Yunanistan Devlet Genel Arşivi ve Arşivcilik Çalışmaları

Yıl 2024, Sayı: Özel Sayı, 401 - 438, 17.08.2024

Esra Özsüer

https://doi.org/10.33419/aamd.1534323

Öz

Yunanca “archeion” kelimesinden gelen arşiv terimi işlemi sona ermiş resmî bir evrakın düzenli bir şekilde bir araya getirilip korunması demektir. Arşiv türleri içinde yer alan Devlet Arşivleri de bir ülkede devlet ile ilgili tüm resmî yazışmaları, telgrafları, mektup ve raporları bünyesinde muhafaza eden yer olarak aynı zamanda devletlerin tarihî belleği şeklinde nitelendirilebilir. Uluslar, arşivleri sayesinde hem kendi devletinin uluslararası düzeydeki haklarını hem de ülkesindeki bireysel hakları koruyabilirler. Dolayısıyla ulusal hafızanın canlı tutulmasındaki bir diğer önemli husus arşivlerin iyi muhafaza edilerek gelecek kuşaklara eksiksiz ve muhkem biçimde aktarılmasıdır. Arşiv belgeleri toplumsal, kültürel ve ekonomik bağlamda ulusların yaşam biçimleri ve görüşleri hakkında da bilgi verdiğinden tarih ve uluslararası ilişkiler araştırmalarında önemli bir rol üstlenmişlerdir. Bu minvalde düşünüldüğünde devletler tarihî süreç içinde etkileşim hâlinde olduğu diğer devletlerle yaptığı tüm antlaşmaları, yazışmaları ve raporları sıradan bir kâğıt malzemesi ile nitelendirmeyip kayda geçen ve geleceğe ışık tutan bilgi malzemeleri olarak tanımlamaktadırlar. Tarihî ve hukuki delil niteliğindeki her tür arşiv malzemesi geçmişi değil geleceği temsil eder. Bu makalede de devletlerin tarihî belleğini temsil eden ve akademik bir çalışmanın özgünlüğünü ortaya koyan arşivler Yunanistan Devlet Genel Arşivi (GAK) özelinde incelenmiştir. Yunanistan’da aktif olarak işleyişini sürdüren diğer kurum ve kuruluşlara ait arşivler de katalog hâlinde makalede belirtilmiştir. Makalenin Giriş bölümünde Tarih terminolojisi, belgeyi ön plana alan Ranke geleneği üzerinden açıklanmıştır. Birinci bölümde tarihte Türk-Yunan İlişkilerinin kısa özeti kronolojik sıraya uygun şekilde ele alınmıştır. İkinci bölümde arşiv belgeleri içinde en büyük yeri devlete ait kayıtlar tuttuğundan makalede de Yunanistan Devlet Genel Arşivi’nin kuruluşu, arşiv kaynaklarının tasnifinden bahsedilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise Yunan Devlet Genel Arşivi ve Yunanistan’daki diğer arşivlerden elde edilen çeşitli belgelerin tarih yazımında kullanılmasında yaşanılan zorluklar hakkında kısa bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arşiv, Arşivcilik, Yunanistan, Türkiye, YunanArşivleri

