19. Yüzyılda Selanik ve Çevresinde Kereste Temini

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 14, 277 - 293, 28.10.2024

Funda Öztürk

https://doi.org/10.32953/abad.1437358

Öz

19. yüzyılda gelişen teknoloji ile gemi inşasında kerestenin zorunluluğu azalmaya başlasa da yine de gemi yapımında ve tamirinde önemli bir malzeme olarak varlığını korumuştur. Bu manada Anadolu kereste temini için önemli bir yer olmakla birlikte Rumeli’de Selanik ve çevresi de bu malzeme için önemli bir kaynaktır. Selanik ve çevresinde kereste temini hususunda sadece malzemenin bulunması değil kerestenin kesimi ve tersanelere taşınması da büyük önem taşır. Bununla birlikte kerestenin kesimi ve nakli beraberinde pek çok sorun getirmektedir. Bu çalışma ile Selanik ve çevresinin kereste temininde yeterliliği ve kereste temini sürecinin nasıl gerçekleştiği, bu süreçte ne gibi problemlerle karşılaşıldığı ve Osmanlı Devleti’nin bu sorunlar karşısında ürettiği çözümler arşiv belgeleri doğrultusunda açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Selanik, Kereste, Tersâne-i Âmire, Gemi

TIMBER SUPPLY IN THESSALONIKI AND ITS SURROUNDINGS IN THE 19TH CENTURY

Öz

Although the necessity of timber in shipbuilding began to decrease with the developing technology in the 19th century, it still maintained its existence as an important material in shipbuilding and repair. In this sense, although Anatolia is an important place for timber supply, Thessaloniki and its surroundings in Rumelia are also an important source for this material. In terms of supply of timber in and around Thessaloniki, it is of great importance not only to find the material, but also to cut the timber and transport it to the shipyards. However, cutting and transporting of timber brings with it many problems. With this study, the adequacy of Thessaloniki and its surroundings in the supply of timber and how the timber procurement process took place, what kind problems were encountered in this process and the solutions produced by the Ottoman Empire in the face of these problems will be explained in line with archive documents.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Thessaloniki, Timber, Tersâne-i Âmire, Ship

