TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKININ SINIRLILIĞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Year 2022, Volume: 19 Issue: 3, 263 - 302, 15.10.2022

Tevfik Sönmez Küçük

Abstract

Anayasa hukuku öğretisinde hak ve özgürlüğün “sınırlılığı” ile “sınırlanması” kavramları farklı anlamlara gelir. “Sınırlama” hâlinde hak ve özgürlüğün güvence alanına dışarıdan girilerek bu alan daraltılırken; “sınırlılık” hak ve özgürlüğün kendisinden ileri gelir. Söz konusu çalışmada evvela hak ve özgürlüklerin “sınırlılığı” kavramını açıklayan görüşler tahlil edilecektir. Anılan bu incelemeden sonra toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının “sınırlılığı” meselesi ele alınacaktır. Bu bağlamda toplantı ve gösteri yürüyüşünün “saldırısız” ve “silahsız” olması gerektiği hususu ile ne anlatılmak istendiği öğretideki görüşler ve yargı kararları ışığında analiz edilecektir.

Keywords

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı, Silahsız, Saldırısız

A CONSIDERATION ON THE LIMITEDNESS OF THE RIGHT TO HOLD MEETINGS AND DEMONSTRATION MARCHES

Abstract

In the doctrine of constitutional law, the concepts of “limitedness” and the “restrictions” of rights and freedoms have different meanings. In the case of “restriction”, the area guaranteed by right and freedom is interfered from outside and this area is narrowed; “limitedness” come from rights and freedoms themselves. In this study, firstly, the views explaining the concept of “limitedness” of rights and freedoms will be examined. After this examination, the issue of “limitedness” of the right to hold meetings and demonstration marches will be discussed. In this context, what is meant by the issue that the meeting and demonstration march should be “peaceful” and “unarmed” will be analysed in the light of the views in the doctrine and judicial decisions.