Kaynakça

• Yunanistan Resmî Gazetesi (FEK)
• Yunanistan Devlet Genel Arşivleri (GAK)
• Yunan Edebiyat ve Tarih Arşivi (ELİA)
• Yunanistan Savaş Müzesi Fotoğraf Arşivi
• Benaki Müzesi Tarih Arşivi
• Aydın, Mehmet Korkud, “İkinci Balkan Paktı ve Türkiye”, Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 9, S 61, Aralık 2022, s.171-185.
• Fırat, Melek, Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu 1960-1971, Siyasal Yayınları, Ankara 1997.
• Yaycı, Cihat, Doğu Akdeniz’in Paylaşım Mücadelesi ve Türkiye, Kırmızı Kedi Yayınları, İstanbul 2020.
• Oğuzlu, Tarık, “Güvenlik Kültürü ve Dış Politika”, Bilig, S 72, Kış 2015, s.223-250.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I. Cilt (1920-1945), TTK Yayınları, Ankara 1983.
• Tağmat, Çağla Derya, Açlık, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Yunanistan’a Yardımları, Siyasal Kitabevi, Ankara 2016.
• Keser, Ulvi, Yunanistan’ın Büyük Açlık Dönemi ve Türkiye, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
• Macar, Elçin, İşte Geliyor Kurtuluş. Türkiye’nin II. Dünya Savaşında Yunanistan’a Yardımları, 1940-1942, İzmir Ticaret Odası Yayınları, İzmir 2009.
• Bakar, Bülent, “Zor Zamanlarda İyi Komşuluk Örneği: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’den Yunanistan’a Yapılan Yardımlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XXIV, S 71, Temmuz 2008, s.413-444.
• Kapıcı, Özhan & Abak, Tibet, “Tarihsicilik ve Sahicilik: Türkiye’de Tarihyazımında Rusya Arşivlerinin Keşfi”, Tarihyazımı, C 6, S 1, Yaz 2024, s.1-29.
• Acun, Fatma, “Tarihin Kaynakları”, ed. Ahmet Şimşek, Tarih Nasıl Yazılır? Tarihyazımı için Çağdaş Bir Metodoloji, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2011, s.119-149.
• Baş, İbrahim, “Eski Medeniyetlerden Bugüne Arşivin Önemi ve Günümüzde Arşivcilik Hizmeti Veren Türk Arşivleri”, ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 10, S 1, Nisan 2019, s.76-95.
• Carr, Edward H. & Fontana, Jose, Tarih Yazımında Nesnellik ve Yanlılık, çev. Özer Ozankaya, İmge Kitabevi, Ankara 1992.
• Carr, Edward H., Tarih Nedir?, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• Chatzivasileiou, Evanthis, O Eleftherios Venizelos. İ Ellinotourkiki Proseggisi kaı to Provlima tis Asfaleıas sta Valkania, 1928-1931, İMXA, Thessaloniki 1999.
• Clogg, Richard, Modern Yunanistan Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 1997.
• Davies, Stephen, Empiricism and History, Palgrave MacMillan, New York 2003.
• Glavinas, Giannis, Archeıo Politikou Grafeıou Prothypourgou (1917- 1928), Analytiko Evrethirio, Genika Archeia tou Kratous, Athina 2009.
• Gulbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimler Açın. Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor, çev. Şirin Tekeli, Metis Yayınları, İstanbul 2012.
• Güçlü, Mustafa, “Eğitim Tarihi Araştırmalarında Sözlü Tarih Uygulaması”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, C 11, S 1, Kış 2013, s.100-113.
• http://www.gak.gr/index.php/el/menu-el/poioi-eimaste/istoriko-gak [Erişim Tarihi: 27.04.2024]
• http://www.gak.gr/index.php/el/menu-el/gak-sillogi/arxeia-kai-sylloges#- kentriki-ypiresia-k-y-ton-g-a-k [Erişim tarihi: 27.04.2024]
• Iggers, Georg G., Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme. Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
• Keskin, İshak, Yakınçağdan Günümüze Türkiye’de ve Avrupa’da Arşivcilik Eğitimi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2003.
• Küçük, Ayşe, Tekrarlayan Çatışmalar. Türkiye-Yunanistan ve Türkiye- Ermenistan İlişkilerinde Algı, Söylem, Siyasa, Otorite Yayınları, Antalya 2023.
• Kyrou, Aleksis A., Oneıra kaı Pragmatikotis. Sarantapente Chronia Diplomatikis Zois, Kleisiounis, Athinai 1972.
• Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, Notos Kitap, İstanbul 2012.
• Özsüer, Esra (ed.), Tarihi ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk- Yunan İlişkileri, 1821-2021, Boyut Yayınları, İstanbul 2022.
• Öztürk, Serdar, “Türkiye’de Sözlü Tarihte İletişim Araştırmalarında Yararlanma Üzerine Notlar”, Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 22, S 87, 2010 (Güz), s.13-26.
• Sarıkoyuncu Değerli, Esra, “Atatürk Dönemi Türk-Yunan Siyasi İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S 15, Ağustos 2006, s.239-262.
• Svolopoulos, Konstantinos D., To Valkanikon Symfonon kaı İ Elliniki Eksoteriki Politiki, 1928-1934, Vivliopoleıon tis Estias, Athina 1974.
• Syrigos, Angelos M., Ellinotourkikes Schesis, Ekdoseıs Pataki, Athina 2020.
• Şimşek, Hasan & Yıldırım, Ali, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2000.
• Şirin, İbrahim, “Genel Tarih Anlayışları”, ed. Ahmet Şimşek, Tarih Nasıl Yazılır? Tarihyazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2011, s.93-117.
• Thompson, Paul, Geçmişin Sesi Sözlü Tarih, çev. Şehnaz Layıkel, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• Tosh, John, Tarihin Peşinde, çev. Özden Arıkan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2013.