına kolaylık sağlamıştır. Bu grubun iktisadi gücü sosyal ve idari hayata da yansıyarak, 1945 sonrası katı devletçi-tek parti uygulamalarını beslemiş, halkın çoğunluğunun memnuniyetsizliğini arttırmış, halkın daha önceden pek bilinmeyen hukuk, demokrasi, oy hakkı, devlette eşitlik gibi değerlerle ilişkisini güçlendirmiştir. Böylece Türkiye için yeni, geniş halk kesimlerine dayanan siyasal süreç ve örgütlenmelerin zeminini oluşmuştur.

Keywords

İkinci Dünya Savaşı, Türk Tarımı, İaşe Politikaları

SECOND WORLD WAR II PROSPERITY POLITICS OF THE GOVERNMENTS OF THE REPUBLIC OF TURKEY

Abstract

During the Second World War, approximately one million soldiers were kept under arms because of it, the state increased the need for money, every product which can be provide saving brought under strict supervision and control. At this point, the state was able to be managed, a partial security for the present state and future was established, but a very difficult and distressing period was passed for the vast majority of the people. In this study, during the World War II the effects of the living economical problems on government’s agriculture and subsistence policies in Turkey, also the consequences of the implementation of the political, social and economic life in the form of the future of the reflections are discussed. The Government of Refik Saydam carried out a policy that is interventionist and decisive in economic areas, including the issue of subsistence, but for which saving is prioritized. The Government of Şükrü Saraçoğlu, on the other hand, partially reduced interventionism, but did not change the general nature of previous policies and even increased interventionism in some respects. Despite an army of one million people can be kept ready and after the war could be saved, the urban population has made it relatively easy to create a small group of commercial capital accumulation with unfair gains due to side effects of the subsistence politics, which put the peasantry in serious in trouble. Economic power of this group by reflecting the social and administrative life after 1945 have fed the solid statist-single-party applications, have increased the dissatisfaction of the majority of the population, a previously little-known law, democracy, voting rights, has strengthened its relationship with values such as equality in the state, so new to Turkey, has laid the groundwork for political processes and organizations based on large public segments.

