Hacı Bedir Ağa’nın Millî Mücadeledeki Rolü ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki Faaliyetleri

Yıl 2019, Cilt: 35 Sayı: 100, 415 - 448, 01.11.2011

Mehmet Gündüz

https://doi.org/10.33419/aamd.642373

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı Hacı Bedir Ağa’nın Millî Mücadele’de ki rolünü ve TBMM’deki faaliyetlerini ortaya koymaktır. Kâhta merkez olmak üzere Adıyaman bölgesinde geniş arazilere ve büyük bir aşirete sahip olan Hacı Bedir Ağa Millî Mücadeleyi ve Mustafa Kemal Paşa’yı desteklemiştir. Sivas Kongresi’ni engellemeye çalışan Ali Galip ve arkadaşlarına engel olan Hacı Bedir Ağa Antep ve Urfa savunmalarına büyük katkı sağlamıştır. Bu mücadelelere bizzat katılan Hacı Bedir Ağa Antep savunmasında yaralanmıştır. Bu başarılarından dolayı İstiklal Madalyası alan Hacı Bedir Ağa üç dönem üst üste milletvekilliği yapmıştır. TBMM’nin birinci ve ikinci dönemlerinde Malatya milletvekilliği yapmıştır. TBMM’nin üçüncü döneminde ise Kars milletvekilliği yapmıştır. Meclis çalışmalarında da Mustafa Kemal Paşa’yı destekleyen Hacı Bedir Ağa 1927’de Tarsus’ta ölmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bedir Ağa, Ali Galip, Adıyaman, Malatya, Güney Cephesi, Antep Savunması, Urfa Savunması, Mustafa Kemal Paşa

The Role of Haci Bedir Aga in National Struggle and the Activities in the Grand National Assembly of Turkey

Öz

The aim of this study is to reveal the role of Hacı Bedir Ağa in the National Struggle and his activities in the GNAT. Hacı Bedir Ağa, who had large lands and a large tribe in the Adıyaman region, supported the National Struggle and Mustafa Kemal Pasha. Hacı Bedir Ağa, who stopped Ali Galip and his friends who tried to prevent Sivas Congress, made a great contribution to Antep and Urfa defense. Hacı Bedir Ağa, who personally participated in these struggles, was injured in Antep defense. Hacı Bedir Ağa, who received the Medal of Independence for his achievements, served as a deputy for three consecutive terms. He served as deputy of Malatya in the first and second periods of the Turkish Grand National Assembly. In the third period of Parliament, he was the representative of Kars. In 1927, Hacı Bedir Ağa, who supported Mustafa Kemal Pasha in the parliamentary work, died in Tarsus.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bedir Ağa, Ali Galip, Adıyaman, Malatya, South Front, Antep Defense, Urfa Defense, Mustafa Kemal Pasha

Kaynakça

• Resmî ve Süreli Kaynaklar
• ATASE Arşivi, ATAZB, K. No: 10, G. No:54, B. No: 54-1.
• ATASE Arşivi, İSH, K. No:814, G. No:215, B. No:215-1.
• ATASE Arşivi, İSH, K. No:937, G. No:174, B. No:174-1.
• BCA, Dosya No:7895, Fon Kodu 30.00.00.0 Yer No:74.487.5
• Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
• Hür Fikir.
• Takvim-i Vekayi.
• TBMM Arşivi Mamüratü’l Aziz Vilayeti Malatya Livası Seçim Mazbatası.
• TBMM Zabıt Ceridesi.
• Kitap ve Makaleler
• Akyürekli, Mahmut, Şark İstiklal Mahkemesi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2013.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2004.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2005.
• Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, (Der. Hulusi Turgut), İstanbul 2010, s.77- 78.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, MEB Yayınları, İstanbul 2001.
• Aşan, Aziz, Şeyh Sait Ayaklanması, Sistem Ofset, İstanbul 1991.
• Aybars, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, Ayraç Kitapevi, Ankara 2009.
• Cengiz, Mehmet Ali, Mondros’tan Cumhuriyet’e Malatya, Malatya 2000.
• Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara.
• Demirel, Ahmet, Birinci Mecliste Muhalefet, İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
• Demirel, Ahmet, İlk Meclis’in Vekilleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
• Doğan Hamdi, Birinci Mecliste Malatya Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, Akçağ Yayınları, Ankara 2011.
• Doğan, Hamdi, “Millî Mücadelede Adıyaman ve Çevresi”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012 11(2), s.555-585.
• Durmuş, Aynur, “Millî Mücadele Yıllarında Diyarbakır’da Kürdistan Devleti Kurulması Çalışmaları ve Malatya Mutasarrıfı Bedirhanî Halil Rami”, Millî Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu: bildiriler; Gaziantep, 25-27 Aralık 2013,/yay. haz.: Erdem Ünlen vd. - Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015, 369-402.
• Ertürk. Yaşar, Büyük Oyunun Eski Perdesi Doğu, Güneydoğu ve Musul Üçgeni (1918- 1923), İstanbul 2007.
• İnönü, İsmet, Hatıralar: Cumhuriyetin İlk Yılları (1923-1938), Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1998.
• Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1960.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Lohanizade, Mustafa Nurettin, Gaziantep Savunması, Kastaş Yayınları, İstanbul 2011.
• Oymak, İskender, XX. Yüzyıl Malatya Tarihi ve Günümüz İnanç Coğrafyası, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya 1997.
• Özçelik, İsmail, Millî Mücadelede Güney Cephesi (Urfa), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
• Öke, Mim Kemal, Belgelerle Türk-İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu 1918-1926, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1992.
• Pekdoğan, Celâl, Millî Mücadelede Malatya ve Çevresi (Demografik, İdarî, Siyasi ve Sosyo-Ekonomik Açıdan) 1918-1922, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara 1992.
• Söylemez, Faruk, Osmanlı Devleti’nde Aşiret Yönetimi: Rişvan Aşiret Örneği, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2011.
• Şahin, Mehmet Serkan, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Malatya Teşkilatı (1923- 1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2008.
• Yıldırım, M. Şefik, “Kâhtayı Tanıtalım”, Hür Fikir, 30 Aralık 1969, S 370.
• Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, MEB Yayınları, İstanbul 2001.
• Türk İstiklal Harbi Dördüncü Cilt Güney Cephesi, Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2009.
• Online Kaynaklar
• https://abdullahayan.wordpress.com/2008/01/24/haci-bedir-aga-dandengir- firata/
• http://www.haber7.com/yazarlar/atilgan-bayar/427234-namus-gunundeayintaba- kosan-kurt-beyi-kadar-yurtsever-miyiz
• https://m.bianet.org/bianet/siyaset/126097-hakim-kurtce-bilmiyorsatercumanla- sorunu-cozsu
• Kawa Demircioğlu, “Reşwanlara Bağlı Aşiret Kolları”, http://www.kahtahaber. com/?/reswanlara-bagli-asiret-kollari-2234y.htm
• Şamil Tayyar, “Atatürk, İnönü’ye neden kızdı?”, http://www.iyibilgi. com/haber.php?haber_id=74425
• ht t p:// w w w. m a h mut c a nt e k i n .c om /i nd ex .ph p?o pt io n = c om _ content&view=article&id= 1361:turanlilar-ve-surgun-&catid=44:maziyeyolculuklar& Itemid=65
• https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1/index.html