NEZİHE MUHİTTİN VE TÜRK KADINININ SİYASİ HAKLAR MÜCADELESİ

Year 2018, Volume: 2 Issue: 3, 74 - 97, 16.02.2018

Mustafa Yahya Metintaş

Abstract

Türk kadınına seçme ve seçilme hakkının verilmesi, Cumhuriyet’in kurucu önderi Atatürk’ün ufku
kadar, genç cumhuriyetin modern ve eğitimli kadınlarının bu konudaki mücadeleleri sayesinde, bir çok
gelişmiş batı ülkesinden önce sağlanmıştır. Bu mücadelenin en önemli isimlerinden biri çok yönlü bir
entelektüel olan Nezihe Muhittin’dir. Nezihe Muhittin, 1889 yılında İstanbul’da varlıklı bir ailenin kızı
olarak dünya’ya geldi. 1909 yılında Kız İdadisinde fen dersi öğretmeni olarak çalışmaya başladı.
İttihat ve Terakki Kız Sanayi Mektebi, Selçuk Hatun Sultanisi müdürlüğü yaptı. Aynı yıllarda Sabah
ve İkdam gazetelerinde sosyoloji, pedagoji ve psikoloji ağırlıklı yazılar yazarak yayın hayatına atıldı.
Nezihe Muhittin’ in kadın hakları konusundaki mücadelesine başlaması 1913’te Osmanlı – Türk
Hanımları Esirgeme Derneğine katılımıyla oldu. Tüm çabası kadınları erkeklere eşit bir statüye
taşımak olan Nezihe Muhittin, bunun sosyal ve ekonomik yaşamda olduğu kadar, siyasi alanda da
gerçekleşmesini istiyordu. 1923 yılında Kadınlar Halk Fırkası adıyla siyasi bir parti kurma girişiminde
bulundu. Bu girişim, cumhuriyet döneminin ilk siyasal parti kurma girişimidir. Ancak valilik partinin
faaliyetlerine izin vermedi. Aynı yıl 12 arkadaşıyla birlikte “Türk Kadınlar Birliği” adlı derneği kurdu.
Nezihe Muhittin, bundan sonra çalışmalarını bu dernek aracılığı ile kadınlara siyasal hakların
tanınması amacı çerçevesinde gerçekleştirdi. Bu ve benzer diğer çabalarla 1934 yılında kadınlarımız
seçme ve seçilme hakkı kazandı.
Nezihe Muhittin, kadın haklarına adanmış bir ömür içinde binlerce öğrenci, yirmi kadar roman, üç yüz
civarında öykü, sahnelenmiş piyesler, operetler ve filme alınmış senaryolar bırakarak 1958 yılında
vefat etti.

Keywords

Nezihe Muhittin, Seçme ve Seçilme Hakkı, Türk Kadınlar Birliği

NEZİHE MUHİTTİN AND POLITICAL RIGHTS STRUGGLE OF TURKISH WOMEN

Abstract

Female suffrage was granted to Turkish women before other developed Western countries by the
scope of Atatürk, founder leader of Turkish Republic, and by the struggle of modern and educated
women in this regard. An important person participating to this struggle is a sophisticated
intellectualist, Nezihe Muhittin. She was born in Istanbul in the year 1889 and was the girl of a
wealthy family. She began to work at Kız Idadisi as a science teacher at 1909. She was the director of
Ittihat ve Terraki Kız Sanayi School and Selcuk Hatun Sultanisi. At the same years, she began to write
sociology, pedagogy and psychology articles in the newspapers Sabah and Ikdam.
Struggle of Nezihe Muhittin on political rights of women was began with the participation of her to
the Osmanlı-Turk Hanımları Esirgeme Association in 1913. Nezihe Muhittin’s clear point was to carry
the women in a similar status with men not only in social and economical lives but also in the political
area. She attempted to institute a political party named Kadinlar Halk Firkasi in 1923. This is the first
attempt of instituting a political party in the republic period. At the same year, she and her 12 friends
instituted an association named as “Turk Kadinlar Birligi”. Thereafter, Nezihe Muhittin worked within
the framework of the right of female suffrage for women through this association. This and similar
attempts granted the right of female suffrage to Turkish women in 1934.

Nezihe Muhittin had a life dedicated to rights of women and died in the year 1958 with leaving
thousands of student, nearly 20 novels, nearly 300 stories, grandstanded plays, operettas and filmes
scenarios behind.

Keywords

Nezihe Muhittin, suffrage, Türk Kadınlar Birliği.

