Analysis of Financial Performances of Automotive Manufacturing Sector Companies Which is Tradedin Istanbul Stock Exchange by AHP, TOPSIS, ELECTRE and VIKOR Methods

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 13, 165 - 188, 10.08.2017

Lokman Yanık Tamer Eren

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.333899

Cited By: 21

Öz

Analysis of the financial performance of the companies is very important for investment and ability to compete for businesses. For the sector that has a very important place especially in manufacturing industries such as automotive, the financial performance analysis is an issue that surely must be examined. In order to obtain a return by giving the right decision on this issue, selecting the most appropriate investment is an important decision problem. For this purpose, three separate implementations were done in study. In practice, 11 different companies which istraded in BIST-100 in automotive manufacturing sector were examined. In arranging and presenting in a single score of many financial data in the hands of decision in businesses, TOPSIS, VIKOR, and ELECTRE methods of multicriteria decision-makingmethods were used. Weights relative to each other of the criteria to be used in decision making were obtained by using AHP method in all methods. Financial performance for the years 2011-2015 of the obtained scores and performance ranking were found.  

Anahtar Kelimeler

Multi Criteria Decision Making, Financial Performance, AHP, TOPSIS, ELECTRE, VIKOR

Borsa İstanbul’da İşlem Gören Otomotiv İmalat Sektörü Firmalarının Finansal Performanslarının AHP, TOPSIS, ELECTRE ve VIKOR Yöntemleri ile Analizi

Öz

Firmaların finansal performanslarının analizi yatırım ve işletmelerle rekabet edebilme açısından çok önem arz etmektedir. Özellikle otomotiv gibi imalat sanayisinde çok önemli bir yeri olan sektör için finansal performans analizi mutlaka incelenmesi gereken bir konudur. Bu hususta doğru kararı vererek getiri elde etmek amacıyla en uygun yatırımı seçmek önemli bir karar problemidir. Bu amaçla çalışmada, üç ayrı uygulama yapılmıştır. Uygulamada BIST-100 de işlem gören otomotiv imalat sektöründeki 11 ayrı firma incelenmiştir. İşletmelerdeki karar vericilerin, ellerinde bulunan birçok finansal verinin düzenlenip tek bir skor hâlinde sunulmasında, çok kriterli karar verme yöntemlerinden TOPSIS, VIKOR, ELECTRE yöntemleri kullanılmıştır. Karar vermede kullanılacak kriterlerin birbirlerine göre ağırlıkları bütün yöntemlerde AHP yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen skorların 2011-2015 yıllarına ait finansal performansları ve performans sıralaması bulunmuştur.  

Anahtar Kelimeler

Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri, Finansal Performans, AHP, TOPSIS, ELECTRE, VIKOR

