REGULATIONS AND PRINCIPLES WHICH ARE THE BASIS OF THE HEALTH PUBLIC SERVICE AND PROTECTING THE RIGHT TO HEALTH

Year 2021, Issue: 2, 175 - 240, 31.07.2021

Simge Demir Bayram

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.899214

Abstract

The right to health, which is one of the most fundamental human rights, is protected by various methods for the existence of healthy individuals. These methods also constitute the basis of health service which is one of the fundamental public services. International conventions, declarations, constitutions, laws, decree-laws, bylaws, regulations, and principles come first among mentioned methods.
From past to present, arrangements have been made to protect the right to health and to establish the basis of health services through the agreements and declarations in the international arena. Through these regulations, the legal foundations of health service have been established, the opportunity for individuals to benefit from their right to health has been created, and thus, the protection and development of the right to health has been ensured.
In addition to the international arena, the right to health and health service have also been regulated in the national arena through secondary regulations such as constitution, law, decree-law, presidential decree, bylaw and regulation.
Health service has gained a basis and the right to health has been assured through the principles, in addition to the regulations made.In this way, it has been created an opportunity for individuals to use their right to health by ensuring that health service is carried out duly.

Keywords

The Right To Health, Health Public Service, Intarnational Conventions, Health Service, Declarations, National Legislation, Principles

SAĞLIK KAMU HİZMETİNİN DAYANAĞI OLAN VE SAĞLIK HAKKINI GÜVENCE ALTINA ALAN DÜZENLEMELER İLE İLKELER

Abstract

Temel insan haklarından biri olan sağlık hakkı sağlıklı bireylerin var olması için çeşitli yöntemlerle korunmaktadır. Bu yöntemler aynı zamanda temel kamu hizmetlerinden biri olan sağlık hizmetinin de dayanağını oluşturmaktadır. Söz konusu yöntemlerin başında uluslararası sözleşmeler, bildirgeler, anayasalar, kanunlar, KHKlar, nizamnameler, yönetmelikler ve ilkeler gelmektedir.
Geçmişten günümüze uluslararası alandaki sözleşmeler ve bildirgeler aracılığıyla sağlık hakkının korunmasına ve sağlık hizmetinin dayanağının oluşturulmasına yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler aracılığıyla sağlık hizmetinin hukuki temelleri oluşturularak, bireylerin sağlık hakkından yararlanması imkânı yaratılmış ve böylece sağlık hakkın korunması ve geliştirilmesi sağlanmıştır.
Uluslararası alanın yanı sıra, sağlık hakkı ve sağlık hizmeti, ulusal alanda da hukuk düzeninde anayasa, kanun, KHK, CBK, nizamname ve yönetmelik gibi tali düzenlemeler aracılığıyla da düzenlenme imkânı bulmuştur.
Yapılan düzenlemelerin yanı sıra, ilkeler aracılığıyla da sağlık hizmeti dayanağa kavuşmuş ve sağlık hakkı güvenceye sahip olmuştur. Söz konusu ilkeler ile sağlık hizmetinin gereği gibi yerine getirilmesi sağlanarak, bireylerin sağlık hakkını kullanmalarına olanak yaratılmıştır.

Keywords

Sağlık Hakkı, Sağlık Kamu Hizmeti, Uluslararası Sözleşmeler, Bildirgeler, Ulusal Mevzuat, İlkeler

