OSMANLI DEVLETİ’NDE KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN SÜRGÜN CEZALARINDAKİ SUÇ TİPLERİ (18. yüzyıl)

Year 2022, , 625 - 666, 12.09.2022

Saliha Okur Gümrükçüoğlu

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1104564

Cited By: 1

Abstract

Dünya tarihinde “sürgün”, farklı coğrafya ve medeniyetlerde muhtelif neden ve
amaçlarla tatbik edilmiş bir ceza türüdür. Bu neden ve amaçlar arasında dikkat çeken
unsurlardan biri, devletlerin kendi hâkimiyetlerini güçlendirme arzusudur. Osmanlı
devletinde tatbik edilen sürgün cezaları araştırıldığında, genel olarak üç maksadın
belirleyici olduğu açığa çıkmaktadır. Bu durum aynı zamanda şu üç farklı sürgün şeklini
beraberinde getirmiştir: 1) Yöneticilere bir yaptırım olarak uygulanan idari/siyasi
maksatlı sürgünler. 2) Merkezi otoritenin nüfus ve iskân politikasının bir sonucu olarak
iskân maksatlı yapılan sürgünler. 3) Belli suç tiplerine verilen ceza mahiyetinde olan
sürgünler. Her üç sürgün şeklinin uygulama alanı dönemin karakteristik özelliğini
veren zengin arşiv malzemesi sayesinde modern araştırmacıların dikkatini
çekmektedir.

Bu çalışmada idari ve iskân maksatlı sürgünlerden kısaca bahsedilmekle birlikte,
esas itibariyle cezai müeyyide olarak verilen sürgün konusu ele alınacaktır. Kavramsal
çerçeve ve sürgünün kısa tarihçesinden sonra İslam ve Osmanlı Hukukundaki
sürgünün uygulama biçimine kısaca yer verilmiştir. Çalışmanın temel kaynağını
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivindeki farklı tasnif ve kataloglardaki belgeler
oluşturmaktadır. 18 ve 19. yüzyıllardaki belgelerin tümü taranarak cezai müeyyide
olarak verilen sürgün cezaları tespit edilmiştir. Makalede 18. yüzyıl kayıtları üzerinden
ilgili yüzyılda kamu görevlilerinin çoğunlukla hangi suçlar sebebiyle sürgün cezası
aldıkları, işledikleri suçları tek başına mı yoksa eşkıya veya sair ahali ile müştereken
işleyip işlemedikleri, cezaların süresi, hangi bölgelere sürgüne gönderildikleri ve affa
uğrayıp uğramadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Kamu görevlilerinin işledikleri
suçlar arasında, kamu görevi sıfatını kullanarak hukuka aykırı tasarruflarda bulunmak,
çoğunlukla zimmete para geçirmek, vakıf mallarında usulsüzlük yapmak, halka zulüm
ve baskı yapmak öne çıkanlar arasındadır. Öte yandan eşkıya ile birlik olup işlenen
suçlara ortak olmak da kamu görevlilerinin sürgün sebepleri arasında sayılabilir.

Keywords

Osmanlı, sürgün, kamu görevlisi, kalebent, sürgün cezası.

Thanks

Prof. Dr. Fethi Gedikli

TYPES OF CRIME IN BANISHMENTS ORDERED AGAINST PUBLIC SERVANTS IN THE OTTOMAN STATE (18th century)

Abstract

"Banishment" is a sort of punishment that has been used throughout history in
various geographies and civilisations for a variety of reasons and objectives. The desire
of states to further strengthen their sovereignty is one of the aspects grabbing attention
among particular reasons and purposes. When it comes to banishments in the Ottoman
Empire, there are three main reasons behind them. As a result, three different sorts of
exile have become possible at the same time: 1) Administrative/political banishments
applied on government executives as a sanction; 2) Banishments applied for
inhabitation as a result of population and inhabitation policies of central government;
and 3) Banishments as a punishment inflicted on certain types of crime. The areas of
application of all these three forms of banishment are attracting attention of modern
researchers thanks to rich archive materials reflecting the characteristics of the relevant
era.

After briefly discussing banishments for administrative and inhabitation
purposes, the focus of this research will be on banishment as a punitive consequence.
Following a brief history of the conceptual framework and banishment, the method of
application of banishment (or exile or deportation) in Islamic Law and Ottoman Law
will be briefly explained. This study is basically relied upon the documents in different
classifications and catalogues in the Ottoman Archives of the Presidency. All
documents originated from to the 18th and 19th centuries are scanned, and
banishments applied as a penal sanction are selected. This paper aims to determine on
the basis of the 18th century records for which crimes the public servants are mostly
banished in the related centuries, and whether they committed the crimes alone or
together with accomplices from bandits or ordinary people, and duration of
banishment, and to which provinces they are banished, and whether they are ever
pardoned or not.