Keywords

Second World War, Turkish Agriculture, Nourishment Politics

References

• Ayın Tarihi, No. 98 (Ocak 1942).
• Ayın Tarihi, No. 99 (Şubat 1942).
• Ayın Tarihi, No. 102 (Mayıs 1942).
• Cumhuriyet, 15 Eylül 1939.
• Cumhuriyet, 20 Eylül 1939.
• Cumhuriyet, 21 Şubat 1940.
• Cumhuriyet, 14 Nisan 1942.
• DİE, Dış Ticaret İstatistikleri (1937-1947), Ankara, 1948.
• DİE, Fiyat İstatistikleri (1933-1944), Ankara, 1944.
• DİE, Zirai Bünye ve İstihsal, Ankara, 1957.
• Düstur, Üçüncü Tertip, C. 21.
• Milliyet, 31.05.1979.
• Resmi Gazete, 26 Kânunusani, 1940, No. 4417.
• Resmi Gazete, 26 Kânunusani 1940, No. 4477.
• Resmi Gazete, 21 Şubat 1941, No. 4740.
• Resmi Gazete, 15 Mayıs 1942, No. 5107.
• Resmi Gazete, 21 Mayıs 1942, No. 5111.
• Resmi Gazete, 1 Ağustos 1942, No. 5173.
• Resmi Gazete, 15 Mayıs 1943, No. 5405.
• Resmi Gazete, 16 Kasım 1943, sayı 5431.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İ. 28, 27.01.1939, C: 1.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İ. 1, 01. 11. 1939, C: 1.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İ. l, 18. 01. 1940, C.8.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 11. 11. 1942, C: 28.
• Ulus, 7 Şubat 1942.
• Ulus, 8 Temmuz 1942.
• Ulus, 16 Temmuz 1942.
• Ulus, 25 Temmuz 1942.
• Vatan, 16 Temmuz 1942.
• Vatan, 17 Temmuz 1942.
• Vatan, 24 Temmuz 1942.
• Ahmet Emin Yalman, "İki Yol ve İki Zihniyet", Vatan, 12 Temmuz 1942.
• Ahmet Emin Yalman , "İyi Frene Lüzum Var", Vatan, 26 Temmuz 1942.
• Ahmet Emin Yalman, "Saraçoğlu Kabinesi", Vatan, 11 Temmuz 1942.
• Ahmet Faik Barutçu, Siyasi Anılar (1939-1954), İstanbul, 1977.
• Alan Milward, War Economy and Society (1939-1945), Berkeley, 1977.
• Asım Us, Hatıra Notları (1930-1950), İstanbul, 1966.
• Beşinci Büyük Kurultayda Milli Şefin Hitabeleri", Ülkü, C. XIII, S. 76 (Haziran 1939), "İlave: 76, s. III.
• Cemil KOÇAK, Türkiye'de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Ankara, 1986.
• Çetin Yetkin, Türkiye'de Tek Parti Yönetimi (1930-1945), İstanbul, 1983.
• Falih Rıfkı Atay, "Can Alıcı Noktalardan Biri" , Ulus, 9 Ağustos 1942.
• Feridun Ergin "Türkiye'de Harp Mâliyesi" İÜİFM, C. 4, S.2 (İkinci kânun 1943).
• Fethi Tevetoğlu, Atatürk'le Samsun'a Çıkanlar, Ankara, 1971.
• Hüsnü BENGİ, Milli Korunma Kanunu ve Kararlan, C. I, Ankara, 1945.
• Haluk Cillov, Türkiye Ekonomisi, İstanbul, 1965.
• Hilmi Turan, Hatıralarım, Ankara, 1959.
• Hüseyin Naili Kubalı, Anayasa Hukuku Dersleri, İstanbul, 1971.
• Hüsnü Bengi, Milli Korunma Kanunu ve Kararlan, C. l, 1945.
• İbrahim İnci, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Tek Parti Hükümetlerinin İaşe Politikaları”, Tarihin Peşinde, Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 9, 2013.
• İsmail Arar, Hükümet Programlan (1920-1960), İstanbul, 1968.
• İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, C. 61, No. 2, (Şubat 1945).
• Kemal Karpat, Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, İstanbul, 1967.
• Korkut Boratav, 100 Soruda Türkiye'de Devletçilik, İstanbul, 1974.
• Korkut Boratav, Türkiye İktisat Tarihi (1908-1907), Ankara 2008.
• Metin Toker, Tek Partiden Çok Partiye, İstanbul, 1970.
• Morris Singer, The Economic Advance of Turkey (1938 – 1960), Ankara, 1977.
• Niyazi Acun, Ziraat Tarihimize Bir Bakış, İstanbul, 1947.
• Nusret Köymen, "Milli Korunma Kanunu Üzerine Bir Konuşma", Türk Ekonomisinin Başlıca Meseleleri, Ankara, 1944.
• Salih Polatkan, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları, İstanbul, 1986.
• Sefer Şener, “İkinci dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tarım Politikası Arayışları”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2004/1.
• Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, Cilt 2, İstanbul 2011.
• Şevket Pamuk, “ 2. Dünya Savaşı Yıllarında Devlet Tarımsal Yapılar Ve Bölüşüm”, Türkiye'de Tarımsal Yapılar (1923-2000), derleyen Şevket Pamuk - Zafer Toprak, İstanbul 1988.
• Targan Hacim Çarıklı, Bretton Woods Antlaşması ve Türkiye, İstanbul, 1947.
• Turhan Aytul, “Türkiye’yi Titreten Yıllar”, “Emekli Orgeneral Haydar Sükan’ın Mektubu”,
• Tevfik Çavdar, Türkiye Ekonomisinin Tarihi, (1900 1960), Ankara 2003.
• Vehbi Koç, Hayat Hikâyem, İstanbul, 1973.
• Yunus Nadi "Fazla mı Serbest?", Cumhuriyet, 29 Temmuz 1942.