References

• Altınordu, Fazıl (2012) AİHS’ne Göre Ayrımcılık Yasağı ve Türk Hukukunda Gelişimi, 1.Baskı, Ankara, Adalet.
• Akad, Mehmet/Vural Dinçkol, Bihterin/Bulut, Nihat (2016) Genel Kamu Hukuku, 12.Baskı, İstanbul, Der.
• Akgül, Aydın (2014) “İşkence Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davalarında Danıştay Ölçütleri”, Türkiye Barolar Birliği, Sa.112, ss.189-236.
• Akın, F. İlhan (2016) Devlet Doktrinleri, 3.Baskı, İstanbul, Beta.
• Akın, F. İlhan (1980) Kamu Hukuku: Devlet Doktrinleri-Temel Hak ve Özgürlükler, 2.Baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Aksakoğlu, Gazanfer (2003) “Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Politikalarında Değişim”, Sol, Sa.199, C.41-5, ss.1-7.
• Aktan, Coşkun Can/Işık, A. Kadir, Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Evrensel Sağlık Bildirgelerine Toplu Bir Bakış,<http://www.canaktan.org/ekonomi/saglik-degisim-caginda/pdf- aktan/sagligin-korunmasi.pdf>, s.e.t.02.10.2018, ss.1-34.
• Aldanmaz, Orhan (2010) “İnsan Onuru Işığında Kişisel Özerklik ve Yerellik İlkesi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C.XIV, Sa.1-2, ss.79-109.
• Anayurt, Ömer (2008) “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında İşkence Kavramı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C.II, Sa.1-2, ss.421-459.
• Annas, George J. (2005) Human Rights and Helath: The Universal Declaration of Human Rights at 50, Perspectives on Health and Human Rights, New York-London, Routledge.
• Araslı, Utkan (2015) Anayasal Temel İlke ve Kavramlar, 1.Baskı, Ankara, Türkiye Barolar Birliği.
• Arslan, Kahan Onur (2015) “İnsan Onuru Kavramı ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması”, Türkiye Barolar Birliği, Sa.120, ss.155-172.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Yenidünya, A. Caner (2006) Ceza Hukuku Özel Hükümler, 7.Baskı, Ankara, Turhan.
• Ataay, Aytekin (1978) Şahıslar Hukuku: Birinci Yarım Girişi-Hakiki Şahıslar, 3.Baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı (2010) Avrupa Ayrımcılık Yasağı Hukuku El Kitabı.
• Balkır, Zehra Gönül (2009) Türk Anayasa Yargısında Sosyal Hakların Korunması, 1.Baskı, Kocaeli, Kocaeli Üniversitesi Yayınları Yayın No. 335.
• Başbakanlık, Ulusal Tütün Kontrol Programı Genelgesi, (2006) No. 2006/29, 26312 Sayılı R.G., Y.T.07.10.2006.
• Barroso, Luis Roberto (2012) “Here, There and Everywhere: Human Dignity in Contemporary Law and in the Transnational Discourse”, Boston College International and Comparative Law Review, Volume 35, Issue 2, Article 2, <http://lawdigitalcommons.bc. edu/iclr/vol35/iss2/2>, s.e.t.17.02.2020.
• Bayraktar, Köksal (1972) Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 768, Hukuk Fakültesi Yayınları No. 391, Sermet Matbaası.
• Bulut, Nihat (2008) “Eski Yunan’dan Aydınlanma Çağı’na İnsan Onuru Kavramının Gelişimine Bir Bakı”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C.XII, Sa.3-4, ss.1-12.
• Case of Association X . V/The United Kingdom, Application No. 7154/75, Judgment 12/07/1978, Para. No.8, <http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"appno":["7154/75"]}>, s.e.t.17.02. 2020.
• Case Of Calvelli v. Italy, Application No. 32967/96, Judgment 17/02/2002 <https://hudoc.echr.coe.int/eng#{"fulltext":["ciglio"],"documentcollectio nid2":["GRANDCHAMBER","CHAMBER"],"itemid":["001-60329"]}>, s.e.t.17.02.2020. 231
• Case of Cyprus v. Turkey, Application No. 25781/94, Judgment 10/05/2001, Para. No. 219, <http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"display":["0"],"languageisocode":["TU R"],"appno":[" 25781/94"],"documentcollectionid2":["GRANDCHAMBER"]}>, s.e.t. 17.02.2020.
