TÜRKİYE’DE “PROBLEM DAVRANIŞ” KONULU LİSANSÜSTÜ TEZLERİN İNCELENMESİ (2000-2020): BİR DURUM ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Sayı: 40, 21 - 32, 31.12.2021

İsa Kaya , Mustafa Özgenel , Zeynep Taşkın , Suat Şehir , Nadir Çomak

Öz

Bu araştırmada, 2000-2020 yılları arasında okul öncesi eğitimi ile çocuk gelişimi ve eğitimi anabilim dallarında yapılan “problem davranış” konulu lisansüstü tezlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Belirlenen kriterlere göre Yükseköğretim Kurumu (YÖK) Ulusal Tez Merkezinde 56’sı yüksek lisans ve 8’i doktora tezi olmak üzere toplam 64 adet tez tespit edilmiştir. Çalışma, araştırmanın amacına uygun olarak durum çalışması desenine göre yürütülmüş, veriler dokumanlar incelenerek toplanmış, verilerin analizinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Problem davranış konulu lisansüstü tezlerin 44’ü okul öncesi bilim dalında, 20’si çocuk gelişimi ve eğitimi bilim dalında yapıldığı görülmüştür. Tezlerin %86’sının 2010 yılı ve sonraki yıllarda yapıldığı belirlenmiştir (n=55). Genel olarak lisansüstü tezlerde en fazla çocukların bireysel özellikleri (sosyal beceri, öz düzenleme, sosyal duygusal gelişim, iletişim, empati, bilişsel beceriler, mizaç vb.) ile problem davranışları arasındaki ilişki ele alınmıştır. Ayrıca aile (ebeveyn tutumları, ilgileri disiplin yöntemleri vb), öğretmen (davranış yönetimi, iletişim, uyum vb.) ve akran değişkenleri ile problem davranışlar arasındaki ilişkiler belirlenmeye çalışılmıştır. Son olarak 3 farklı eğitim programının ve oyun terapisinin çocuklarının problem davranışları üzerinde etkisi incelenmiş, bu programların ve terapinin çocukların problem davranışlarını azalttığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Problem davranış, davranış problemleri, okul öncesi, çocuk gelişimi