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Devlet Arşivi (BOA)
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Âmedî Kalemi Evrakı [A.} AMD.], 25/6; 15/50; 33/60; 86/73.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Dîvân Kalemi Evrakı [A.} DVN.], 120/79.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı [A.} MKT.], 133/19; 34/40.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı [A.} MKT. MHM.], 755/100; 33/78; 78/84; 8/33.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Meclis-i Vâlâ Evrakı [A.} MKT. MVL.], 37/19; 35/32; 14/82; 86/43.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı [A.} MKT. NZD.], 36/92; 30/45.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Umum Vilayet Evrakı [A.} MKT. UM.], 301/20; 538/42.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi [HR.MKT.], 188/19; 195/18; 161/28.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti Siyasi [HR.SYS.], 1956/27.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye [İ.DH.], 243/14774.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Mesail-i Mühimme [İ.MSM.], 17/379; 1/11.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Mısır [İ. MTZ. (05)], 13/411.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Meclis-i Vâlâ [İ. MVL.], 84/1689; 211/6885; 473/21411; 56/1083; 2/35; 175/5209; 140/3878; 378/16566; 355/15509.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vâlâ [MVL.], 191/28; 43/20; 139/35; 248/83; 185/20; 314/46; 884/34.
• 2. Araştırma-İnceleme Eserleri
• AKŞAHİN, İbrahim Ege, “Sultan Abdülaziz Devrinde Tersâne-i Âmire’de Zırhlı Gemi İnşa Projeleri, Kadim, sy. 4 (Ekim 2022), ss. 55-75.
• ASLAN, Seyfullah, Osmanlı İmparatorluğu’nun Tuna Donanması: Teşkilâtı ve Faaliyetleri (1683- 1718), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2022.
• AYDIN, Yusuf Alperen, “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Kalyon İnşasında Kereste Temini”, Tarih Boyunca Dünyada ve Türklerde Denizcilik Semineri Bildiriler 17-18 Mayıs 2004, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul, 2005, s. 33-40.
• BARKAN, Ömer Lütfi, Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnamesi, Maarif Matbaası, İstanbul, 1940.
• BAŞ, Yaşar, “Kocaeli’den İstanbul’a Kereste Nakli, Tersane ve Tophane’de Kullanımı”, Studies Of The Ottoman Domain”, 6/11 (Ağustos 2016), ss. 149-171.
• BAYRAM, Selahattin, Osmanlı Döneminde Selanik Limanı 1869-1912, TTK, Ankara, 2017.
• BEYDİZ, Mustafa Gürbüz, “Osmanlı Dönemi Gemi Yapımında Ağaç Kullanımı” The Journal of Ottoman Studies Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, sy. 2 (Ağustos 2017), ss. 1-11.
• BİLİRLİ, Tahir, “Osmanlı Donanma Gemileri için Viranşehir (Safranbolu) Sancağından Kereste Temini (1800-1850)”, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Aralık (2022), ss. 421-437.
• BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire, Ankara, TTK, 2003.
• ÇINAR, Seren, II. Abdülhamid Dönemi Selanik Madenleri, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sivas, 2024.
• ÇİÇEK, Rumeysa, Ayniyat Defterleri Işığında Selanik, Tırhala, Varna Sancakları (1840-1864), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2022.
• DEPE, Enes, Eski ve Yeni Arasında Osmanlı Donanması: 1770-1790, Anadolu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, Eskişehir, 2023.
• DÜZCÜ, Levent, Yelkenliden Buharlıya Geçişte Osmanlı Denizciliği (1825-1855), Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2017.
• ERBAŞ, Fatih, 19. Yüzyılda Donanmalar: Doğu Akdeniz’de Güç Mücadelesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019.
• GÜRÇAY, Lütfi, Gemici Dili, T.C. Deniz Basımevi, İstanbul, 1943.
• KESKİN, Özkan, “Osmanlı Ormancılığında Kanunlaştırma Hareketleri ve Yabancı Uzmanların Bu Alandaki Etkileri”, Journal of the Faculty of Forestry, Istanbul University, 60/1 (2010), ss. 5-13.
• KILIÇ, Orhan, “Ocaklık”, TDV İslam Ansiklopedisi, 33, 2007, ss. 317-318.
• KOCAOĞLU, Burak, “Osmanlı Donanması İçin Canik ve Havalisinden Kereste Temini (1773-1840)” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7/1 (2022), ss. 247-270.
• KOYUNCI, Senem, H. 103-1304/M. 1885-1886 Selanik Vilayet Salnamesi’ne Göre Selanik Vilayeti, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir, 2019.
• KURT, Berna, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bartın Irmağının Ticari Hayattaki Yeri”, Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E- Dergisi, 3/1, (2016), ss. 85-94.
• LU, Vi An, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Orman Kaynaklarının Donanma Kalyonlarının İnşasında Kullanılması, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2024.
• PANZAC, Daniel, Osmanlı Donanması (1572-1923), çev. Ahmet Maden-Sertaç Canpolat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
• SAFA, Lina, Osmanlı Döneminde Selanik, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2017.
• TAŞ, Mehmet, “18.Yüzyıl Osmanlı Donanmasında Kereste Temini ve Karşılaşılan Sorunlar”, Turkish Studies-History, 15/2 (2020), ss. 677-695.
• TAŞ, Mehmet, 18. Yüzyılda Osmanlı Donanmasında Yelken ve Yelken Bezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kahramanmaraş, 2019.
• TÜRKER, Orhan, Selanik’ten Thessaloniki’ye Unutulan Bir Kentin Hikayesi 1912-2012, Sel Yayınları, İstanbul, 2012. ÜNAL, Neslihan, İki Osmanlı Liman Kenti İzmir ve Selanik, İmge Kitabevi, Ankara, 2015.
• ÜNAL, Mehmet Ali, “XVI.-XVIII. Yüzyıllarda Sinop Tersanesi”, 2/2, XIV. Türk Tarih Kongresi, Ankara, (9-14 Eylül 2002), ss. 911-958.
• YILDIRIM, Filiz, 18. Yüzyılda Tuna Nehri Donanması (1711-1792), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Elazığ, 2016.