Keywords

Ottoman Empire, banishment, public servant, prisoner in castle, banishment (exile or deportation) punishment.

References

• Acar, Cafer (2020) İslam’da Savaş, Cahiliye’de ve İslam’da Savaş Olgusu, Kahramanmaraş, Samer Yayınları.
• Acehan, Abdullah (2008) “Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 1, S: 5, s. 12-29.
• Akgündüz, Ahmet (1990) Osmanlı Kanunnameleri Hukuki Tahlilleri, C: I-II-IV, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet (1986) Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, 1. Baskı, Diyarbakır, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet (1999) “Osmanlı Hukuk Sisteminin Şer’iliği Meselesi ve Kanunnamelerin Şer’i Tahlili”, XV ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler, Abdülkadir Özcan (Editör), 1. Baskı, İstanbul, Ensar Neşriyat, s. 153-175.
• Akman, Mehmet (2004) Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, 1. Baskı, İstanbul, Eren Yayıncılık.
• Akşit, Cevat (2011) İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları, 3. Baskı, İstanbul, Gümüşev Yayıncılık.
• Akyılmaz, Gül (2004) “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı”, Ankara, Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 8, S: 2, s. (0-0).
• Akyılmaz, Gül (2008) “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 12, S: 1-2, s. 389- 420.
• Altuncu, Abdullah (2016) “Yahudi Geleneği Bağlamında Sürgün” Conference: II. Ortadoğu Konferansları: Ortadoğu'daki Çatışmalar Bağlamında Göç Sorunu Bildiri Kitabı, C: 2, Kilis, Türkiye, s. 517-524.
• Amir, Abdülaziz (1969) et-Ta’zir fi’ş-Şeriati’l-İslamiye, Kahire, Dârü'l-Fikri'l- Arabi.
• Arık, F. Şamil (1995) “Eski Türk Hukukuna Dair Notlar” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C: 17, S: 28, s. 3-50.
• Artuk, Mehmet Emin-Gökçen, Ahmet- Yenidünya, A. Caner (2007) Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Avcı, Mustafa (2014) Osmanlı Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, Konya, Mimoza Yayınları.
• Avcı, Mustafa (2017) Türk Hukuk Tarihi, 9. Baskı, Konya, Atlas Akademi.
• Avcı, Mustafa (2004) Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, 1. Baskı, İstanbul, Bilimevi Basım Yayın.
• Avcı, Mustafa (2019) Hukuk Tarihimizde Hapis, 2. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Avcı, Mustafa (2006) “İslam’ın Ceza Hukukuna Katkısı”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S: 8, s. 113-148.
• Avcı, Mustafa (2016) “Osmanlı Hukukunda Cezaların Tasnifi”, Gedikli, Fethi, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, s. 639-656.
• Aydın, M. Âkif (2013) Türk Hukuk Tarihi, 16. Baskı, İstanbul, Beta Basım Yayın.
• Aydın, M. Âkif (1982) “Osmanlı Hukukunda Nikah Akitleri”, The Journal of Ottoman Studies, C: 3, s. 1-12.
• Babuş, Fikret (2006) Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskân Siyaseti ve Uygulamaları, 1. Baskı, İstanbul, Ozan Yayıncılık.
• Bardakoğlu, Ali (1993) “Ceza”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, C: 7, s. 470-478.
• Bardakoğlu, Ali (1996) “Had”, DİA, C:14, İstanbul, s. 547-551.
• Bardakoğlu, Ali (1999) “Osmanlı Hukukunun Şer’iliği Meselesi”, Osmanlı: Teşkilat, Güler Eren (Editör) Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, C: VI, s. 412- 417.
• Barkan, Ömer Lütfi (1951) “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, İstanbul, S: 4, s. 551-552.
• Barkey, Karen (1999) Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (Çeviren: Zeynep Altok) 1. Baskı, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Behnesi, Ahmet Fethi (1983) el-Ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Daru’ş-şurûk, Beyrut. Başoğlu, Tuncay (2011) “Ta‘zîr ”, DİA, İstanbul, C: 40, s. 198-202.
