Mustafa Kemal Pasha: Through the Eyes of Three Ministers of the Atatürk Era

Yıl 2018, Cilt: 34 Sayı: 97, 55 - 80, 09.05.2018

Fehim Kuruloğlu

Öz

    This article is about a feuilleton which were written by Arif Oruc in Vakit Newspaper with the title “How do you get to know Ghazi Pasha?” In this series Arif Oruc made three interviews with Tevfik Rüştü Aras, the Minister of Foreign Affairs, Şükrü Kaya, the Minister of Internal Affairs and Mustafa Necati, the Minister of Education. The correspondent asked the ministers to answer how to define Mustafa Kemal as an administrator, politician, commander, orator, author and a revolutionist. Besides these questions, the reporter asked them how they got acquainted with Pasha and with whom they could compare him in the history. All three respondents sincerely answered the reporter’s inquiries in an intimate and warm environment. By using these interviews, this paper aims to give us some clues about the life and personal qualifications of the founder of modern Turkish Republic, Mustafa Kemal Atatürk. New information from these interviews will provide significant contributions to Atatürk, Aras, Kaya and Necati’s biographies to be written in the future.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Ataturk, Tevfik Rusdu Aras, Mustafa Necati, Sukru Kaya, Arif Oruc, Vakit Newspaper

Devrinin Üç Bakanı Gözünden Mustafa Kemal Paşa

Öz

    Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşları arasında nasıl görülüp, algılandığının ipuçlarını veren, 1926 yılı Mart ayı içerisinde Vakit gazetesinde “Gazi Paşa’yı Nasıl Tanıdınız?” başlığıyla Arif Oruç imzasıyla yayınlanan bir röportaj dizisi ele alınmıştır. Dönemin tanınmış gazetecilerinden biri olan Arif Oruç’un Hariciye Vekili Tevfik Rüşdü, Hariciye Encümeni Reisi ve daha sonra Dâhiliye Vekili olacak Şükrü Kaya ve Maarif Vekili Mustafa Necati Beyler ile yapmış olduğu görüşmeler hem Mustafa Kemal Atatürk’ün biyografisinde hem de görüşlerini bildiren isimlerin biyografilerinde eksik kalan bir takım noktaları tamamlaması bakımından oldukça değerlidir. Sözü edilen röportajlarda her üç isme de aynı soruları yönelten Arif Oruç vekillerden; siyasette, idarede, askerlikte, hitabet ve kalem gücünde, inkılapçılıkta Atatürk’ü nasıl tanımladıklarını sormuştur. Bu soruların yanı sıra vekillerin Gazi Paşa ile ilk tanışma hikâyelerini de gazetedeki tefrikalarda değerlendiren Oruç, son olarak Atatürk’ü tarihteki diğer büyük isimlerle kıyaslamalarını istemiştir. Üç isim de samimi ve sıcak bir ortamda gelişen mülakatlarda içtenlikle muhabirin sorularını yanıtlayarak tarihe önemli bir not düşmüştür.

    Bu röportaj dizisinin çalışmamızda yer almasının önemli yanı ise gerek Tevfik Rüştü Aras gerek Mustafa Necati gerekse de Şükrü Kaya ile ilgili yapılan çalışmalarda daha evvel bu bilgilerin kullanılmamış olmasıdır. Bu çalışma ileride hem bu üç mümtaz şahsiyet hem de Atatürk hakkında yazılacak eserlere biyografik katkılar sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Tevfik Rüşdü Aras, Mustafa Necati, Şükrü Kaya, Vakit Gazetesi, Arif Oruç