• Case of Juhnke v. Turkey, Application No. 52515/99, Judgment 13/08/2008, <http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"languageisocode":["TUR"],"appno":["5 2515/99"],"documentcollectionid2":["CHAMBER"]}>, s.e.t.09.10.2018.
• Case of Osman v. The United Kingdom, Application No. 87/1997/871/1083, Judgment 28/10/1998, Para. No. 107, <https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22 osman%22],%22itemid%22:[%22001-58257%22]}>, s.e.t.17.02.2020.
• Case of Oyal v. Turkey, Application No. 4864/05, Judgment 23/06/2010, Para. No. 6,7,8,9,10,72, <http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"fulltext":["4864/05"],"display":["0"],"ite mid": ["001-162088"]}>, s.e.t.17.02.2020.
• Case of Powell v. The United Kingdom, Application No. 45305/99, Judgment 04/05/2000, <http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"fulltext":["powell"],"itemid":["001- 5215"]}>, s.e.t.17.02.2020.
• Case of Tarariyeva v. Russia, Application No. 4353/03, Judgment 14/12/2006, Para. No. 74, <https://www.legal-tools.org/doc/a6ab2f/pdf/>, s.e.t.17.02.2020.
• Çelik, Aziz (2005) “Avrupa Sosyal Şartı ve Türkiye’nin Çekinceleri” Türk-İş, Sa. 366, ss. 91-99.
• Çınar, Ülkü (2003) “Sağlık Hukuku” (Doktora), İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü.
• Danışman, Ahmet (1991) Ceza Hukuku Açısından Özel Hayatın Korunması, 1. Baskı, Konya, Selçuk Üniversitesi.
• Demir, Fevzi (2017) Anayasa Hukuku, 10. Baskı, İzmir, Birleşik.
• Demir, Fevzi/Bakıcı, Zeynel/Çınarlı, Serkan, (2011) Etkin Demokratik Hukuk Devleti, 1. Baskı, Ankara, Orion.
• Demir, Mehmet (2006) Sağlık ve Tıp Hukuku Mevzuatı ve Uluslararası Kaynaklar, 1. Baskı, Ankara, Turhan.
• Demir, Simge (2018) Kamu Görevlisi Hekimlerin Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Sorumluluğu, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Demirbaş, Timur (2016) İşkence Suçu, 2. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Demren Dönmez, Burcu (2012) “Ayrımcılık Suçu”, Türkiye Barolar Birliği.
• Doğru, Osman (2010) Anayasa ile Karşılaştırmalı İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Mahkeme İçtüzüğü, 1. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Döner, Ayhan (2003) İnsan Haklarının Korunması ve Avrupa Sistemi, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Duman, İlker Hasan (1997) Sosyal Devlet, 1. Baskı, İstanbul, İnkılap.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan (2010) Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku, İstanbul, Filiz.
• Durmuş, Ayhan/Durmuş, Merve Nur (2019) “Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı”, Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma, Sa. 2, C. 5, No. 2, ss. 216-229.
• Duvefelt, Sabine/Sjölander, Carolina (2009) “Multiple Discrimination”, Örebro University Department of Behavioural, Social and Legal Sciences, Legal Science Programme with International Approach, 240 ECTS Bachelor Thesis of 15 ECTS, Örebro, <http://oru.diva- portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A135637&dswid=0.81007867 64248513>, s.e.t.17. 02.2020.
• Erdem, Mustafa Ruhan (2001) Ceza Muhakemesinde Organize Suçlulukla Mücadelede Gizli Soruşturma Tedbirleri, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Erdoğan, Gülnur (2008) “Avrupa Sosyal Şartı ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı”, Türkiye Barolar Birliği, Sa. 77.
• Erdoğan, Mustafa (2001) Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, 3. Baskı, Ankara, Liberte.
• Ertan, İzzet Mert (2012) Uluslararası Boyutlarıyla Sağlık Hakkı, 1. Baskı, İstanbul, Legal.
• Gemalmaz, Mehmet Semih (2011) Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Belgeleri, Cilt II, 1. Baskı, İstanbul, Legal.