• Berger A (1953) Encyclopedic Dictionary of Roman Law, 1. Baskı, Philadelphia, The American Philosophical Society.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1967) Hukûku İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmusu, 2. Baskı, İstanbul, Bilmen Basımevi.
• Black, Henry C. (1951) “Black” Blacks Law Dictionary, West Publishers. Buhâri, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (1993) Sahîhu’l-Buhârî, thk. Mustafa Dîb el-Buga, C: 5, 2. Baskı, Dimaşk, Dâru Ulûmu’lİnsâniyye, 1993.
• Candan, Rabia Beyza (2015) “1840 Tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu İncelemesi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 1, S: 1, s. 63- 81.
• Cevâd Ali (1976) el- Mufassal fî Tarihi'l-Arab Kable'l-İslâm, Dârü'l-İlm li'l- Melayin, C: V, Beyrut.
• Çelik, Gülfettin (1999) “Osmanlı Devletinin Nüfus ve İskân Politikası”, Divan: Disiplinlerarası Araştırmalar Dergisi, C: 1, S: 6, s. 49-110.
• Daschke, D. (2015) “The Politics of Exclusion Expulsions of Jews and Others from Rome,” People under power: Early Jewish and Christian responses to the Roman Empire, Labahn, M./Lehtipuu, O. (Editörler) Amsterdam University Press, s. 33-77.
• Daschke, D. (2019) “How Deserted Lies the City: Politics and the Trauma of Homelessness in the Hebrew Bible”, Leonard J, Greenspoon (Editör), Next Year in Jerusalem: Exile and Return in Jewish History, Purdue University Press, s. 29-48.
• Daşçıoğlu, Kemal (2007) İskân, Suç ve Ceza: Osmanlı’da Sürgün, 1. Baskı, İstanbul, Yeditepe Yayınları.
• Dikmen, Özgür (2012) “Yahudi Tarih Yazımında Sürgün Kavramı”, Mecmua Dergisi, C: 1, s. 81-93.
• Dinçol, Belkıs (2003) Eski Ön Asya Toplumlarında Suç ve Ceza Kavramı, 1. Baskı, İstanbul, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü̈ Yayınları.
• Doğan, Erdal (2012) Hitit Hukuku: Belleklerdeki "Kayıp", 2. Baskı, Fam Yayınları.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir (1986) Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku 1918-2004, İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Davud b. Carud Farisi Tayalisi (1985) Müsnedu Ebî Davud et-Tayalisi, Beyrut: Dârü'l-Ma'rife.
• el-Maverdi, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (1973) el-Ahkâmu’s-Sultâniyye ve’l- Velayetü’d-Diniyye, Mısır.
• Ebû Ya’la (1983) Muhammed b. Hüseyin el-Ferra, el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, Beyrut.
• Ekinci, Ekrem Buğra (2008) Osmanlı Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, Arı Sanat Yayınevi.
• Erel, Zeynep Gül (2012) Dede Cöngi’s Risâletü’s-Siyâseti’ş-Şer’iyye, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Tarih Bölümü, Ankara.
• es-Şafii, Ebu Abdullah Muhammed İdris (1393) el-Ümm, Beyrut.
• Forsdyke, S (2005) Exile, Ostracism, and Democracy: The Politics of Expulsion in Ancient Greece, Princeton University Press.
• Gökcen, Ahmet (1989) Tanzimat Dönemi Osmanlı Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, 1. Baskı, İstanbul.
• Gökmen, Ertan, Özdemir, Ömür Yazıcı (2016) 812 Numaralı Ayniyat Defteri Işığında Aydın Vilayetinde Suç ve Ceza (1866-1877): (İzmir, Manisa, Aydın, Denizli, Muğla) İstanbul, Libra Kitap.
• Göyünç, Nejat (1967) “Osmanlı Ceza Hukuku ile İlgili Belgeler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, İstanbul, S:3, s. 40-42.
• Halaçoğlu, Yusuf (1988) XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, 1. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem Celaleddin (ty), Lisanu’l Arab, Daru’s- Sâdır, Beyrut.
• İbn Nüceym, Zeynüddin Zeyn b. İbrâhim b. Muhammed Mısri Hanefi (ty), el- Bahru’r- Raik Şerhu Kenzi’d-Dekaik, Beyrut.
