Afrasyab Duvar Resimlerinde Türk Gruplarının Yer Alış Biçimi

Yıl 2020, Sayı: 47, 119 - 138, 31.03.2020

Halit Yabalak , Mehmet Sağ

Öz

Orta Asya’nın eski toplulukları arasında yer alan Soğdlar, tarihi kaynaklarda Sougdian ve Sougdi şeklinde yer almaktadır. Soğdlar, M.Ö. VI. yüzyıldan, M.S. X. yüzyıla kadar, özellikle Mâverâünnehir bölgesinde hüküm sürmüşlerdir. İpek yolu üzerinde ticaret ile uğraşan Soğdlar, Türkler ile yakın ilişkiler kurmuşlardır. Türk hâkimiyetinde kalan Soğdlar Türkler ile kültürel ve sanatsal etkileşimlere girmiş ve birbirlerinin sanatsal biçimlerini etkilemişlerdir. Soğdlara ait VII. yüzyılda yapılmış olan Afrasyab duvar resimleri konu ve teknik bakımdan oldukça önemlidir. Soğdlu hükümdar Varkhuman’un sarayının duvarlarında yer alan Afrasyab duvar resimlerinde farklı konular bir arada bulunmaktadır. Betimlenen konular arasında yönetimsel olarak hâkimiyetlerinde bulundukları Türklere atfen yapılmış betimlemeler özellikle, batı duvar resimlerinde yer almaktadır. Güney ve doğu duvarında, farklı yorumlamaları bulunan betimlemelerde Türklere ait olduğu ileri sürülen sahneler bulunmaktadır. Araştırmamızda duvar resimlerinde yer alan bu betimlemelerin görsel anlatımları ve sembolik anlatımları, Panovsky’nin ikonografik eleştirisi kuramı doğrultusunda çözümlenmiştir. Resimlerde yer alan Türklere ait olan semboller, renkler ve betimsel imgeler dönemin özellikleri doğrultusunda açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afrasyab duvar resimleri, Türk, Soğd

The Formation of Turkish Groups in Afrasyab Wall Paintings

Öz

Sogdids, among the ancient communities of Central Asia, are included in historical sources as Sougdian and Sougdi. Onions have ruled the Mâverâünnehir from the VI. until the Xth centuries. Sogdars engaged in trade on the Silk Road and established close relations with the Turks. The Sogdids, remained under Turkish rule, got historical and cultural interactions with the Turks and influenced each other's complex forms. Afrasyab wall paintings of Soğdlara, one of the ancient peoples of Central Asia, are quite important in terms of subjects and techniques. Afrasyab wall paintings on the walls of the Sogdian ruler Varkuman's palace contain different subjects. There were depictions made about the Turks that they had dominated in managerial terms. On the southern and eastern walls, there are scenes claimed to belong to the Turks. The visual expressions and symbolic expressions of these descriptions in the wall paintings are aimed to be analysed. The symbols, colours and descriptive images of the outgoing Turks are explained.

Anahtar Kelimeler

Afrasyab wall paintings, Turkish, Soğd

Kaynakça

• Albaum, L.İ. (1975). Jivopis Afrasiaba. Taşkent: FAN.
• Arzhantseva, I., & Inevatkina, O. (2006). Afrasiab wall-paintings revisited: New discoveries twenty-five years old. Rivista degli studi orientali, 78, 185-211.
• Azarpay, G. (2014). The Afrasiab Murals: A pictorial narrative reconsidered. Silk Road, 12, 49-56.
• Baratova, L. S. (2002). Orta Asya’daki Türk Kağanlığı (MS 600-800). Türkler Ansiklopedisi, 2, 89-96.
• Barbet, A. (2006). Technıques D'exécutıon Des Peıntures Murales Du Palaıs D'afrasıab À Samarcande. Rivista degli studi orientali, 78, 213-227.
• Compareti, M. (2009). Samarcanda centro del mondo: Proposte di lettura del ciclo pittorico di Afrāsyāb. Milano: Mimesis.
• Çoruhlu, Y. (2019). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi 2. İstanbul: Ötüken.
• Diyarbekirli, N. (1969). Türk Sanatının Kaynaklarına Doğru. Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, (2), 112-204.
• Grenet, F. (2006). What was the Afrasyab Painting About?, in Compareti, de la Vaissière, 78, 43-58.
• Marshak, B. I. (2002). Türkler ve Soğdlular. Türkler içinde. (Cilt 2, ss. 299-314). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Mode, M. (2002) Court art of Sogdian Samarqand in the jth century ad. Some remarks to an old problem, in Online publication at, www.orientarch.uni-halle.de/ca/afras/ index.htm.
• Mode, M. (2006). Reading the Afrasiab murals: Some Comments On Reconstructions and Details. Rivista degli studi orientali, 78, 107-128.
• Moriyasu, T. (2000). The Sha-chou Uighurs and the West Uighur Kingdom. Acta Asiatica, 78, 28-48.
• Ory, F. (2006). Essai de restitution des parties manquantes de la peinture d'afrasiab. Rivista degli studi orientali, 78, 87-105.
• Panofsky, Erwin (1995). İkonografi ve İkonoloji: Rönesans Sanatının İncelenmesine Giriş. (Çev. Engin Akyürek), İstanbul: Afa Yayıncılık
• Raspopova, V. I. (2006). Ethnos and weaponry in the murals of Afrasiab. Rivista degli studi orientali, 78, 129-145.
• Rummel, J.F. (1968). Eğitimde Araştırmaya Giriş (Çev:R.Taşçıoğlu). Ankara: Ajans Türk Yayınları.
• Savaş, M. (1994). Bayrak, Tura, Sancak. Aksu Gazetesi, Yıl: 9, 344-350.
• Türk Bayrağı Tüzüğü. (1985). TC. Resmi Gazete, Sayı: 18697, 17 Mart 1985, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18697.pdf, Erişim Tarihi: 08.06.2019
• Yatsenko: A. (2004). The Costume of Foreign Embassies and Inhabitants of Samarkand on Wall Painting of the 7th c. in the Hall of Ambassadors’ from Afrasiab as a Historical Source. Transoxiana 8. Buenos Aires.
• http://www.historicus.ru/jivopis-Afrasiaba-Albaum,erişim tarihi: 20.09.2019
• https://www.moodyimage.uk/afrasiab-museum-of-samarkand/, erişim tarihi: 12.05.2019