Kaynakça

• KAYNAKÇA Ahi, B., & Kıldan, A. O. (2013). Türkiye’de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (27), 23-46.
• Al-Hajeri, A. (2020). The Relationship between parenting styles and behavioral problems among bahraini preschoolers. International Journal of Childhood, Counselling, & Special Education (CCSE), 1(1), 58-78.
• Alkan, A. (2013). Türkiye’de bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi anabilim dalında yapılan doktora tezlerinin incelenmesi. VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, 85.
• Ataseven, A. G. N., & Oğuz, A. (2015). Türkiye’de öğrenme stilleri konusunda yapılan tezlerin incelenmesi.
• Atkinson, P. A. & Coffey, A. (1997). Analysing documentary realities. In D. Silverman (Ed.), Qualitative research: Theory, method and practice (pp.45-62). London: Sage.
• Atkinson, P. A. & Coffey, A. (1997). Analysing documentary realities. In D. Silverman (Ed.), Qualitative research: Theory, method and practice (pp.45-62). Sage.
• Aydın, A., Slevitopu, A., & Metin, K. (2018). Sınıf yönetimi alanındaki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 41-56.
• Baş, Z., & Şimay, H. (2013) Okul öncesi kurumlarında karşılaşılan problem davranışlar ve öğretmenlerin baş etme yolları. Eğitişim Dergisi, 38.
• Bern S. L. (1975) Sex role adaptability: One consequence of psychological androgyny. Journal of Personality and Social Psychology, 31(4), 634-643.
• Boulware, G. L., Schwartz, I. & McBride, B. (1999). Addressing challenging behaviors at home. In S. Sandall and M. Ostrosky (Eds.), Young exceptional children monograph series, Practical ideas for addressing challenging behaviors. (29-40). Denver, CO: The Division of Early Childhood of the Council for Exceptional Children.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27.
• Bower, L. (2014). Supporting kindergartners’ writing development through the use of lucy calkins’ units of study: A self study (Master Theses). State University of New York, New York.
• Can Yaşar, M, & Aral, N. (2011). Türkiye'de okul öncesinde drama alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(22), 70-90.
• Choi, J. K., Wang, D., & Jackson, A. P. (2019). Adverse experiences in early childhood and their longitudinal impact on later behavioral problems of children living in poverty. Child Abuse & Neglect, 98, 104181.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çağlayan, N. (2018). Türkiye’de zihinsel engellilerde sanat eğitimi ile ilgili lisansüstü tezlerin incelenmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 8(2), 403-418.
• Çorapçı, F., Aksan, N., Yalçın, D. A. & Yağmurlu, B. (2010). Okul öncesi dönede duygusal, davranışsal ve sosyal uyum taraması: Sosyal yetkinlik ve davranış değerlendirme ölçeği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17 (2), 63-74.
• Doss, L., & Reichle, J. (1991). Replacing behavior with an initial communicative repertoire. In J. Reichle, J. York, & J. Sigafoos, (Eds.), Implementing augmenttative and alternetive communication: Strategies for learners with severe disabilities. Baltimore: Paul H. Brokess.
• Drotar, D. (2004). Detecting and managing developmental and behavioral problems in infants and young children: The potential role of the DSM-PC. Infants & Young Children, 17(2), 114-124.
• Erbaş, D., Kırcali-İftar, Gönül., Tekin-İftar, E. (2011). İşlevsel değerlendirme davranış sorunlarıyla başa çıkma ve uygun davranışlar kazandırma süreci. (5. Baskı), Ankara: Kök.
• Ergun, M., & Çilingir, F. (2013). İlköğretim bölümünde yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi örneği. VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, 85.
• Espy, K. A., Sheffield, T. D., Wiebe, S. A., Clark, C. A. C., & Moehr, M. J. (2011). Executive control and dimensions of problem behaviors in preschool children. Journal of Child
• Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 52(1), 33-46. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2010.02265.x
• Esturgó-Deu, E. & Sala-Roca, J. (2010), Disruptive behaviour of students in primary education and emotional intelligence. Teaching and Teacher Education, 26(4), 830-837
• Gervais, J., Tremblay, R. E., Desmarais-Gervais, L., & Vitaro, F. (2000). Children’s persistent lying, gender differences, and disruptive behaviours: A longitudinal perspective. International Journal of Behavioral Development, 24(2), 213-221.
• Goldsmith, S. B. (2008). Experiences of mothers whose young children engage in challenging behaviors. (Doctoral dissertation) University of Minnesota, USA.
• González-García, C., Bravo, A., Arruabarrena, I., Martín, E., Santos, I., & Del Valle, J. F. (2017). Emotional and behavioral problems of children in residential care: Screening detection and referrals to mental health services. Children and Youth Services Review, 73, 100-106.
• Gözübüyük, N. (2015). Okul öncesi̇ dönem çocuklarında davranış sorunlarının anne-baba tutumu ve öz-kontrol ile ilı̇şkı̇sı̇nı̇n incelenmesi̇ (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Gürdal, A., Bakioğlu, A., & Öztuna, A. (2010). Fen bilgisi eğitimi lisansüstü tezlerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (17).
• Hansen, L. K. & Jordan, S. S. (2017). Internalizing behaviors. Encyclopedia of Personality and Individual Differences, 1-5, 10.1007/978-3-319-28099-8_907-1.
• İkiz, F. E., Mete Otlu, B., & Ekinci Vural, D. (2016), Erken çocukluk döneminde görülen problem davranışlar: Öğretmenlerin değerlendirmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(17), 216-229.
