COVID-19 Çerçevesinde Alınan Tedbirlerin Temel Hak ve Özgürlükler, Hukuka Uygunluk ve İdarenin Sorumluluğu Bakımından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 3, 147 - 204, 30.07.2021

Murat Buğra Tahtalı

https://doi.org/10.30915/abd.1041184

Öz

2019 yılının sonunda Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan Türkiye dâhil Dünyanın neredeyse tüm ülkelerine yayılan yeni tip Corona Virüsü (Covid19), 2020 yılı mart ayı itibarıyla “Uluslararası Pandemi (Salgın)” olarak ilan edilmiştir. Salgının yayılmasının önlenmesi amacıyla alınan tedbirler kapsamında birçok devlet, çok sayıda sert tedbirler almaya başlamıştır. Ülkemizde de bu kapsamda olağanüstü hal ilan edilmeden olağanüstü tedbirler alınmış ve İçişleri Bakanlığı genelgeleriyle bir dizi düzenlemeye gidilmiştir. Bu dönemde tedbirler kapsamında yapılan müdahalelerin hukuki değerlendirmesi, hem temel hak ve özgürlüklerin güvencesi, hem de idarenin bu nedenle oluşacak zararlardan sorumlu olup olmadığının tespiti bakımından, geleceğe etki edecek ve emsal teşkil edecek niteliktedir. Bu çalışma, alınan tedbirlerin, temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması/durdurulması boyutuyla Anayasal dayanağını ve tedbir kapsamında alınan kararlardan idarenin sorumluluğunu incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Temel Hak ve Özgürlükler, İdarenin Sorumluluğu, İdare Hukuku, İdari Yargılama Hukuku