Keywords

The Right to Hold Meetings and Demonstration Marches, Unarmed, Peaceful

References

• AKBULUT Olgun, “Toplantı ve Örgütlenme Özgürlükleri”, in Sibel İnceoğlu (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Beta Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, Ekim 2013, s. 381-423.
• ALEXY Robert, A Theory of Constitutional Rights (Trans. by Julian Rivers), Oxford University Press, Oxford-New York, 2004.
• ANAYURT Ömer, Türk Anayasa Hukukunda Toplanma Hürriyeti, Kazancı Yayınları, İstanbul, 1998.
• ATAKAN Arda, “Friedrich Müller’in “Temel Hakların Nesnel Sınırlılığı” Teorisi Üzerine Bir İnceleme”, MÜHF – HAD, C. 16, S. 3-4, 2010, s. 3-27.
• ATALAY Esra, Türkiye’de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü, DEÜHF Yayınları, İzmir, 1995.
• BERGMANN Reinhard, Artikel 8, in Dieter Hömig (Hrsg.), Grundgesetz Kommentar, Nomos Verlag, 8. Auflage, Baden–Baden, 2007, § 1-17, s. 129-137.
• CANPOLAT Can, “Der strafrechtliche Gewaltbegriff in rechtsvergleichender Sicht”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 2, Güz 2020, s. 73-85.
• DEPENHEUER Otto, Artikel 8, in Theodor Maunz/Günter Dürig (Hrsg.), Grundgesetz-Kommentar, Band I, C. H. Beck Verlag, 95. Lieferung, München, Juli 2021, § 1-210.
• DUYMAZ Erkan, “Gezi Parkı Çıkmazında Demokrasi ve İnsan Hakları”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 2, S. 4, 2016, s. 265-288.
• EKİNCİ Bezar Eylem, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı Bakımından Bildirim Usulünün Kapsamı”, AÜHFD, C. 68, S. 4, 2019, s. 753-794.
• EPPING Volker, Grundrechte, Springer Verlag, 8. Auflage, Hannover, 2019.
• GERAY Cevat, “Türkiye’de Toplanma Hürriyetinin Düzenlenmesi”, AÜSBFD, C. 14, S. 4, 1959, s. 100-118.
• GÖREN Zafer, “Temel Hakların Sınırlanması- Sınırlamanın Sınırları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 12, Güz 2007/2 s. 39-59.
• GÖZLER Kemal, İnsan Hakları Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, Ekim 2017.
• GÖZLER Kemal, “Yorum İlkeleri”, Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması – Kamu Hukukçuları Platformu (29-30 Eylül 2012) – TBB Yayınları, Ankara, Eylül 2013, s. 15-119.
• GUSY Christoph, Artikel 8, in Hermann v. Mangoldt/Friedrich Klein/Christian Starck (Hrsg.), Kommentar zum Grundgesetz, Band II, Franz Vahlen Verlag, 5. Auflage, München, 2005, § 1-93, s. 797-845.
• HAKYEMEZ Yusuf Şevki, “Temel Hak ve Özgürlüklerde Objektif Sınır Kavramı ve Düşünce Özgürlüğünün Objektif Sınırları”, AÜSBFD, C. 57, S. 2, Nisan-Haziran 2002, s. 17-40.
• HÖFLING Wolfram, Artikel 8, in Michael Sachs (Hrsg.), Grundgesetz–Kommentar, C.H. Beck Verlag, München, 2009, § 1-73, s. 419-443.
• İNCE Hüseyin, “Avrupa Insan Hakları Mahkemesi İçtihatları Altında Barışçıl Gösterilerde Orantısız Güç Kullanılması”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 5, 2015, s. 517-553.
• İŞGÖREN Ali, Türk Hukukunda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016.
• İTİŞGEN Rezzan, Kişinin Kendini Suçlamaya Zorlanamaması İlkesi (Nemo Tenetur İlkesi) ve Susma Hakkı, XII Levha Yayınları, İstanbul, Eylül 2013.
• JARASS Hans D., Artikel 8, Jarass/Pieroth (Hrsg.), Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland Kommentar, C. H. Beck Verlag, 10. Auflage, München, 2009, § 1-25, s. 267-277.
• KANADOĞLU O. Korkut, Türk ve Alman Anayasa Yargısında Anayasal Değerlerin Çatışması ve Uyumlaştırılması, Beta Yayınları, İstanbul, 2001.
• KANG Tae-Soo, Der Friedlichkeitsvorbehalt der Versammlungsfreiheit, Dissertation Universität Bonn, 1993.
• KANNENGİEßER Christoph, Artikel 8, in Hans Hofmann/Axel Hopfauf (Hrsg.), Kommentar zum Grundgesetz, Carl Heymanns Verlag, 11. Auflage, München, 2008, § 1-18, s. 317-323.
• KARAN Ulaş, Örgütlenme ve Toplanma Özgürlüğü, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi - 3, Avrupa Konseyi, Ankara, 2018.
• KILINÇ Ümit, “Barışçıl Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yapma Hakkı ve Devletin Yükümlülükleri”, TBB Dergisi, S. 110, Ocak-Şubat 2014, s. 281-304.