References

• Cumhuriyet, 2 Nisan 1927.
• Cumhuriyet, 4 Ekim 1927.
• Cumhuriyet, 21 Ağustos 1928.
• İkdam, 30 Mayıs 1340 (1924) “Kadın Birliği Faaliyeti Hakkında Taraflı Malumat”
• İkdam, 18 Şubat 1340, “Memleketimizde Kadınlık Cereyanları”
• Milliyet, 11 Eylül 1927.
• Milliyet 12 Eylül 1927.
• Resmi Gazete, 28 Ekim 1933, s.3183.
• Resmi Gazete, 11 Aralık 1934, s.4521.
• Vakit, 1 Kânunuevvel 1335.
• Vatan, 20 Haziran 1923, Şukufe Nihal Hanımla Mülakat.
• Alkan, Türker, “Kadın - Erkek Eşitsizliği Sorunu”, 100.Doğum Yılında Atatürk’e Armağan Dizisi, Ankara, 1981.
• Avcı, Müşerref, “Osmanlı Devleti’nde Kadın Hakları Ve Kadın Haklarının Gelişimi İçin Mücadele Eden Öncü Kadınlar”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 55.
• Balcı, Meral, Tuzak, Mervenur, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Nezihe Muhiddin Özelinde Türk Kadınlarının Sıyası Hakları İçin Mücadelesi”, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 1: 43-51.
• Bolat, Bengül Salman, “1930 Kadınlara İntihap (Seçme- Seçilme) Hakkı Verilmesine Yönelik Tutumlar”, CTAD, Yıl 10, Sayı 19 (Bahar 2014).
• Bozkır, Gürcan, “ Türk Kadınlar Birliği”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, cilt. 3, sayı. 9-10.
• Coşar, Seda, “The Reflections Of The Ottoman-Turkish Feminism On The Literary Works Of Nezihe Muhittin”, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University, September 2006.
• Çaha, Ömer, Sivil Kadın, Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın, Vadi Yayınları, Ankara, 1996.
• Çakır, Serpil, “Osmanlı Kadın Dernekleri”, Toplum ve Bilim, 1991, sayı: 52.
• Çakır, Serpil, ’’Siyasal Yaşama Katılım Mücadelesinde Türk Kadını’’, Kadınlar ve Siyasal Yaşam, İstanbul 1991.
• Çakır, Serpil, “Kadın Tarihinden İki İsim: Ulviye Mevlan - Nezihe Muhittin”, Toplumsal Tarih, Sayı: 46, 1997.
• Çankaya, N, Tarihi Süreç İçerisinde Türk Kadını, MKB Ajans Yayınları, İstanbul, 2003.
• Caporal, Bernard, Kemalizm’de ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını (1919 – 1970), Ankara 1982.
• Çakır, Serpil, “Osmanlı – Türk Kadınları Esirgeme Derneği”, Toplum ve Bilim, Sayı: 45, 1991.
• Dik, Tuğba, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ressitement’in Dönüşümü: Nezihe Muhiddin ve Leyla Erbil, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ağustos 2012.
• Ergun, P, Cumhuriyet Aydınlanmasında Öncü Kadınlarımız, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1997.
• Gökçimen, Semra, “Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi”, Yasama, Sayı: 10, Eylül-Ekim-Kasım-Aralık 2008.
• Gürcüm, Banu Hatice, Arslan, Arzu, “19. Yüzyıl Süfraj Hareketinde Sessiz Direnişin Sembolü Olarak Reform Kıyafeti”, İdil, 2017, Cilt 6, Sayı 32, Volume 6, Issue 32.
• Kaplan, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1998.
• Kartal, Cemile Burcu, Tek Parti Döneminde Muhalif Bir Hareket Türk Kadınlar Birliği, Türkiye’de Siyasal Muhalefet, Derleyen: Ayşegül Komşuoğlu, Bengi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Kartal, Cemile Burcu, Türkiye'de Kadınların Siyasal Haklarını Kazanma Süreci ve 1930 Belediye Seçimleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.
• Kurnaz, Şefika, Balkan Harbinde Kadınlarımızın Konuşmaları, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
• Kurnaz, Şefika, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul,1996.
• Nezihe Muhiddin, Türk Kadını, Numune Matbaası, İstanbul 1931.
• Özen, Hatice, Tarihsel Süreç İçinde Türk Kadın Gazete ve Dergileri (1968-1990), İstanbul, 1990.
• Özdemir, Nuray, Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Cemiyet Kadını: Nakiye Elgün, Phoenix Yayınları, Ankara 2014.
• Özdemir, Nuray, “Türk Kadınına Milletvekili Seçme ve Seçilme Hakkı Tanınması Üzerine Yapılan Kutlamalar”, H i s t o r y S t u d i e s, Volume 6 Issue 5 September 2014.
• Öztürk, E, Türk Kadınının Feminizme Bakışı, Karmat Yayınları, İstanbul, 2007.
• Sancar, Serpil Üşür, “Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri”, Kadın Erkek Eşitsizliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset Raporunun Güncellenmesi, Ankara, Temmuz 2008.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: IV, Cilt:25, İçtima:4, on ikinci inikat, 5 Aralık 1934.
• Toprak, Zafer, “Halk Fırkası’ndan Önce Kurulan Parti Kadınlar Halk Fırkası” , Tarih ve Toplum, No. 51, Mart 1988.
• Toprak, Zafer, “Türkiye’de Kadın ve Siyaset – Kadınlar Birliğinden Arsı Ulusal Kadınlar Birliği Kongresine (1923 – 1935)”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 1994.
• Tunaya, T. Z, Türkiye’de Siyasal Partiler, İkinci Meşrutiyet Dönemi (1908-1918), Cilt: 1, 1998.
• Yaraman Ayşegül, “Türk Kadınının Toplumsal ve Yasal Statüsünün Dönüşmesi Sürecindeki Önemli Değişikliklerden Biri Olarak Kadın Örgütleri”, M.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 1991, Cilt: 8, Sayı: 1-2.
• Yaraman, Ayşegül, Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili, Bağlam Yayınları, İstanbul 1999.
• Yüceer, Saime, “Demokrasi Yolunda Önemli Bir Aşama: Türk Kadınına Siyasal Haklarının Tanınması”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 14, 2008/1.
• Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, 1996, 2. Basım.
• Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap, Metis Yayınları, İstanbul, 2003.
• Zihnioğlu, Y, Kadınsız inkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayıncılık, İstanbul, 2003.