Kamu Alacaklarının Terkini ve Covid-19 Pandemisi Sebebiyle Terkin İmkânı

Year 2023, , 71 - 109, 31.07.2023

Ayla Çalışkan

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1210137

Abstract

Devletin ve kamu kuruluşlarının kamu hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla ihtiyaç duyduğu finansman, vergi, resim, harç, şerefiye ve diğer kamu gelirleri aracılığı ile sağlanmaktadır. Devlet kamu gelirlerini borçlulardan temin etmektedir. Ancak kamu alacağının borçluları, genellikle kendi iradeleri dışında meydana gelen olaylar neticesinde ekonomik açıdan oldukça zor duruma düşerek borcunu ödeyemez hale gelmektedir. İşte bu durumda devlet, borçluya destek olarak mali açıdan hayatına devam edilmesini sağlamak amacıyla kamu alacağından vazgeçerek alacağını terkin etmektedir. Sosyal devlet ilkesinin de bir gereği olarak yükümlüye destek amacıyla tanınan terkin imkânı aslında yükümlünün hızlı bir şekilde kendini toparlayarak kamu gelirlerine katkıda bulunması amacını taşıdığından, devlet açısından da uzun vadede avantajlı bir müessese olarak düşünülmelidir.
Terkin müessesesi, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da düzenlenmektedir. Bu çalışmamızda öncelikle vergi ve vergi dışındaki kamu alacaklarının kapsamı belirlenecek, ardından Vergi Usul Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da yer alan hükümler doğrultusunda doğal afetler sebebiyle terkin, tahakkuktan vazgeçme, tahsil imkânsızlığı sebebiyle terkin ile yargı kararları gereği terkin müessesi ele alınacaktır. Terkin sebepleri açıklandıktan sonra Covid-19 pandemisinin kamu alacaklarının terkin sebebi olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği tartışılacaktır.

Keywords

Kamu Alacağının Terkini, Terkin Sebepleri, Doğal Afetler Sebebiyle Terkin, Covid-19 Pandemisinin Doğal Afet Niteliği, Covid-19 Pandemisi Sebebiyle Terkin

Cancellation of Public Receivables and the Possibility of Cancellation due to the Covıd-19 Pandemic

Abstract

The financing required by a State and public institutions for the execution of public services is provided through public revenues such as public receivables, taxes, duties, charges and goodwill. The state obtains public revenues from debtors. However, debtors of public receivables are usually in a very difficult economic situation as a result of events occurring against their will and become unable to pay their debts. In this case, the State renounce its public receivables in order to support the debtor and ensure that the debtor can continue his/her life financially. As a requirement of the principle of social State, the possibility of cancellation, which is granted to support the debtor, should be considered as an advantageous institution for the State in the long term, as it also aims to contribute to public revenues by allowing the debtor to recover quickly.
Although the cancellation procedure is regulated in the Tax Procedure Law, No:213 and the Law on the Procedure for the Collection of Public Receivables, No:6183, it is also possible to cancel the public receivable in accordance with the judicial decision. In this study, firstly, the scope of tax and non-tax public receivables will be determined, and then, in line with the provisions of the Tax Procedure Law and the Law on the Procedure for Collection of Public Receivables, the cancellation due to natural causes, waiver of accrual, impossibility of collection and judicial decisions will be discussed. Following explanation of the reasons for cancellation, it will be discussed whether the Covid-19 pandemic can be considered as a reason for the cancellation of public receivables.

Keywords

Cancellation of Public Receivables, Reasons for Cancellation, Cancellation Due to Natural Causes, The Natural Causes Nature of the Covid-19 Pandemic, Cancellation due to the Covid-19 Pandemic

