ÇARLIK VE SOVYET DÖNEMLERİNDE KIRGIZİSTAN’DA HAYVANCILIK

Year 2018, Issue: 40, 369 - 390, 28.06.2018

Hüseyin Karadağ

Abstract

Çarlık döneminde bir yandan Rus göçmenlerin Kırgızistan’a

yerleştirilmesine, diğer yandan bölgede uygulanan politik ve ekonomik

uygulamalara dayanamayan Kırgızların komşu ülkelere göç etmesine bağlı

olarak Kırgızistan’da nüfus dengeleri bozulmuştur. Göçmenlere özel toprak

tahsislerinin yapılması, vergi muafiyetleri ve teşvikler göçmenlerin

zenginleşmesine, buna karşılık Kırgızların yoksullaşmasına yol açmıştır.

Kırgızistan Çarlık Rusya’sının hammadde temin bölgesi olmuştur.

Sovyet döneminde 1929 yılında uygulamaya konulan Birinci Beş

Yıllık Kalkınma Programı çerçevesinde, Sovyet merkezî bütçe destekleriyle

Kırgızistan’da bir yatırım süreci başlatılmıştır. Merkezî planlama ile

Kırgızistan hayvancılık bölgesi olarak seçilmiştir. Kırgızistan'da GSYİH’nın

1930'lardan 1970'lere kadar artarak devam ettiği saptanmıştır. Ancak, tarımsal

üretimde ziraî mücadele ilaçlarının ve gübrenin aşırı kullanımı ile hayvan

sayısındaki artışa bağlı olarak yayla ve meralara aşırı yüklenmeler doğal

yapının bozulmasına yol açmıştır.

Kolhoz ve sovhoz tarzı üretim modeli, geleneksel Kırgız

hayvancılığını sonlandırmıştır. Sovyet öncesi zamanlarda çoğu kendi sürüleri

ile geleneksel hayvancılık yapan aileler profesyonel çoban statüsünde kolektif

çiftliklerde çoban olarak istihdam edilmişlerdir.

Sovyetler döneminde hayvan sayıları ve hayvansal ürün miktarları

artmış, yüncü yapağıcı koyun ırkları ile Oluya-Ata ve Ala-Too gibi yerel

ırklara göre üstün verimli sığır ırkları geliştirilmiştir.