Kaynakça

• Acar, M. (2003) “Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi.”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 21-37.
• Akal, Z. (1996)İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• Akyüz, Y., Bozdoğan, T. &Hantekin, E., (2011) “TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performansın Değerlendirilmesi ve Bir Uygulama”, Afyon Kocatepe Üniv., İ.İ.B.F. Dergisi, 3(1), 73-92.
• Alağaş H.M., Bedir N., Mermi Ö.S., Kızıltaş Ş. & Eren T. (2016) Ana Haber Bültenlerinin AHPTOPSIS ile Değerlendirilmesi.,2. Uluslararası Medya Çalışmaları Kongresi, Antalya, Türkiye, 20-23 Nisan.
• Albayrak, Y. E. & Erkut, H. (2010) “Banka Performans Değerlendirmede Analitik Hiyerarşi Süreç Yaklaşımı.”, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi,4(6),47-58.
• Alp, S.& Engin, T. (2011) “Trafik Kazalarının Nedenleri Ve Sonuçları Arasındaki İlişkinin TOPSIS ve AHP Yöntemleri Kullanılarak Analizi ve Değerlendirilmesi.”İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, 10(19), 65-87.
• Alptekin, N. &Şıklar, E. (2009) “Türk Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonlarının Çok Kriterli Performans Değerlendirmesi: TOPSIS Metodu.”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,25, 185-196.
• Atmaca, M. (2012)“İMKB’de İşlem Gören Spor Şirketlerinin TOPSIS Yönetimi ile Finansal Performans Değerlendirmesi.”, İktisat İşletme ve Finans, 27(320), 91-108.
• Ayan, E., Cihan, Ş., Eren, T., Topal, T., &Yıldırım, E.K. (2016) “AHP ve TOPSIS Yöntemleri ile Ekokardiografi Cihazı Seçimi.”,Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 4(1), 41-49.
• Baykal, İ.Ö., (2007) Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemlerinin Personel Seçimi Problemine Uygulanması, Galatasaray Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bedir N. &Eren T. (2015) “AHP-PROMETHEE Yöntemleri Entegrasyonu ile Personel Seçim Problemi: Perakende Sektöründe Bir Uygulama.”, SocialSciencesResearchJournal, 4 (4), 46- 58, 2015.
• Bedir, N.,Alağaş, H.M. &Eren, T. (2017) “Çok Ölçütlü Karar Verme ile Demontaj Hattı Dengeleme.”,International Journal of EngineeringResearchand Development, 9(1) 11-18.
• Benligiray, S. (1999). İnsan Kaynakları Açısından Otellerde Performans Yönetimi, Anadolu Üniversitesi, 6-7.
• Biçer, T. (1997). Güçlü İnsan Güçlü Şirket, Human Resources, 1, 7, İstanbul.
• Brans, J.P. &Vincke, P., (1985). “A PreferenceRankingOrganizationMethod: The PROMETHEE Methodfor MCDM.”, Management Science, 31(6), 647-656.
• Bulgurcu, B.K., (2012)“Application of TOPSIS Techniquefor Financial Performance Evaluation of TechnologyFirms in IstanbulStock Exchange Market.”, SocialandBehavioralSciences 62, 1033-1040.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Interpress Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 1992.
• Chu, M.T.,Shyu, J., Tzeng, G.H. &Khosla, R. (2007) “ComparisonAmong Three AnalyticalMethodsfor Knowledge CommunitiesGroupDecision Analysis.”,ExpertSystemswith Applications, 33(4), 1011-1024.
• Çalışkan, E. & Eren, T., (2016) “Bankaların Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle Değerlendirilmesi.”,Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6 (2), 85-107.
• Demirci, M., Şahinkul, V. &Eren, T. (2017) “Oyun Teorisi Yaklaşımı İle Portföy Yönetimi Optimizasyonu Hisse Yatırım Uygulaması.”, Bankacılık ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 21-37.
• Demirel, N. Ç. &Yücenur, G. N. (2011) “TheCruise Port PlaceSelection Problem WithExtendedVIKOR AndANP MethodologiesUnderFuzzyEnvironment.”,In Proceedings of the World Congress on Engineering , 2, 6-8.