References

• Akarca, Akif/ Şafak Mehmet, “Mücbir Sebepler ve Vergileme”, <Özdoğrular - Akif Akarca / Dr. Mehmet Şafak - Mücbir Sebepler ve Vergileme (24.09.09) (Ozdogrular.Com)> s.e.t. 23.12.2020.
• Akdoğan, Abdurrahman (2019) Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi (Temel İlke Esaslar, Vergileme ve Vergiler Hukuku, Uygulama Örnekleri), 14. Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Aktan, Coşkun Can (1990) “AATUHK Çerçevesinde Kamu Alacaklarını Güvence Altına Alan Tedbirler ve Kamu Borçlusuna Sağlanan Kolaylıklar”, Vergi Dünyası Dergisi, S:112, Y:10, s.47-56.
• Alpaslan, Nazlı Gaye (2018) “Vergi Usul Hukuku Uygulamasında Mücbir Sebepler”, Mali Hukuk Dergisi, C:14, S:166, s.2903-2918.
• Arslan, Mehmet (2016) Vergi Hukuku, 9. Baskı, Bursa, Dora Basım.
• Atay, Tezcan (1999) Vergi Hukukunda Terkin Müessesi I, Yaklaşım Dergisi: S:83 <https://portal.yaklasim.com/makale/1999-11/vergi-hukukunda-terkin-muessesesii?term> s.e.t. 15.01.2023.
• Aydemir, Oğuz (1999) “Deprem Nedeniyle Yapılan Bağış ve Yardımların Kazançtan İndirilme Durumu ve Depremzedeler İçin Vergi Kolaylıkları”, Maliye Postası Dergisi, S:457, s.16-20.
• Bahçeci, Barış (2019) Kamu Alacağını Takip Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Bakır, Tunay (2000) “Tabii Afetlerden Etkilenen Mükellefler Açısından Önem Arz Eden Terkin Müessesesine İlişkin Bir Değerleme”, Mükellefin Dergisi, S:91, s.84-89.
• Bilici, Nurettin (2013) Vergi Hukuku, 31. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Biyan, Özgür (2007) “Vergi Hukukunda Terkin Müessesinin Esasları”, Mali Çözüm Dergisi, S:79, s.75-84. Budak, Tamer/Benk Serkan (2011) “Kamu Alacağı: Hukuki Bir Değerlendirme”, Business and Economics Research Journal, C:2, S:2, s.61-76.
• Candan, Turgut (2018) Açıklamalı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, 4. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Coşkun, Mahmut (2016) Açıklamalı-İçtihatlı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, 3. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Çağlar, Kemal (2022) Vergi Usul Kanunu ve Yorumu, 7. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Coşkun Karadağ, Neslihan (2020) “Covid-19 Pandemisi ve Alınan Önlemlerin Vergi Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:29, S:3, 2020, s.400-413.
• Çelik, Binnur (2018) Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku (Vergi İcra Hukuku), 3. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• CNN Türk, “Bilim dünyasını ikiye bölen araştırma: Covid-19 laboratuvarda mı üretildi?”, <https://www.cnnturk.com/dunya/almanyada-carpici-arastirma-covid-19laboratuvarda-mi-uretildi> s.e.t. 17.01.2023.
• Damar, Emrullah (1998) “Doğal Afetlere Karşı Devletlerin İlgisi ve Terkin İşlemleri”, Sayıştay Dergisi, C:9, S:29, s.29-43.
• Doğrusöz, Ezhan (2007) “Vergi Hukukunda Terkin-I”, Yaklaşım Dergisi, Sayı:172, <https://portal.yaklasim.com/makale/2007-4/vergi-hukukunda-terkin-i?term=null> s.e.t. 23.12.2020.
• Ekmekci, Esra/Güneş, Gülsen/Kaşıkcı, Mahmut/Gümüşkaya, Gamze (2020) “Vergi Hukukunda Mücbir Sebep ve Hukuksal Sonuçları Üzerine Eleştirisel Bir Yaklaşım ve Öneriler”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C:78, S:2, s.1069-1138.
