Atatürk Döneminde Türkiye’de Beden Eğitiminin Gelişimi ve Gazi Beden Terbiyesi Bölümü

Yıl 2013, Cilt: 29 Sayı: 85, 72 - 100, 03.03.2013

Nejla Günay

Öz

XIX. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı Devleti’nde bazı askerî okullarla Galatasaray Sultanisi’nde “jimnastik” dersleri okutulmaktaysa da sporun bir bilim dalı olduğu
pek bilinmiyordu. Spor, güç ve kuvvete dayanan basit hareketler olarak kabul ediliyordu. Ancak spor eğitimi alması için İsveç’e gönderilen Selim Sırrı Bey (Tarcan) burada
sporun bir bilim dalı olduğunu idrak etti. Yurda döndükten sonra Maarif Nezareti’nde
görev alarak bu konuyla ilgili faaliyetler yaptı. Mustafa Kemal Atatürk döneminde beden eğitimi konusunda çeşitli çalışmalar yapıldı ve Gazi Terbiye Enstitüsü bünyesinde “Beden Terbiyesi Bölümü” açıldı. Gazi Beden Eğitimi Bölümünün Cumhuriyet’in
eğitim sistemine, sosyal ve kültürel hayatına, yurt içi ve yurt dışı bağlantıları ile beden
eğitiminin bir bilim dalı olarak kabul edilip bu bilimin geliştirilmesine çok büyük katkıları oldu.

Anahtar Kelimeler

Spor, Beden Eğitimi, Gazi Terbiye Enstitüsü, Mustafa Kemal Paşa, Selim Sırrı Tarcan

The Development of Physical Education in Turkey in Atatürk Period and Gazi Physical Education Depertmen

Öz

In the last quarter of XIX century, although gymnastic lesson was given in some
military schools and Galatasaray Sultani school, sport had not been known as a science discipline. Sport was considered to be simple movements based on the power and
strength. However, Selim Sırrı Bey sent to Sweden to receive sports education in Sweden,
there Selim Sırrı Bey understood that sport is a specific science discipline. Selim Sırrı
after returning to the country by serving in the Ministry of Education has made action
on this issue. Physical Education Deparmant in Gazi Education Institute founded in
the Mustafa Kemal ATATÜRK period. The Gazi Physical Education Department was
contributed to the development of Turkish education system, development of social
and cultural life, domestic and international relationship of Gazi Physical Education
Department and physical education how accepted as a branch of science and the studies
for the development of this science.

Anahtar Kelimeler

Sport, Physical Education, Gazi Education Institute, Mustafa Kemal Pasha, Selim Sırrı Tarcan