• Gökcan, Hasan Tahsin (2017) Tıbbi Müdahaleden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, 3. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Gören, Zafer (1993) Temel Hak Genel Teorisi, 2. Baskı, İzmir, Cumhuriyet. Göze, Ayferi (2005) Liberal Marxiste Faşist ve Sosyal Devlet, 4. Baskı, İstanbul, Beta.
• Göze, Ayferi (2015) Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 15. Baskı, İstanbul, Beta.
• Gözler, Kemal (2012) Kısa Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Bursa, Ekin.
• Gül, İdil Işıl/Karan, Ulaş (2011) Ayrımcılık Yasağı Eğitim Rehberi, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Günaydın, Davuthan (2011) “Sağlık Hizmetlerinde Küresel Reform Yaklaşımları”, Sosyal Siyaset Konferansları, Sa. 60, C. 0, ss. 323-365.
• Güntürk, Mümin Serdar (2012) Özel Hayatın Gizliliğinin Korunması, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Gürbüz, Nagehan (2014) Biyotıp Hukukunda İnsan Onuru, 1. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Heinzmann, Richard (2010) “İnsan ve İnsan Onuru-Toplumsal Yaşam İçin Etik ve Ahlak”, ss. 53-65, <http://www.konrad.org.tr/Islam%20tr%202006/07heinzmanTR.pdf>, s.e.t. 17.02.2020.
• Huber, Ernst Rudolf (1970) “Modern Endüstri Toplumunda Hukuk Devleti ve Sosyal Devlet”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. XXVII, Sa. 3-4, ss. 27-51, (Çeviren: Ansay, Tuğrul).
• İnceoğlu, Sibel (2001) “Türk Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağın Çerçevesinde Af, Şartla Salıverme, Dava ve Cezaların Ertelenmesi”, Anayasa Yargısı, C. 18, ss. 41-70.
• İnceoğlu, Sibel/Boyar, Oya/Karan, Ulaş/Akbulut, Olgun/Arslan Öncü, Gülay/Tokuzlu, Lami Bertan (2013) İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, 3. Baskı, İstanbul, Beta.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., “Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı”, <http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg8/kaboglu. pdf>, s.e.t.17.02.2020. Kaboğlu, İbrahim Ö. (1990) “Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi”, İnsan Hakları Yıllığı, Sa. 12/1.
• Kalemoğlu, Murat, (2005) “Acil Serviste Hekim Sorumluluğu”, Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri, C. 25, Sa. 6, ss. 824-82.
• Kapani, Münci (2013) Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Ankara, Yetkin. Karahasan, Mustafa Reşit (1976) Tazminat Davaları, Yenilenmiş ve Genişletilmiş Baskı, İstanbul, İstanbul Matbaası.
• Karan, Ulaş (2007) “Türk Hukukunda Ayrımcılık Yasağı ve Türk Ceza Kanunu’nun 122. Maddesinin Uygulanabilirliği”, Türkiye Barolar Birliği, Sa. 73, ss. 146-173.
• Karan, Ulaş, Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı: Hukuksal Çerçeve, ss. 1-13, <http://secbir.org/images/haber/2011/01/12-ulas-karan.pdf>, s.e.t.17.02.2020.
• Katikireddi, Vittal, (2004) “New Regular Report Will Monitor Global Health Issues”, BMJ, 328, 728.
• Kızılarslan, Hakan (2007) Ceza Muhakemesi, Adli Tıp, Adli Bilimlerde Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma Doktrin ve Uygulama, 1. Baskı, Ankara, Çetin Veb-Ofset A.Ş..
• Kızılkaya Doğru, Ezgi (2016) Tıbbi Müdahaleler Karşısında İnsan Hakları, Açlık Grevi ve AIDS/HIV, 1. Baskı, Ankara, Adalet.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan (2015) Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 2. Baskı, Ankara, Adalet.
• Koç, Seda (2007) “İnsan Hakları Sözleşmesinin Tıbbi Karar Alma Sürecine Etkileri (1998)”, Özel Yaşam, Medya ve Ceza Hukuku, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Korkusuz, M. Refik (1998) Uluslararası Belgelerde ve Türk Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlükler, 1. Baskı, İstanbul, Örnek.
• Köroğlu, Ertuğrul (1984) Sağlık Personelini İlgilendiren Hukuk Kuralları Sağlık Mevzuatı, 1. Baskı, Ankara, Hacettepe Yayın Birliği&Yargıçoğlu.