• Erol, Ahmet (2018) Türk Vergi Sistemi ve Vergi Hukuku, 5. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Euronews, “Dünya Sağlık Örgütü: Koronavirüsün laboratuvar sızıntısı olduğu teorisini yok saymak için erken”, <https://tr.euronews.com/2021/07/16/dunya-sagl-k-orgutu-koronavirusun- laboratuvar-s-z-nt-s-oldugu-teorisini-yok-saymak-icin-er> s.e.t. 17.01.2023.
• Fahran, Ferhat (2010), “Doğal Afetler Nedeniyle Verginin Terkini ve Uygulaması (I)”, Yaklaşım Dergisi, S:205, s.124-129.
• Gerçek, Adnan (2015) Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 4. Baskı, Bursa, Ekin Yayıncılık.
• Güçlü, Süleyman (2003) “Tabii Afetler Nedeniyle Vergi Borçları ve Vergi Cezalarının Terkini”, Yaklaşım Dergisi, S:126, s.148-152.
• Karakoç, Yusuf (2019) Genel Vergi Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Karakoç, Yusuf (2016) Kamu İcra Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Karakoç, Yusuf (2020) “Malî Hukukta Mücbir Sebeplerin Hüküm ve Sonuçları”, <https://blog.lexpera.com.tr/mali-hukukta-mucbir-sebeplerin-hukum-ve-sonuclari/> s.e.t. 23.11.2022.
• Kırbaş, Sadık (2015) Vergi Hukuku Temel Kavramlar İlkeler ve Kurumlar, 20. Baskı, Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Koçak, Muhsin (2018) Vergi - İcra Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı, Tahsilat İç Genelgesi, Seri No:2005/1, <https://www.gib.gov.tr/node/89242> s.e.t. 23.11.2022.
• Maliye Bakanlığı Özelgesi, Tarih:07.07.1999, Sayı: B.07.0.Gel.0.28/2857-115-986/28361, <Https://Www.Gib.Gov.Tr/Node/97309> s.e.t. 23.11.20202.
• Maliye Bakanlığı Özelgesi, Tarih:18.07.2000 Sayı: B.07.0.Gel.0.28/2857-115-920/33804, <Https://Www.Gib.Gov.Tr/Node/93498> s.e.t. 23.11.2022.
• Mutluer, M. Kamil/Dayanç, N. Nilay Dayanç (2014) Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler, 4. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Nas, Adil (2010) “Vergi Borcunu Ortadan Kaldıran veya Azaltan Bir Neden Olarak Terkin Kurumu”, Legal Mali Hukuk Dergisi, C:6, S:72, s.2683-2693.
• NTV Haberler, “Bilim insanlarından çarpıcı iddia: Covid-19’un laboratuvarda yapıldığı kanıtlandı mı?”, <https://www.ntv.com.tr/dunya/bilim-insanlarindan-carpici-iddiacovid- 19unlaboratuvarda-yapildigi-kanitlandi-mi,g_ffNQsN2UeJ0qpmFJ6_8Q> s.e.t. 17.01.2023.
• Office of the Texas Governor, “Governor Abbott Declares State of Disaster in Texas Due to COVID-19”, <https://gov.texas.gov/news/post/governor-abbott-declaresstate- of-disaster-in-texas-due-to-covid-19> s.e.t. 25.12.2020.
• Ortaç, Fevzi Rifat/Ünsal, Hilmi (2022) Vergi Hukuku (Genel Hükümler), Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Öncel, Mualla/Kumrulu, Ahmet/Çağan, Nami/Göker, Cenker (2019) Vergi Hukuku, 28. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Öner, Erdoğan (2022) Vergi Hukuku, 13. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Özbilen, Şevki (2013) Vergi Hukuku, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Özbalcı, Yılmaz (2012) Vergi Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları, Ankara, Oluş Yayıncılık.
• Özyer, Mehmet Ali (2008) Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulanması, 4.Baskı, İstanbul, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınları.
• Pehlivan, Yafes (2004) “Terkin Müessesesi”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, S:5, s.61-66. Rize İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, “Corona Virüs Tedbirleri Kapsamında Çay İşgücü Toplantısı Yapıldı” <https://rize.tarimorman.gov.tr/Haber/505/Corona-Virus-Tedbir leri-Kapsaminda-Cay-Isgucu-Toplantisi-Yapildi> s.e.t. 23.11.2022.