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dâhiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ), 95/2.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030 0 18 01 01 026 64 16.
• BCA, 0 30 0 18 01 01 029 33 10.
• BCA, 030 0 18 01 02 10 26 006.
• BCA. 030 0 18 01 02 56 55 005.
• BCA, 30.. 18.1.2.55.49..18.
• BCA, 30..18.1.2.56..51.1.
• BCA, 030 10 00 00 145 39 7 22.
• BCA, 030 10 00 00 145 38 11 1.
• BCA, 030 10 00 00 145 39 7.
• BCA, 0 30 0 18 01 02 35 24 017.
• Milli Eğitim Bakanlığı Arşivi Talim Terbiye Kurulu Kararları (TTK); Karar Numarası: 20, Karar tarihi: 17 Nisan 1928.
• TTK, Karar Numarası: 4, Karar tarihi: 22 Ocak 1928.
• TTK Kararları, Karar Numarası: 95, Karar Tarihi: 30 Temmuz 1929.
• TTK Kararları, Karar Numarası: 131, Karar Tarihi: 16 Ekim 1929.
• TTK Kararları, Karar Numarası: 88, Karar tarihi: 30 Eylül 1936.
• TTK, Karar Numarası: 32, Karar tarihi: 13 Mayıs 1937.
• TTK, Karar Numarası: 79, Karar tarihi: 1 Ağustos 1938.
• TTK, Karar Numarası: 88, Karar tarihi: 30 Eylül 1936.
• Diğer Arşivler Anadolu Ajansı Haber Arşivi, 4.10.1935- 10.
• Anadolu Ajansı Haber Arşivi, 4.9.1935–15.
• Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Arşivi (GÜGEFA), Diploma Defteri 1926–1937.
• GÜGEFA, Diploma Defteri 1936–1937.
• GÜGEFA, Diploma Defteri 1938–1939.
• GÜGEFA, Diploma Defteri 1939–1940.
• GÜGEFA, Diploma Defteri 1940–1941.
• Süreli Yayınlar Hâkimiyet-i Milliye, “Türkiye’de Sokol Teşkilâtı Yapılacak”, 8 Nisan 1927.
• Cumhuriyet, 16 Haziran 1932.
• Cumhuriyet, 27 Ağustos 1932.
• Cumhuriyet, “İlk Beden Terbiyesi Kongresi”, 4 Kanunusani, 1933.
• Cumhuriyet, “Beden terbiyesi Hocası Dün Geldi”, 8 Kanunusani 1933.
• Beden Terbiyesi Enstitüsü ve Selim Sırrı Tarcan, Beden Terbiyesi ve Spor Mecmuası’nın 40. Sayısına Ek.
• Türk Yurdu, Sayı: 39–233, cilt: 6–26, Mart 1931.
• Resimli Şark, No: 35, Fevkalade Nüsha, 29 Birinci Teşrin 1933.
• Vakit, 14 Mart 1925.
• Yayımlanmış Eserler ALTUNYA, Niyazi, Gazi Eğitim Enstitüsü Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü (1926–1980), Ankara 2006.
• ARMAN, Hürrem, Anılar I Piramidin Tabanı Köy Enstitüleri ve Tonguç, Ankara 1969.
• BABA, Nüzhet, “Bir Beden Terbiyesi Enstitüsü Esasları”, Ülkü, Sayı 91, cilt XVI, Eylül 1940, s.124–128.
• Beşiktaş Jimnastik Kulübünün Kuruluşu Ve Muhtelif Sporlar Hakkında Küçük Bir Tarihçesi, İstanbul, Ekspres Basımevi, 1936.
• CEYHAN, Erdal, Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi, 1299–1997, Ulusal Bellek Yayınları, Edirne 2004.
• ERGİN, Osman Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, cilt 3–4, İstanbul 1941.
• ERGÜN, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara, 1982.
• İNAN, M.Rauf, “Atatürk’ün Devraldığı Eğitim, Öğretim Durumu ve Kurumları (Eğitim Düzeni)”, Atatürk Konferansları V 1971–1972, TTK, Ankara, 1975, ss. 117–161.
• İNAN, M.Rauf, Mustafa Necati, Ankara 1980.
• KAHRAMAN, Atıf, Osmanlı Devleti’nde Spor, Ankara, Kültür Bak. Yay., 1995.
• OKAN, Kenan, Türk Spor Tarihi, Ankara, 1975.
• ORAL, Mustafa, “Halkevlerinin Toplumsal ve Kültürel İşlevleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, sayı 53, cilt XVIII, Temmuz 2002.
• ÖZER, Fuat, “Mustafa Necati Bey (1894-1 Ocak 1929)”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 8, Sayı 13, ss.165-185.
• SARIHAN, Zeki, 1921 Maarif Kongresi, Meb Yay., Ankara, 2009.
• TARCAN, Selim Sırrı, Hatıralarım, İstanbul, Türkiye Yayınevi, 1946.
• Tedrisât-ı İptidadiye Kanunu Muvakkiti, İstanbul, 1329.
• TEKİL, Süleyman, Galatasaray Tarihi 1905–1985, İstanbul, 1986.
• TOPUZ, Hıfzı, Konuklar Geçiyor, İstanbul 1975.
• UNAT, Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış, Ankara, 1964.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 7. Baskı, Ülken Yay., (y.y.) 2001.
• YAVUZ, Yıldırım, Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Ankara 1981.
• YILDIZ, Doğan, Türk Spor Tarihi, İstanbul, 1979.
• YÜCEL, Hasan Âli, Türkiye’de Orta Öğretim, İstanbul 1938.
• İnternet Kaynakları: http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c8s13/makale/c8s13m8.pdf, erişim, 21 Eylül 2013.
• http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc018/kanuntbmmc018/kanuntbmmc01803530.pdf, erişim, 21 Eylül 2013.