• İmam Mâlik, Ebû Abdullah el-Asbahi el-Himyeri Malik b. Enes (1992) el- Muvatta, Magrib, Dârü'l-Âfâkı'l-Cedîde.
• İnalcık, Halil (2000) Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, 1. Baskı, İstanbul, Eren Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (1992) Osmanlı Hukukuna Giriş Örf-i Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul, Eren Yayıncılık.
• İnalcık, Halil/Anhegger, Robert (1956) Kanunname-i Sultani Ber Muceb-i Örf-i Osmani II. Mehmed ve II. Bayezid Devirlerine Ait Yasakname ve Kanunnameler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İpşirli, Mehmet (2008) “Sadrazam”, DİA, C: 37, s. 414-419. İşbilir, Ömer (2019) “Kalebent”, DİA, C: Ek.2, s. 5-7.
• Kanat, Cüneyt (2010) Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, 1. Baskı, İstanbul, Küre Yayınları.
• Karahan, Ü. O. (2021) “Roma Cumhuriyet Döneminde Exilium (Sürgün)” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S: 45, s. 441- 458.
• Karataş, Ali İhsan (2009) Osmanlı Dönemi Bursa Sürgünleri (18-19. Asırlar), 1. Baskı, Bursa, Emin Yayınları.
• Keleş, H./Erol Şahin A. N./ Kiriş Avaroğulları A. (2017) “Tarihsel Süreçte Suç ve Ceza”, Demir Alparslan/Kalkan, Tuğba (Editörler) Türk Tarihine Dair Yazılar Prof. Dr. Eşref Buharalı’ya Armağan, 1. Baskı, Ankara, Gece Kitaplığı, s. 801-811.
• Kerimoğlu, Hasan Taner (2007) “İkinci Meşrutiyetin İlk Yıllarında Sürgün ve Firariler Sorunu ve Fedakaran-I Millet Cemiyeti”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C: 8, S: 2, s. 133-150.
• Kılınç, Ahmet (2014) Mukayeseli Hukuk ve Hukuk Tarihinde Teşhir Cezası, 1. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Kılınç, Ahmet (2015) “Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Uygulanan Kürek Cezasının Hukuki Tahlili”, Belleten, C: 79, S: 285. s. 531-557.
• Kirkor, Zohrap (1909) Hukuk-ı Ceza, Ahmed Saki Bey Matbaası, İstanbul.
• Koç, Mehmet (2017) “Osmanlı Hukukunda Ta’zir Suç ve Cezaları, (Doktora Tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi, SBE, Konya.
• Kozak, İbrahim Erol (2015) Genel Hukuk Tarihi: Kadim Dönemler, 2. Baskı, İstanbul, Polat Yayınları.
• Köksal, Osman (2006) “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hattı-ı Hümayunları”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C: 19, S: 19, s. 283-341.
• Köse, Saffet (1999) “Osmanlıda Şer‘î Cezalar”, İslâmiyat, II/4, Ankara, s. 23-32.
• Köse, Osman (2009) Osmanlı'dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, 1. Baskı, Samsun, Kültür Yayınları.
• Kurt, Ali Osman (2008) “Yahudilik’te Sürgün Metaforu: “Boş Ülke” Miti ve “İncir” Benzetmesi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Milel ve Nihal, C: 5, S: 3, s. 257-267.
• Kurt, Ali Osman (2006) “Yahudilik'te Sürgün Teolojisi: Tanrısal Bir Ceza Olarak Sürgün”, Dini Araştırmalar, S: Mayıs-Ağustos, C: 9, s. 61-78.
• Loddo L. (2019) “Political Exiles and Their Use of Diplomacy in Classical Greece,” La rhétorique de la Diplomatie en Grèce Ancienne, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb, el-Ahkâmu’s-sultâniyye ve’lvilâyâtü’d- dîniyye, thk. Nebil Abdurrahman Hayyavi, Dâru’l-Erkâm, Beyrut, ty.
• Meşe, Ramazan (Bahar 2019) “İʻtizâr ve İstiʻtâf Şiiri–Cahiliye ve İslamî Dönem” Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, S: 1, s. 195-215.
• Mumcu, Ahmet (1985) Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl, 1. Baskı, Ankara, Tarih ve Toplum Yayınları.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. el-Haccac, Sahih-i Müslim, Kahire, Dârü't-Tıbâati'l-Âmire, 1329.
• Nişanyan, Sevan (2021) Nişanyan Sözlük Çağdaş Türkçenin Etimolojisi, İstanbul, Liberus Yayınları.