Kaynakça

• Afetinan, A., Atatürk’ten Mektuplar, TTK Yayınları, Ankara, 1989.
• Akyol, Kadir, Cumhuriyetin Kurucu Kadrolarından Bir Kimlik Analizi: Şükrü Kaya (1883-1959), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
• Aras, Tevfik Rüşdü, Görüşlerim, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul, 1945.
• Aras, Tevfik Rüşdü, Görüşlerim 2, Yörük Matbaası İstanbul, 1968.
• Arı, Kemal, “Atatürk’ün Yazarlığı ve Gazeteciliği”, ÇTTAD, V/13, Güz 2006, s.3-23.
• Arıkan, Zeki, “Millî Mücadelenin Bir Öncüsü: Mustafa Necati”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C 1, S 2, 1992, s.51-85.
• Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar, Anıtkabir Derneği Yayınları, Ankara, 2001.
• Atatürk’ün Söylev Demeçleri II, III, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 2006.
• Arif Oruç’un Yarın’ı (1933), Yay. Haz. Mete Tunçay, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2009.
• Aybars, Ergün, “Atatürk ve İnkılâpçılık”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C 1, S 2, 1992, s.1-21.
• Balkaya, İhsan Sabri, Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943), TTK Yayınları, Ankara, 2005.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Atatürk’ün Hayatı ve Eseri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1997.
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Bulgar İlişkileri (1913-1938), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2002.
• Birinci, İhsan, “Binbaşı Bekirağa Bölüğü”, Hayat Tarih Mecmuası, S 11, Kasım 1976.
• Borak, Sadi, “Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar ve Kitaplığı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C IX, S 25, Kasım 1992, s.72-83.
• Borak, Sadi, Atatürk ve Edebiyat, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2004.
• Bozok, Salih, Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor, Yay. Haz. Can Dündar, Can Yayınları, İstanbul, 2015.
• Cebesoy, Ali Fuat, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İnkılap Kitabevi İstanbul, 2014.
• Emiralioğlu, Mehmet, Unutulmayan Millî Eğitim Bakanı Mustafa Necati, Ankara, 1987.
• Ergüven, Ekrem, Şükrü Kaya’nın Sözleri ve Yazıları (1927-1937), Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1938.
• Eroğlu, Haldun, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Düşün Dünyasının Oluşumundaki Etkenlerle İlgili Bazı Görüşler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 27-28, Mayıs-Kasım 2001, s.285-298.
• Ertem, Ahmet, Mustafa Necati Bey, Ankara, 1943.
• Eski, Mustafa, Cumhuriyet Döneminde Bir Devlet Adamı Mustafa Necati, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
• Eyicil, Ahmet, Dr. Nazım Bey/İttihad ve Terakki Liderlerinden (1872-1926), Gün Yayıncılık, Ankara, 2004.
• Granada, Cemal, Atatürk’ün Uşağı, Kristal Kitap, İstanbul, 2007.
• Güçlü, Muhammet, “Antalya’da Yerel Basının İlk Temsilcisi: Antalya’da Anadolu Gazetesi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/25, 2012 Güz, s.33-54.
• Güler, Ali, Sarı Paşa İnsan Atatürk, Berikan Yayınevi, Ankara, Nisan 2007.
• İnan, Rauf, Mustafa Necati, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1981.
• İpekçi, M. Vahit, Dr. Nazım Bey’in Siyasi Yaşamı, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
• Kacıroğlu, Murat, “Arif Oruç’un Abdülaziz Dönemini Anlatan Eseri: Sultan Abdülaziz Nasıl Hal Edildi, Nasıl İntihar Etti?”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C 6, S 24, Kış 2010, s.43-74.
• Kızılırmak, Ahmet, Askerî ve Siyasi Yönleriyle Kazım Özalp, TBMM Kültür Sanat Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 2012.
• Kocatürk, Utkan, Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
• Korkmaz, Zeynep, “Atatürk’ün Kelime Dünyasında Dil ve Üslup Özellikleri”, IX. Türk Tarih Kongresi Bildirileri (21-25 Eylül 1981), C III, TTK Yayınları, Ankara, s.1805-1811.
• Mustafa Necati Sempozyumu Bildirileri (9-11 Mayıs 1991), Kastamonu Eğitim Yüksekokulu Koruma Derneği Yayınları, Kastamonu 1991.
• Okyar, Ali Fethi, Fethi Okyar’ın Anıları, Yay. Haz. Osman Okyar-Mehmet Seyitdanlıoğlu, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1997.
• Ortaylı, İlber, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Bulgaristan’daki Yılları”, IX. Türk Tarih Kongresi, C III, TTK Yayınları, Ankara, 1989.
• Ovat, Kısmet Kesim, Yarın Gazetesi Başmuharriri Arif Oruç’un Fikir Hayatı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004.
• Ölümünün 80. Yılında Mustafa Necati ve Cumhuriyet Eğitim Devrimi Sempozyumu Bildirileri 2-3 Ocak 2009, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği Yayınları, İzmir, 2009.
• Özel-Hacıibrahioğlu, Sabahattin, Işıl Çakan, Osmanlı’dan Millî Mücadele’ye Seçilmiş Mülakatlar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2010.
• ---------------------------------, Türk Devrimi Mülakatları, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2011.
• Sarıkoyuncu Değerli, Esra, Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya Askeri Ataşeliğinden Ölümüne Kadar Türk-Bulgar İlişkileri (1913-1938), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005.
• Serarslan, Halime, “Türk Hitabet Sanatı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 16, 2006, s.559-563.
• Sofya Askerî Ataşesi Mustafa Kemal’in Raporları (Kasım 1913-Kasım1914), Yay.Haz. Ahmet Tetik, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara 2007.
• Solak, Mustafa, Atatürk Döneminde Şükrü Kaya’nın Siyasi Hayatı (1923-1938), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara ,2010.
• Songun, Taylan, Mütareke Dönemi ve Bekirağa Bölüğü, Kamer Yayınları 1998 İstanbul.
• Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, YKY, İstanbul, 2004.
• Şenalp, Leman, “Atatürk’te Okuma Tutkusu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 14 (1989), s.369-377.
• Taner, Vehbi, “Kazım Özalp (1882-1968)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 31, Ankara, Eylül 1995, s.163-176.
• Tanyeli, Ahmet Hamdi, “Meşhur Bekirağa ve Bölüğü”, Tarih Hazinesi, S 4, Ocak 1951.
• Taşkıran, Cemalettin, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Bazı Liderlik Özellikleri”, Doğumunun 125.Yılında Mustafa Kemal Atatürk Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (15-18 Mayıs 2006), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2011, s.629-644.
• Tezer, Şükrü, Atatürk’ün Hatıra Defteri, TTK Yayınları, Ankara, 2008.
• Tınal, Melih, Bir Siyasal Kişilik Portresi Olarak Tevfik Rüştü Aras, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2001.
• Tosik, Fadime, Tevfik Rüştü Aras’ın Siyasi Kişiliği, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya, 2002.
• Turan, Şerafettin, Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, TTK Yayınları, Ankara, 2006.
• Tüfekçi, Gürbüz, Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1983.
• Türkarslan, Hürrem, Vakit Gazetesinde Edebi ve Kültürel Hareketlilik (29 Ekim 1923-4 Ekim 1926), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2011.
• Türkmen, Zekeriya, “Bir Askerî Deha Olarak Atatürk’ün İleri Görüşlülüğü ve Ordu-Millet Dayanışmasına Verdiği Önem”, Doğumunun 125.Yılında Mustafa Kemal Atatürk Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (15-18 Mayıs 2006), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2011, s.363-382.
• Türkmen, Zekeriya, Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, Berikan Yayınevi, Ankara, Mayıs 2007.
• Vakit, 10-11-12-13-14-15-23-24 Mart 1926.