• Madenoğlu Kıvanç, Meral (2015) “Evrensel Sağlık Bildirgeleri ve Türkiye’de Sağlık Reformları”, Sağlık ve Hemşirelik Yönetim, C. 2, Sa. 3, ss. 162-166.
• Mcdougal, S. Myres/Chen, Lung-chu/Lasswell, Harold D., (1977) “Human Rights in World Public Order: Human Rights in Comprehensive Context”, Yale Law School Faculty Scholarship Series, Paper 2665, Yale, <http://digitalcommons.law.yale.edu/fss_papers/2665>, s.e.t.17.02.2020.
• Mumcu, Ahmet/Küzeci, Elif (2015) İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri, 7. Baskı, Ankara, Turhan.
• Nuhoğlu, Ayşe (1999) “İşkence Yasağı ve İşkence Suçu”, Prof.Dr.Sahir Erman’a Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Eğitim Öğretim ve Yardımlaşma Vakfı Yayın No. 8, İstanbul.
• Oder, Bertil Emrah (2008) “Devletin Olumlu Edimine Gerektiren Sosyal Hakların Anayasal Düzeyde Korunması ve Yargısal Tutumlar”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. 1, ss. 199-231.
• Önok, Murat (2006) Uluslararası Boyutuyla İşkence Suçu, 1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Özay, İl Han (2002) Günışığında Yönetim, İstanbul, Alfa.
• Özbudun, Ergun (2016) Türk Anayasa Hukuku, 16. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Özek, Çetin (1978) Türk Basın Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Özsunay, Ergun (1982) Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, 5. Baskı, İstanbul, Der.
• Öztekin Ali (2015) “Devletin Asli Ve Sürekli Görevleri (Temel Kamu Hizmetleri) Ve Özellikleri”, Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sa.30, ss.10-19.
• Öztürk, Bahri (2003) “Yaşama Hakkı Ve İşkence Yasağı (Yasak Sorgu Metodları)”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. 2, Sa. 1-2, ss. 39-80.
• Polatcan, İsmet (1989) Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Gerekçeler, Anayasa Mahkemesi Kararları, Bilimsel Görüşler, 1. Baskı, İstanbul, Bayrak.
• Sabuncu, Yavuz (2007) Anayasaya Giriş Ek: 1982 Anayasası, 13. Baskı, Ankara, İmaj.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar, (2013) “Özel Hayatın Kapsamı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. XVII, Sa. 3, ss. 227-266.
• Sayek, Füsun (1998) Sağlıkla İlgili Uluslararası Belgeler, 1. Baskı, Ankara, Türk Tabipleri Birliği.
• Serozan, Rona (2013) Marx/Engels Devlet ve Hukuk Üzerine, 3. Baskı, İstanbul, Çağdaş Hukukçular Derneği.
• Seymen Çakar, Ayşen (2013) “Hukuki Bir Kavram Olarak İnsan Onuru”, Umut Vakfı Araştırma Merkezi 3. Hukukun Gençleri Sempozyumu, Antalya, ss. 1-8.
• Shestack, Jerome J. (2006) “İnsan Haklarının Felsefi Temelleri”, Liberal Düşünce, C. 11, No. 43, ss. 87-119.
• Soysal, Mümtaz (1997) 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 11. Baskı, İstanbul, Gerçek.
• Şen, Ersan (1996) Devlet ve Kitle İletişim Araçları Karşısında Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması, İstanbul, Kazancı.
• Şenel, Alaeddin (1969) “Eşitlik Kavramı ve Tarihsel Gelişimi”, Yavuz Abadan’a Armağan, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilgiler Fakültesi.
• Şenel, Alaeddin (1970) Eski Yunanda Eşitlik ve Eşitsizlik Üstüne, 1. Baskı, Ankara, Sevinç.
• Şimşek, Oğuz (1999) “Anayasa Hukukunda İnsan Onuru Kavramı ve Korunması” (Doktora), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• T.C. Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, 158 Nolu Genelge, Sa. 19120602-010-06-02-0114-2015-403, Y.T.20.02.2015.
• T.C. Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, 1997/73 Nolu Genelge, Sa. B.02.0.PRG.0.12-383-27961, Y.T.03.12.1997.
• T.C. Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, 1999/39 Nolu Genelge, Sa. B.02.0.PPG.0.12-320-08689, Y.T.25.06.1999.
• Tanilli, Server (2007) Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, 4. Baskı, İstanbul, Alkım.