• Okur Gümrükçüoğlu, Saliha (2020) Osmanlı Devletinde Hak Arama Özgürlüğü, İstanbul, Adalet yayınevi.
• Onion, C.T. (Editör) (1966) The Oxford Dictionary of English Etymology, Oxford, Clarendon Press “Diaspora”.
• Öğüt, Tahir/Küçük, Nihat (2015) “18.Yüzyılda Kilis’te Okçu İzzeddinli Aşiretinin Vergi Direnci”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), C: 7, N: 19, s. 46-73.
• Özkul, Ali Efdal (2018) “XVIII. Yüzyılın ilk Yarısında Kıbrıs’ta Kalebentler ve Cezirebentler”, Hapishane Kitabı, Naskali Gürsoy, E./Altun Oytun, H. (Editörler), İstanbul, Kitabevi Yayınları, s. 130-139.
• Özdemir, Elif (2018) 1 Numaralı Nefy ve Kısâs Defteri’nin (s.74-134) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Perruchoud, Richard /Redpath-Cross, Jillyanne (Editörler), 2. Baskı, Uluslararası Göç Sözlüğü, Uluslararası Göç Örgütü (IOM) Yayınları.
• Polat, Hasan Ali (2007) II. Meşrutiyet Döneminde Siyasi Sürgünler (1908-1918), İstanbul, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Poyraz, Özlem (2020) “Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C: 0, S: 43, s. 497-518.
• Roth M, Michalowski P/Hoffner H. (1997) Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, Scholars Pr, s. 63, Westbrook, Raymond, Personal Exile in the Ancient Near East.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl (1982) el-Mebsût, İstanbul, Çağrı Yayınları, C: IX.
• Sina, Ayşen (2016) “Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C: Mart-Nisan, s. 123, s. 419-450.
• Şirbini, Muhammed b. Ahmet el-Hatib (1958) Muğni’l-Muhtâc ilâ Marifeti Meâni Elfâzi’l-Minhâc, Mısır, C: V.
• Tekin, Yaşar (1995) Şer’iyye Sicilleri Işığında Osmanlı Devleti’nde Ta’zir Suç ve Cezaları (1179/1765) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tugay, Biray (2013) Aydın Vilayetinde Sürgün: Tanzimattan Cumhuriyete Kadar, (Doktora Tezi), İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (1984) el-Muʿcemü’l-kebîr (nşr. Hamdî Abdülmecîd Selefî), Beyrut, XII.
• Tanoğlu, Ali (1953) “İskân Coğrafyası Esas Fikirler, Problemler ve Metod”, Türkiyat Mecmuası, C: 11, s. 1-32.
• Taşağıl, Ahmet/Akıncı, N./ Yüksel, Ahmet Nuri (2015) Kök Tengri'nin Çocukları: Avrasya Bozkırlarında İslam Öncesi Türk Tarihi, İstanbul, Bilge Kültür Sanat.
• TDK Sözlük (2005) 10. Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları. Türcan, Talip (2010) “Sürgün”, DİA, İstanbul, C: 38, s. 164-166.
• Türkoğlu, H. Gökçen (1996) Roma Hukukunda Suç ve Ceza, 1. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Udeh, Abdulkadir (ty), et-Teşrîu’l-cinâiyyi’l-İslâmî, I-II, Dâru’l-Kâtibi’l-Arabî, Beyrut.
• Uluçay, M. Çağatay (1951) “Sürgünler” Belleten, C: 16, S: 60, Ankara, s. 507-592. Uluçay, M. Çağatay (1955) XVIII ve XIX Yüzyıllarda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, İstanbul, Berksoy Matbaası, s. 507-592.
• Uluçay, M. Çağatay (1951) “Sürgünler Yeni ve Yakın Çağlarda Manisa’ya ve Manisa’dan Sürülenler”, Belleten, C: 15, S: 60, s. 507-592.
• Uslu, Rıfat (2015) İslâm Hukukunda Sürgün Cezası, Yeni Fikir Dergisi, C:7, S:14, s. 120-131.
• Utkan, Halil (1995) Başbakanlık Osmanlı Arşivi 17 Numaralı Zehâir-i Rikab Defteri’ne (1788-1791) göre İstanbul’un İaşesinin Temini, (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üçok, Coşkun (1947) “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler-III”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 4, S: 1, s. 48-73.
• Yakut, Esra (2011) Osmanlı Hukukunda Tazir Cezaları, Ankara, Seçkin Yayıncılık. Zuhayli, Vehbe (1994) İslam Fıkıh Ansiklopedisi (trc. Ahmet Efe v. dğr.), İstanbul, Feza yayıncılık, C: 7.