• Kapısız, Ö. ve Karaca, S. (2018). Erken çocukluk döneminde görülen davranışsal sorunlar ve psikitatri hemşiresinin rolü. JAREN, 4(2), 112-119.
• Karadağ, E. (2009). Türkiye’de eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik ve metodolojik açıdan incelenmesi (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Karadeniz Akdoğan, K. (2017). 36-72 aylık çocukların sınıf ortamındaki problem davranışlarının incelenmesi (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kargı, E., & Erkan, S. (2004). Okul öncesi dönem çocuklarının sorun davranışlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 135-144
• Kaytez, N., & Durualp, E. (2014). Türkiye’de okul öncesinde oyun ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2), 110-122.
• Kılınç, N. (2016). 5-6 yaş çocukların sosyal beceri ve problem davranışları ile oyun davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
• Kim, H., Choi, J., & Oh, Y. (2020). The impact of maternal personality traits on behavioral problems in preschool-aged children: A population-based panel study in South
• Korea. Archives of Women's Mental Health, 1-8. https://doi.org/10.1007/s00737-020-01069-1
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1). Retrieved from https://nsuworks.nova.edu/tqr/vol8/iss1/7/
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1). Retrieved from https://nsuworks.nova.edu/tqr/vol8/iss1/7/
• Liu, J., Bowker, J.C., Coplan, R. J., Yang, P., Li, D., & Chen, X., (2019) Evaluating links among shyness, peer relations, and ınternalizing problems in Chinese young adolescents. Journal of Research on Adolescence, 23(3), https://doi.org/10.1111/jora.12406
• Lulla, D., Mascarenhas, S. S., How, C. H., & Yeleswarapu, S. P. (2019). An approach to problem behaviours in children. Singapore Medical Journal, 60(4), 168-172. https://doi.org/doi: 10.11622/smedj.2019034
• Malecki, C. K., & Elliot, S. N. (2002). Children's social behaviors as predictors of academic achievement: A longitudinal analysis. School Psychology Quarterly, 17(1), 1-23. https://doi.org/10.1521/scpq.17.1.1.19902
• Malinauskiene, O., Vosylis, R., & Zukauskiene, R. (2011). Longitudinal examination of relationships between problem behaviors and academic achievement in young adolescents. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 15, 3415-3421.
• Merrell KW. (2003). Helpingi students overcome depression and anxiety: A practical guide (4.ed.). New York: Guilford Press.
• Merriam, S. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco: Jossey-Bass.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. California: SAGE Publications.
• Montroy J.J., Ryan P.Bowles, R.P., Skibbe, L. E., & Foster, T. D. (2014)Social skills and problem behaviors as mediators of the relationship between behavioral self-regulation and academic achievement, Early Childhood Research Quarterly, Volume 29(3), 298-309.
• Özgün, Ö. (2016). Sınıfta istenmeyen davranışlar, nedenler, yönetimi. Y. Aktaş Arnas ve F. Sadık (Ed.), Okul öncesinde sınıf yönetimi (s. 140-160). Pegem.
• Öztürk, E., & Müdar, E. (2013). Türkiye’de ilköğretim 1-5. sınıflar arasında Türkçe öğretimi ile ilgili yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin eğilimleri ve değerlendirilmesi. VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 189-196). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Reynaud, E., Vecchierini, M. F., Heude, B., Charles, M. A., & Plancoulaine, S. (2018). Sleep and its relation to cognition and behaviour in preschool‐aged children of the general population: A systematic review. Journal of Sleep Research, 27(3), 1–13. https://doi.org/10.1111/jsr.12636
• Seven, S. (2007). Ailesel faktörlerin altı yaş çocuklarının sosyal davranış problemlerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 13(3), 477-499.
• Sezer, A., Yusuf, İ., & Gökalp, A. (2020). Çalışma grubu sosyal bilgiler öğretmenleri olan Türkiye’deki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 1-17.
• Strain, P., & Hemmeter, M.L. (1999). Keys to being successful. In S. Sandall and M.Ostrosky, (Eds.), Young exceptional children: Practical ideas for addressing challenging behaviors. Longmont, CO: Sopris West and Denver, CO: DEC.
• Tavşancıl, E., vd. (2010). Eğitim bilimleri enstitülerinde tamamlanmış lisansüstü tezlerin incelenmesi (2000-2008). Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Raporu.
• Vahedi, S., Farrokhi, F., & Farajian, F. (2012). Social competence and behavior problems in preschool children. Iranian Journal of Psychiatry, 7(3), 126-134.
• Winsler, A., & Wallace, G. L. (2002). Behavior problems and social skills in preschool children: Parent-teacher agreement and relations with classroom observations. Early Education and Development, 13(1), 41-58. https://doi.org/10.1207/s15566935eed1301_3
• Yaşar, Ş., & Papatğa, E. (2015). İlkokul matematik derslerine yönelik yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2).
• Yavuzer, H. (2005). Doğum öncesinden ergenlik sonuna çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yenilmez, K., & Sölpük, N. (2014). Matematik dersi öğretim programı ile ilgili tezlerin incelenmesi (2004-2013). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 33-42.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yüksek Öğretim Kurumu [YÖK] (2021). Yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 21.04.2021 tarihinde edinilmiştir.