• Demireli, E. (2010). “TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama.”,Dokuz Eylül Üniversitesi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 39-51.
• Dumanoğlu, S., (2010) “İMKB’de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Mali PerformansınınTOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi.”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 29(2), 323-339.
• Eleren, A. &Karagül M. (2008) “1986-2006 Türkiye Ekonomisinin Performans Değerlendirmesi.”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1),1-14.
• Ertuğrul, İ.& Karakaşoğlu, N., (2008) “Banka Şube Performanslarının VIKOR Yöntemi İle Değerlendirilmesi”, Endüstri Mühendisliği Dergisi, YA/EM 2008 Özel Sayısı, 20(1), 19-28.
• Genç, T. (2013) “PROMETHEE Yöntemi Ve GAIA Düzlemi.”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 121-142.
• Geyik, O., Tosun, M., Ünlüsoy, S., Hamurcu, M. & Eren, T. (2016) “Kitap Basımevi Seçiminde AHP Ve TOPSIS Yöntemlerinin Kullanımı.”,Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (6), 106-126.
• Grady, M. W. (1991) “PerformanceMeasurement: ImplementingStrategy.”,Strategic Finance, 72(12), 49.
• Güneri, A.F. &Şahin, H., (2007). “AHP ve Fuzzy AHP ile Türkiye’de Uygun Tersane Seçimi.”, Gemi ve Deniz Teknolojisi, 172, 7-21.
• Hosseini, S.H.,Ezazi, M.E., Heshmati, M.R. &Reza, S.M., (2013) “Top CompaniesRankingBased on Financial Ratiowith AHP-TOPSIS CombinedApproachandIndices of TehranStock Exchange.”, International Journal of Economicsand Finance,5(3), 126.
• Hwang, C.L.,Young, J.L. &Ting, Y.L. (1993) “A NewApprochForMultipleObjectiveDecisionMaking.”, Computers&OperationResearch, 20(8), 889-899.
• İnce, Ö., Bedir, N. & Eren, T. (2016) “Hizmetleri Talebi Etkileyen Faktörlerin AHP Yöntemi ile Ağırlıklarının Belirlenmesi”, 10. Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi,16-18, 1-3 Aralık 2016, Ankara.
• Karakaş, B. & Rengin, A, (2003) "Kamu Kurumlarında Performans Yönetimi Önemli midir?", Kamu Yönetiminde Kalite 3, 337-351.
• Liou, J.J.H. &Chuang, Y.T., (2010) “Developing a Hybrid Multi-Criteria Model forSelection of Outsourcing Providers.”, ExpertSystemswith Applications, 37, 3755-3761.
• Lixin, D., Ying, L.&Zhiguang, Z. (2008) “Selection Of Logistics Service Provider Based On Analytic Network Processand VIKOR Algorithm.”, Networking, Sensingand Control, ICNSC 2008- IEEE International Conference Proceedings, 1207- 1210.
• Menteş, A. (2010) Açık Deniz Yapıları Bağlama Sistemlerinin Dizaynında Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Uygulanması, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Mistepe M.U. (1998) “Orman Ürünleri Sanayiinde Eğitim, Teknoloji Ve Verimlilik İlişkileri.”, Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız SymposiumBook, 21-23October, Harbiye İstanbul, 135-145.
• Opricovic, S.&Tzeng, G.H., (2007) “Extended VIKOR Method in ComparisonwithOtherOutrankingMethods,”,EuropeanJournal of OperationalResearch, 178, 514-529.
• Opricovic, S. &Tzeng, G.H. (2004) “CompromiseSolution ByMCDM Methods: A Comparative Analysis Of VIKOR AndTOPSIS.”,EuropeanJournal of OperationalResearch, 156, 445–455.
• Ömürbek, V.&Kınay, B. (2013)“Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi.”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3),343-363.
• Özder, E.H., Eren, T. & Çetin, S. (2015) “SupplierSelectionwith TOPSIS andGoal Programming Methods: A Case Study.”,Journal of Trends in the Development of MachineryandassociatedTechnology, 19(1), 109-112.
• Özer, A., Öztürk, M.& Kaya, A., (2010) “İşletmelerde Etkinlik ve Performans Ölçmede VZA, Kümeleme ve TOPSIS Analizlerinin Kullanımı: İMKB İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama.”,Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14 (1), 233-260.