• Tanör, Bülent (2010) Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 19. Baskı, İstanbul, Yapı Kredi.
• Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Necmi (2016) 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, İstanbul, Beta.
• TBMM, Avrupa Sosyal Şartı (Değiştirilmiş Şekli);<https://www.tbmm.gov.tr/ komisyon/kefe/docs/sosyalsart.pdf>, s.e.t.17.02.2020.
• Temiz, Özgür (2013) “Türk Hukukunda Sağlık Hakkı ve Bir Kamu Hizmeti Olarak Sağlık” (Doktora), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Temiz, Özgür (2014) “Türk Hukukunda Bir Temel Hak Olarak Sağlık Hakkı”, Ankara Üniversitesi SBF, C. 69, Sa. 1, ss. 165-188.
• Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Önok, Murat (2016) Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 13. Baskı, Ankara, Seçkin.
• The Bangkok Charter for Health Promotion in a Globalized World, Health Promot, Int. 2006 21, <http://www.who.int/healthpromotion/conferences/6gchp/hpr_050829 _%20BCHP.pdf?ua=1>, s.e.t.17.02.2020.
• Toroslu, Nevzat (1970) Cürümlerin Tasnifi Bakımından Suçun Hukuki Konusu, Ankara, Sevinç.
• Turner, Bryan (2013) Eşitlik, 4. Baskı, Dost, Ankara.
• Uyar, Lema (2006) Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Uygun, Oktay (2013) Kamu Hukuku İncelemeleri, 2. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Üzülmez, İlhan (2003) Türk Ceza Hukukunda İşkence Suçu, 1. Baskı, Ankara, Turhan.
• WHO (1986) Ottawa Charter for Health Promotion First International Conference on Health Promotion Otawa, Ottawa, <http://www.who.int/healthpromotion/conferences/ previous/ottawa/en/>, s.e.t.17.02.2020.
• WHO Secretariat Background Document fort he 6th Global Conference on Health Promotion in Bangkok, “Global Health Promotion Scaling up for 2015- A brief review of major impacts and developments over the past 20 years and challenges for 2015”, Thailand, <http://www.who.int/healthpromotion/conferences/6gchp/hpr_confere nce_background.pdf>, s.e.t.17.02.2020.
• Yardım, Nazan/Gögen, Sibel/Mollahaliloğlu, Salih (2009) “Sağlığın Geliştirilmesi; Dünyada ve Türkiye’de Mevcut Durum”, İstanbul Tıp Fakültesi, İstanbul, C. 72, Sa. 1, ss. 29-35.
• Yıldız, Hicran/Turan, Mustafa (2010) “Küreselleşme ve Sağlık”, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, C. 36, Sa. 1, ss. 39-41.
• Yılmaztürk, Aysun (2013) “Türkiye’de Sağlık Reformlarının Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Küresel Niteliğinin Değerlendirilmesi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları, Sa. I, C. 8, ss. 176-188.
• Yüzbaşıoğlu, Necmi (1993) Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Zafer, Hamide (2010) Özel Hayatın Gizli Alanının Ceza Hukukuyla Korunması, 1. Baskı, İstanbul, Beta.
• http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/0c083aa1-96f0-4e67-8f67- 6d74a867fa56?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, s.e.t.17.02.2020.
• http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/837e7b82-f11e-4ebc-b508- da594476a15c?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, s.e.t.17.02.2020.
• http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/eb2d4895-a40f-44ee-8492- 831a8d126401?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, s.e.t.17.02.2020.
• http://www.kazanci.com/kho2/ibb/files/dsp.php?fn=10d-2005- 8407.htm&kw=`E.2005/8407`#fm, s.e.t.17.02.2020.
• https://www.wma.net/what-we-do/medical-ethics/declaration-of-geneva/, s.e.t.17.02.2020.
• https://www.wma.net/what-we-do/medical-ethics/declaration-of- helsinki/,s.e.t.17.02.2020.
• https://www.wma.net/what-we-do/medical-ethics/declaration-of- taipei/,s.e.t.17.02.2020.
• https://www.wma.net/what-we-do/medical-ethics/declaration-of-tokyo/, s.e.t.17.02.2020.