• Sağlık Bakanlığı, “Covid-19 Bilgilendirme Sayfası”, <https://covid19.saglik.gov.tr/TR- 66493/p.html> s.e.t. 24.11.2022.
• Sancakdar, Oğuz/ Önüt, Burcu/ Us Doğan, Eser/ Kasapoğlu Turhan, Mine/Seyhan,
• Serkan (2021) İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Supreme Court of Pennsylvania, Friends of Danny DeVito, et al v. Wolf (majority), 13.04.2020, <https://law.justia.com/cases/pennsylvania/supreme-court/2020/68-mm- 2020.html> s.e.t. 20.11.2022.
• Şenyüz, Doğan (2017) Vergi Ceza Hukuku (Vergi Kabahatleri ve Suçları), 10. Baskı, Bursa, Ekin.
• Şenyüz, Doğan/Yüce, Mehmet/Gerçek, Adnan (2022) Vergi Hukuku (Genel Hükümler), 13. Baskı, Bursa, Ekin.
• Tuncer, Selahattin (2002) “Vergi Hukuku Açısından Terkin”, Yaklaşım Dergisi, S:114, <https://portal.yaklasim.com/makale/2002-6/vergi-hukukuacisindanterkin? term=terkin> s.e.t. 15.01.2023.
• Tuncer, Selahattin (2002a) “Türk Vergi Sisteminde Terkin Hükümleri”, Yaklaşım Dergisi, S:116, <https://portal.yaklasim.com/makale/2002-8/turk-vergi-sistemindeterkin- hukumleri?term=terkin> s.e.t. 15.01.2023.
• Tuncer, Selahattin (2002b) “Terkin ile İlgili Usul Hükümleri”, Yaklaşım Dergisi, S:118, <https://portal.yaklasim.com/makale/2002-10/terkin-ile-ilgili-usul-hukumleri?term=ter kin> s.e.t. 15.01.2023.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Afet, <https://sozluk.gov.tr/> s.e.t. 15.01.2023.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Doğal Afet, <https://sozluk.gov.tr/> s.e.t.15.01.2023.
• Ufuk, M. Tahir (2003) “Vergi Hukukunda Terkin”, Yaklaşım Dergisi, S:122, s.72-75.
• Vergi Usul Kanunu İç Genelgesi, Sıra No:2003/1, 01/05/2003, <https://www.gib.gov.tr/ node/89340> s.e.t. 23.11.2022.
• Yılmaz Furtuna, Elif (2017) “Bir Olağanüstü Hal Olarak Doğal Afetin Vergi Hukuku Açısından Yansımaları”, Kara, Hasan/Çetin, Turhan/İnel, Yusuf (Editörler), II. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, 19-21 Ekim 2017, Bakü/Azerbaycan, s.92-104, <https://www.researchgate.net/profile/HasanKara/publica tion/357932439_Sosyal_Bilim_Arastirmalari_II_Bildiriler_Kitabi_Baku/links/61e80 a8a9a753545e2e0e79d/Sosyal-BilimArastirmalari-II-Bildiriler-Kitabi-Bakue.pdf> s.e.t. 15.01.2023.
• Yücel, Okan (2020) “Koronavirüs zaman çizelgesi: Ne zaman ortaya çıktı? Nasıl yayıldı? Önemli tarihler nelerdi?”, <https://medyascope.tv/2020/04/05/koronavirus-zamancizelgesi- ne-zaman-ortaya-cikti-nasil-yayildi-onemli-tarihler-nelerdi/> s.e.t. 21.11.2022. WHO, Director General’s Opening Remarks at the Media Briefing on COVID-19-11 March 2020, <https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-directorgeneral- s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020> s.e.t. 20.11.2022.
• Mahkeme Kararları
• Anayasa Mahkemesi, E: 2011/42, K: 2013/60, T: 09.05.2013.
• Danıştay, 3. Daire, E: 1998/3239, K: 2000/2096, T: 31.5.2000.
• Danıştay 4. Daire, E: 1978/703, K: 1978/2435, T: 19.09.1978.
• Danıştay 4. Daire, E: 1975/2300, K: 1980/95, T: 15.1.1980.
• Danıştay 4. Daire, E: 1982/16865 K: 1982/3883 T: 15.10.1982.
• Danıştay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu, E: 1976/1, K: 1979/10, T: 28.6.1979.
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu, E: 1990/2, K: 19990/27, T: 06.04.1990.