• KÜLÇÜR Erdem İzzet, Kriminoloji ve Ceza Hukuku Boyutuyla Çevreci Terörizm, Hukuk Akademisi Yayınları, İstanbul, Kasım 2020.
• MAGNUS Dorothea, “Der Gewaltbegriff der Nötigung (§ 240 StGB) im Lichte der neuesten BVerfG- Rechtsprechung”, NStZ, 32. Jg., Heft 10, 2012, s. 538-543.
• MAUNZ Theodor/ZIPPELIUS Reinhold, Deutsches Staatsrecht, C.H. Beck Verlag, 30. Verlag, München, 1998.
• MÜLLER Friedrich, Anayasa Hukukunun Çalışma Yöntemleri, Çeviren: Fazıl Sağlam, Bertil Emrah Oder, O. Korkut Kanadoğlu, Osman Can, Yayına Hazırlayan: Fazıl Sağlam, Maltepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Şubat 2009.
• ODER Bertil Emrah, “Anayasa Yargısında Temel Hak ve Özgürlüklerin Yorumu: Düzenleme Biçimleri, Kanıtlama ve Somutlaştırma Sorunları- 2001 Anayasa Değişiklikleri Sonrasına İlişkin Gözlemler”, Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması– Kamu Hukukçuları Platformu (29-30 Eylül 2022) – TBB Yayınları, Ankara, Eylül 2013, s. 121-214.
• ÖZDEMİR Y. Metin, “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında 1982 Anayasası’nda Sınırlama Kaydı İçermeyen Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 3, S. 5, 2014, s. 413-442.
• ÖZENÇ Berke, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü ve Mekân Yasakları”, İÜHFM, C. LXXIII, S. 2, 2015, s. 87-133.
• RIPKE Stefan, Europäische Versammlungsfreiheit, Mohr Siebeck Verlag, Tübingen, 2012.
• SAĞLAM Fazıl, “2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin Yaratabileceği Bazı Sorunlar ve Bunların Çözüm Olanakları”, Anayasa Yargısı, C. 18, https://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg19/fsaglam.pdf, Son Erişim: 10 Ocak 2022.
• SAĞLAM Fazıl, Temel Hakların Sınırlandırılması ve Özü, AÜSBF Yayınları, Ankara, 1982.
• SAĞLAM Mehmet, “Ekim 2001 Tarihinde Yapılan Anayasa Değişiklikleri Sonrasında, Düzenlendikleri Maddede Hiçbir Sınırlama Nedenine Yer Verilmemiş Olan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırı Sorunu”, Anayasa Yargısı, C. 18, 2002, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/939124, Son Erişim: 10 Ocak 2022.
• SCHRÖDER Ulrich Jan, “Der Schutzbereich der Grundrechte”, Juristische Arbeitsblätter, 48. Jg., Heft 9, 2016, s. 641-648.
• SCHULZE FIELITZ-Helmuth, Artikel 8, in Horst Dreier (Hrsg.), Grundgesetz Kommentar, Band I, Mohr Siebeck Verlag, Tübingen, 2006, § 1-131, s. 883-935.
• SEZEN DÜNDAR Tijen, “1982 Anayasasına Göre Özel Sınırlama Sebebi Bulunmayan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Sorunu ve Anayasa Mahkemesi Kararları”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 3, S. 5, 2014, s. 375-411.
• SODAN Helge, Artikel 8, in Helge Sodan (Hrsg.), Beck’scher Kompakt-Kommentar, C.H. Beck Verlag, München, 2009, § 1-15, s. 102-108.
• ŞEN Ersan, “Kimliğini Gizlemek Amacıyla Yüzünü Örtme”, Yorumluyorum-9, Seçkin Yayınları, Ankara, Haziran 2015, s. 69-72.
• ŞİRİN Tolga, 30 Soruda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı, XII Levha Yayınları, İstanbul, Eylül 2013.
• ŞİRİN Tolga, “Tehlikeli Salgın Hastalıklarla Anayasal Mücadeleye Giriş”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 9, S. 7, 2020, s. 43-146.
• TANYAR Ziya Çağa, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı”, AÜHFD, C. 60, S. 3, 2011, s. 593-634.
• TEZCAN Durmuş/ERDEM Mustafa Ruhan/SANCAKDAR Oğuz/ÖNOK Rıfat Murat, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Seçkin Yayınları, 9. Baskı, Ankara, Nisan 2021.
• UYGUN Oktay, 1982 Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Yayınları, İstanbul, 1992.
• VON ALEMANN Florian/SCHEFFCZYK Fabian, “Aktuelle Fragen der Gestaltungsfreiheit von Versammlungen”, Juristische Arbeitsblätter, 45. Jg., Heft 6, 2013, s. 407-413.
• VON MÜNCH Ingo, Grundbegriffe des Staatsrechts I, Kohlhammer Verlag, Stuttgart-Berlin-Köln-Mainz, 1979.
• ZABUNOĞLU H. Gökçe, “AİHM Kararlarında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı ve Kolluğun Zor Kullanma Yetkisi”, AÜHFD, C. 66, S. 3, 2017, s. 627-658.
• ZEITLER Stefan, Grundriss des Versammlungsrechts, Neuer Medienverlag, Norderstedt, 2015.