Kaynakça

• Akça, Kürşat, “Toplumsal Olaylar Nedeniyle Oluşan Zararlardan İdarenin Sorumsuzluğu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, C. 2, S. Özel Sayı, 987–1020.
• Aksu, Suat ve Başaran, M. Şakir, Hizmet Kusuru ve Kamu Zararları, Esurbil Eğitim Danışmanlık, 2013.
• Akyılmaz, Bahtiyar, “Sosyal Risk İlkesi ve Uygulama Alanı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2004, C. 9, S. 1-2, 185–211.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Sezginer, Murat, Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara, 2020.
• Aliefendioğlu, Yılmaz, “2001 Yılı Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanmasında Getirdiği Yeni Boyut”, Anayasa Yargısı Dergisi, 2002, C. 19, S. 1, 141–176.
• Atay, Ender Ethem, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• Bayer, Çağrı, “Danıştay Kararları Işığında Sosyal Risk İlkesi”, Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 2018, C. 1, S. 1, 35–80.
• Çağlayan, Ramazan, “Risk İlkesi Gereğince İdarenin Kusursuz Sorumluluğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, 2009, C. Ankara, 451–496.
• Çağlayan, Ramazan, İdare Hukuku Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Çağlayan, Ramazan, İdari Yargılama Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Çoban, Ayşegül, “Yargı Kararları Işığında Sosyal Risk İlkesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2003, C. 11, S. 1-2, 319–337.
• Derdiman, Ramazan Cengiz, İdare Hukuku, Alfa Aktüel Yayınları, Bursa, 2007.
• Doehring, Karl, Genel Devlet Kuramı, çev. Mumcu Ahmet, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2018.
• Duran, Lûtfi, Türkiye İdaresinin Sorumluluğu: Sorumluluğun Temeli ve Sebepleri, Sorumluluğa Yol Açan Olgular, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1974.
• Erkan, Doğan ve Çınar, Yasin Gökberk, “Salgındaki Tedbirlerden Zarar Görenlere Karşı İdarenin Kusursuz Sorumluluğu ve Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi”, Duvar Gazetesi, https://www.gazeteduvar.com.tr/ forum/2020/05/27/korona-salginindaki-tedbirlerden-zarar-gorenlere-karsiidarenin-kusursuz-sorumlulugu, (Erişim Tarihi: 27.05.2020)
• Eroğlu Durkal, Müzeyyen, “İdarenin Sorumluluğunun Ortaya Çıkışı ve Temeli”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 23, S. 1, 159–189.
• Gözler, Kemal, “Korona Virüs Salgınıyla Mücadele İçin Alınan Tedbirler Hukuka Uygun mu? (2)”, www.anayasa.gen.tr/korona-2.htm, (Erişim Tarihi: 20.10.2020)
• Gözler, Kemal, “Olağanüstü Hal Rejimlerinde Özgürlüklerin Sınırlandırılması Sistemi ve Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerinin Hukuki Rejimi”, Ankara Barosu Dergisi, 1990, S. 4, 561–590.
• Gözler, Kemal, Anayasa Normlarının Geçerliliği Sorunu, Ekin Yayınevi, Bursa, 1999.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2000.
• Gözler, Kemal, “Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasında Getirdikleri ve Götürdükleri (Anayasanın 13’üncü Maddesi Üzerine Bir İnceleme)”, Ankara Barosu Dergisi, 2001, S. 4, 53–67.
• Gözübüyük, A. Şeref, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009.
• Gözübüyük, A. Şeref ve Tan, Turgut, İdare Hukuku, Cilt:1 Genel Esaslar, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
• Günday, Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 2011.
• Kaboğlu, İbrahim Ömer, Özgürlükler Hukuku, Alfa Yayınları, İstanbul, 1993.
• Kalabalık, Halil, İdare Hukuku Dersleri, Cilt:1, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Kuluçlu, Erdal, “Türk Hukuk Sisteminde Normlar Hiyerarşisi ve Sayıştay Denetimine Etkileri”, Sayıştay Dergisi, 2008, C. Temmuz-Eylül, S. 71, 3–22.
• Kurt, Hayrettin, “İdari Eylemler Nedeniyle Üçüncü Kişilere Verilen Zararlardan İdarenin Sorumluluğu”, Akademik Teklif Dergisi, 2015, C. 4, S. 2, 96–120.
• Mumcu, Ahmet ve Küzeci, Elif, İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2012.
• Özay, İl Han, Gün Işığında Yönetim II – Yargısal Koruma, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• Sancakdar, Oğuz, Önüt, Lale Burcu, Us Doğan, Eser, Kasapoğlu Turhan, Mine, Seyhan, Serkan, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Sezer, Abdullah, Normlar Hiyerarşisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (Çok Boyutlu Normlar Piramidi Yaklaşımı) in Anayasa Mahkemesi’nin 57. Kuruluş Yıldönümü Sempozyumu, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2019.
• Soysal, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1986.
• Şanlı Atay, Yeliz, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 10, S. 2, 579–593.
• Tan, Turgut, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.
• Tanör, Bülent, İki Anayasa: 1961-1982, Beta Yayınevi, İstanbul, 1994.
• Tanör, Bülent ve Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, 2013.
• Ulusoy, Ali D., Yeni Türk İdare Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Ülgen, Özen, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, S. 1, 3–39.
• Yavuzdoğan, Seçkin, “Tehlikeli Salgın Hastalık Sebebiyle Alınan Sokağa Çıkma Yasağı Kararları Üzerine Birkaç Not”, Adalet Dergisi, 2020, C. 1, S. 64, 125–139.
• Yayla, Yıldızhan, İdare Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Yıldırım, Ramazan, Türk İdari Rejimi Dersleri, Cilt 1, Mimoza Yayınevi, Konya, 2014.
• Yıldırım, Turan, Yasin, Melikşah, Karan, Nur, Özdemir, H. Eyüp, Üstün, Gül, Okay Tekinsoy, Özge, İdare Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Yılmazoğlu, Yunus Emre ve Perdecioğlu, İsmail Emrah, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli), Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2019.
• Yüzbaşıoğlu, Necmi, “2001 Anayasa Değişiklikleri Üzerinde Bir Değerlendirme” in Anayasa ve Uyum Yasaları, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2003.