Keywords

Çarlık Rusya, Sovyet, Kırgızistan, Hayvancılık

References

• Abdurasulov Y. (2009). Condition of Agrarian Sector of Kyrgyzstan. Bishkek: AKIpress. Ajibekov A. (2005). Animal Husbandry in Kyrgyzstan. Strategies for Development and Food Security in Mountainous Areas of Central Asia (p. Paper 5.). Dushanbe: GTZ. Aşcı S.A. (2017). Kırgızistan'ın Bağımsızlık Sonrası Ekonomik Gelişimine Yönelik Öneriler. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 2(2):29-44. Balyan G. (1978). Forage Plants of Kyrgyz Republic: Its Cultivation in Acclimatized Deserts, Semideserts and Steppes. Frunze: Kyrgyzstan. Chorotekin T. (2018). Kırgızistan Cumhuriyeti. https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=357738 Erişim Tarihi: 30 Ocak 2018. Farrington J. (2005). De-development in Eastern Kyrgyzstan and Persistence of Seminomadic Livestock Herding. Nomadic Peoples, 9 (1-2):171-197. Fitzherbert A. (2005). Country Pasture/Forage Resource Profiles. Kyrgyzstan. Grassland and Pasture Crops. Bishkek: FAO Working Paper. Huskey E. (1995). The Rise of Contested Politics in Central Asia: Elections in Kyrgyzstan, 1989-90. Europe-Asia Studies, 47 (5): 813-833. Kabar (2018). Kırgızistan Nüfus Özellikleri. http://kabar.kg/tur/news/k-rg-zistan-nufus-ozellikleri/ Erişim Tarihi: 1 Ocak 2018. Kara F. (2013). Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Ekonomik Durumu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. Journal of the Human and Social Science Researches | 2013 | Cilt.2, Sayı: 2 – Volume. 2, Issue: 2, 25-35. Karadağ H. (2017). Türkistan’da Hayvan ve Hayvancılıkla İlgili Mitolojik ve Geleneksel Kültürün Günümüzdeki Etkileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, The Journal of Social Sciences Institute Sayı/Issue:37, Sayfa / Page: 21-37. Karadağ H., Tülöbev A., Isaev T. (2016). Tarihin Derinliklerinden Günümüze Kırgızlarda Geleneksel Veteriner Hekimlik Bilimi. Yeni Türkiye Bilim ve Teknoloji Özel Sayısı-I, Yıl 22, Sayı 88, 380-388. Köylü M. (2016). Ürkün: Bir Katliam Öyküsü. The Story of a Massacre. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), Cilt/Volume: 11, Sayı/Issue: 2, 117-141. Krusk (2017). Turuktuu Kalkının Ayrım Uluttar Boyunca Sanı. Kırgız Respublikasının Uluttuk Statistika Komiteti. 2009-2017. J. http://www.stat.kg/kg/statistics/naselenie/ Erişim Tarihi: 16 Ocak 2018. Kulov S. (2007). Total Economic Valuation of Kyrgyzstan Pastoralism. NGO “Center for Development of Kyrgyz Nomadic Pastoralism” and the World Initiative for Sustainable Pastoralism (WISP), UNDP/GEF Program Bishkek. Lewin M. (1965). The Immediate Background of Soviet Collectivization. Soviet Studies. Vol. 17, No. 2, pp. 162-197 Published by Taylor & Francis, Ltd. MAWRPI (2007). Ministry of Agriculture and Water Resources and Processing Industry of Kyrgyzstan. Bishkek. Miller D. (2001). Sustainable Development of Mountain Rangelands in Central Asia: An Update from the Kyrgyz Republic. Northern Plains Associates 5235 Western Ave., NW, Washington, DC 20015. Mukanbetova R. B. (2010). 1975-1985 Jıldarındagı Kırgızıstandın Ayıl Carbasının Abalı (Tarıh İlimderindin Kandidatı Okumustuuluk Darajasnın İzdenip Aluu Ucun Jazılgan Dissertatsiya). Kırgız Respublikasının Uluttuk İimder Akademiyası Tarıh Jana Madaniy Muras İnstitutu Jana J. Balasagın Atındagı Kırgız Uluttuk Universiteti. Kol Jazma Ukugunda UDK:631.1(575.2)(043.3). Adistigi 07.00.02-Ata Meken Tarıhı. Nogoev A. (2008). Selectional-Technological Methods of Increasing Beef Production in Kyrgyzstan. Bishkek, Kyrgyzstan. NSCKR (2013). Statistical Yearbook of the Kyrgyz Republic. National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic. К 97 (2008- 2012). Ed.: Osmanaliev, A. Bishkek. Polyahova O.B., Cumalieva T.F. (2011). Kırgız Respublikasında Mal Östürüünün: Abalkı Cana Onügüü Kelecegi. Obzorduk Maalımat. Kırgız Respublikasının Mamlekettik Patenttik- Tehnikalık Kitephanası Spravkalar-Maalımattar Teylöö Bölümü. Shamsiev B., Katsu S., Dixon A., Voegele J. (2007). Kyrgyz Republic. Livestock Sector Review: Embracing the New Challenges (World Bank Report 39026). Washington, D.C. The World Bank. Steimann B. (2011). Making a Living in Uncertainty: Agro-pastoral Livelihoods and Institutional Transformations in Post-socialist Rural Kyrgyzstan. Dissertation zur Erlangung der naturwissenschaftlichen Doktorwürde (Dr. sc. nat.) vorgelegt der Mathematisch-naturwissenschaftlichen Fakultät der Universität Zürich. Suttie J.M., Reynolds S.G. (2003). Transhumant Grazing Systems in Temperate Asia. Rome: FAO Plant Production and Protection Series No.31. Tashabaev A.M. (2016). Mal Carba Produktsiyaların Öndürüünün Avalı. Osh Mamlekettik Universitetin İnjarcısı İlmiyjurnalı. No:2, 72-81. Toraman A. (2016). Çarlık Rusya’nın Kırgızistan’da İzlediği Toprak ve Göç Politikası. Eurasian House, Dosya No: 4, Ankara. Tülöbaev A.Z., Karadağ H., Salıkov R., Isaev A.T. (2013). Kırgız Elinin Veterinariya Boyunca Salttuu Bilimderi. “Salttu Bilimder Aalamdashuunun Shartında” Kırgız Uluttuk Agrardık Universitetinde Ötkörülö Turgan Attu II. El Aralık İlmiy- Praktikalık Konferentsiyası. 2013 Jıldın 25 Martı. van Veen T. (1995). The Kyrgyz Sheep Herders at a Crossroads. Pastoral Development Network, Series 38. WORLDBANK-1 (2016). https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations =KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2018. WORLDBANK-2 (2016). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG? locations=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2018. WORLDBANK-3 (2016). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?loca tions=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2018. Zhumanova M. (2011). A Study on Livestock and Land Management in Kyrgyzstan. Master’s Thesis. Graduate School for International Development and Cooperation Hiroshima University.