Abstract
Türk siyasal yaşamı yaklaşık bir buçuk asırlık parlamenter sistem deneyimine sahiptir. Cumhuriyetin ilanını müteakiben parlamento içinde ilk muhalefet deneyimini yaşayan Türk siyaseti bu deneyimde başarılı olamamış ve Cumhuriyetdevrinin ilk parti kapatma eylemi de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması ile başlamıştır.1930’lu yıllarda Serbest Fırka deneyiminden cesaret alan farklı siyasi oluşumlar yeniden partileşme çabasına girmişlerdir. Denetimli Serbest Fırka girişiminin bile başarısız olduğu bu ortamda yeni kurulan ya da kurulması için girişimde bulunulan bu partiler de kapatılmış ya da kurulmasına izin verilmemiştir. Cumhuriyet rejiminin henüz yerleşmediğine inanan devrin siyasi zihniyeti CHF dışındaki tüm partileri rejimi yıkmaya dönük girişimler olarak algılamıştır. Bu yüzden Türkiye’de farklı siyasi partilerin kurulması için II. Dünya Savaşı’ndan sonra iç ve dış siyasi dinamiklerin değişmesini beklemek gerekmiştir. 1945 sonrasında Türkiye’de liberal, sol ve İslamcı kesimlerin hızla partileşme yoluna gittiği görülmektedir. Parti kurma furyası 1950 yılında iktidarın değişmesinden sonra da devam etmiştir. Ancak kurulan partilerin büyük bölümü ya kapatılmış ya da çeşitli nedenlerden dolayı kendiliğinden siyasi yaşamdan çekilmişlerdir.Araştırmada 1923 ile 1960 yılları arasında Türkiye’de kapatılmış olan siyasi partiler incelenmiştir. Araştırmada söz konusu partiler kapatılma nedenlerine göre sınıflandırılarak incelenmiştir. Çalışmamız kapsamında yer alan 1923-1960 yılları arasındaki süreçte partilerin en çok irtica ve komünizm gerekçesiyle kapatıldığı görülmektedir. 1965 yılına kadar Siyasi Partiler Yasasına sahip olmayanTürkiye’de partilerin tabi bulunduğu hukuki statüsünün belirlenmesinde de problemler yaşanmıştır. Bu dönemde Anayasa Mahkemesi olmadığında partiler farklı kurumlar tarafından kapatılmıştır. 1923-1960 yılları arasında kapatılan onlarca parti ile Türkiye bir partiler mezarlığına dönmüştür.
Abstract
Türk siyasal yaşamı yaklaşık bir buçuk asırlık parlamenter sistem deneyimine sahiptir. Cumhuriyetin ilanını müteakiben parlamento içinde ilk muhalefet deneyimini yaşayan Türk siyaseti bu deneyimde başarılı olamamış ve Cumhuriyetdevrinin ilk parti kapatma eylemi de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması ile başlamıştır.1930’lu yıllarda Serbest Fırka deneyiminden cesaret alan farklı siyasi oluşumlar yeniden partileşme çabasına girmişlerdir. Denetimli Serbest Fırka girişiminin bile başarısız olduğu bu ortamda yeni kurulan ya da kurulması için girişimde bulunulan bu partiler de kapatılmış ya da kurulmasına izin verilmemiştir. Cumhuriyet rejiminin henüz yerleşmediğine inanan devrin siyasi zihniyeti CHF dışındaki tüm partileri rejimi yıkmaya dönük girişimler olarak algılamıştır. Bu yüzden Türkiye’de farklı siyasi partilerin kurulması için II. Dünya Savaşı’ndan sonra iç ve dış siyasi dinamiklerin değişmesini beklemek gerekmiştir. 1945 sonrasında Türkiye’de liberal, sol ve İslamcı kesimlerin hızla partileşme yoluna gittiği görülmektedir. Parti kurma furyası 1950 yılında iktidarın değişmesinden sonra da devam etmiştir. Ancak kurulan partilerin büyük bölümü ya kapatılmış ya da çeşitli nedenlerden dolayı kendiliğinden siyasi yaşamdan çekilmişlerdir.Araştırmada 1923 ile 1960 yılları arasında Türkiye’de kapatılmış olan siyasi partiler incelenmiştir. Araştırmada söz konusu partiler kapatılma nedenlerine göre sınıflandırılarak incelenmiştir. Çalışmamız kapsamında yer alan 1923-1960 yılları arasındaki süreçte partilerin en çok irtica ve komünizm gerekçesiyle kapatıldığı görülmektedir. 1965 yılına kadar Siyasi Partiler Yasasına sahip olmayanTürkiye’de partilerin tabi bulunduğu hukuki statüsünün belirlenmesinde de problemler yaşanmıştır. Bu dönemde Anayasa Mahkemesi olmadığında partiler farklı kurumlar tarafından kapatılmıştır. 1923-1960 yılları arasında kapatılan onlarca parti ile Türkiye bir partiler mezarlığına dönmüştür.
Details
| Journal Section | Makaleler |
|---|---|
| Authors | |
| Publication Date | March 3, 2016 |
| Submission Date | March 4, 2016 |
| Published in Issue | Year 2015 |
Cite
Cited By
Türkiye’nin Demokrasi Sürecinde Cevat Rıfat Atilhan ve Türk Muhafazakâr Partisi
Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1384815
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Türkiye’de Demokratik Gelişimin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yansıması
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1314759