• Roy, B. (1971) “ProblemsandMethodswithMultipleObjectiveFunctions.”, Mathematical Programming, 1, 239-266.
• Saaty L.T. (1977) A ScalingMethodforPriorities in HierarchicalStructures. University of Pennsylvana.Wharton School, Philadelphia, 15, 234-281
• Saaty, T. L. (1980) TheAnalyticHierarchyProcess: Planning, PrioritySetting., ResourcesAllocation. New York: McGraw, 641-658.
• Saldanlı, A. &Sırma, İ. (2014) “TOPSIS Yönteminin Finansal Performans Göstergesi Olarak Kullanılabilirliği.”,Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi,2(41), 185-202.
• Şahin, M., İş İdaresi, Fasikül 1., Açıkönretim Fakültesi Yayınları, No:11.
• Şahin, M., İş İdaresine Giriş, Fasikül 2, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 72.
• T.C. Bilim Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı (2013/1). Otomotiv Sektörü Raporu, Ankara
• Türkmen, S.Y. &Çağıl, G., (2012) “İMKB’ ye Kote Bilişim Sektörü Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi.”, Maliye Finans Yazıları, 26(95), 59-78.
• Tzeng, G.H., Lin, C.W. &Opricovic, S. (2005) “Multi-Criteria Analysis of AlternativeFuelBusesforPublicTransportation.”,EnergyPolicy, 33, 1373-1383.
• Tzeng, G.H.&Huang, J.J. (2011) MultipleAttributeDecisionMakingMethodsand Applications, United States Of America: CRC Press Taylor & Francis Group, LLC, 69-71.
• Ustasüleyman, T. (2009) “BankacılıkSektöründeHizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi: AHP-TOPSIS Yöntemi”, Bankacılık Dergisi, 69(1),33-43.
• Uygurtürk, H., &Korkmaz, T. (2012) “Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama.”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2).
• Wang, T.C., Lee, H.D. &Wu, C.C., (2007) A Fuzzy TOPSIS ApproachwithSubjectiveWeightsandObjectiveWeights, Proceedings of the 6th WSEAS International Conference on AppliedComputerScience, 6, April 15-17, 2007, 1-6.
• Wua, H.Y., Tzeng, G.H. &Chen, Y.H. (2009) “A Fuzzy MCDM ApproachForEvaluatingBankingPerformanceBased On BalancedScorecard.”, ExpertSystemswith Applications, 36(6), 10135-10147.
• Yalama, A. &Sayım, M. (2008) “Veri Zarflama Analizi İle İmalat Sektörünün Performans Değerlendirmesi.”,Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,23(1), 89-107.
• Yang,C.&Wang, T. (2006) “VIKOR Method Analysis of Interactive Trade in Policy-Making.”, The Business Review, 6(2), 77-85.
• Yayar, R.& Baykara, H.V., (2012) “TOPSIS Yöntemi ile Katılım Bankalarının Etkinliği ve Verimliliği Üzerine Bir Uygulama.”, Business andEconomicsResearchJournal. 3(4), 21-42.
• Yoon, K.P. &Hwang, C.L. (1981)MultipleAttirubeDecisionMaking An Introduction, SageUnivesityPaper Series Quantitative Applications in theSocialSciences, No:07-14.
• Yu, P.L. (1973) “A Class Of Solutions ForGroupDecisionProblems.”,Management Science, 19(8), 936-946
• Yurdakul, M. & İç, Y.T., (2003) “Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü ve Analizine Yönelik TOPSIS Yöntemini Kullanan Bir Örnek Çalışma.”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi,18(1), 1-18.
• Zeleny, M. (1982) MultipleCriteriaDecisionMaking. Newyork: Mc- Graw-Hill.
• Zerenler, M., (2003) Kriz Dönemlerinde İşletmelerde Üretim Süreci Esnekliğinin Şirketlerin Performans ve Yaşam Sürelerine Etkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• http://www.borsaistanbul.com/veriler/verileralt/mali-tablolar-arsiv, 1.12.2015
• http://www.iso.org.tr/Sites/1/content/500-buyuk-liste.html?j=5024132, 4.12.2015
• http://www.kap.gov.tr/, 4.12.2015
• http://www.odd.org.tr/folders/2837
• http://www.tuik.gov.tr