SHAREHOLDING AND RETURN RIGHT IN COOPERATIVES

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 3, 233 - 251, 26.07.2024

Hayri Bozgeyik , Büşra Kaya

https://doi.org/10.30915/abd.1441066

Öz

Cooperatives are commercial companies that aim to protect the economic interests of their members within the framework of solidarity and cooperation. To achieve their objectives, co-operatives have certain debts and obligations that they impose on their members. One of these obligations is the commitment of the members to contribute a share to the co-operative. Unlike other commercial companies, co-operatives do not have a direct profit-sharing purpose. For this reason, the concepts of profit or loss are not used for the balance on their balance sheets because of their annual activities. The difference is referred to as a positive or negative difference. As a rule, the positive difference between income and expenditure is added to the reserve fund. If the articles of association stipulate that the positive difference at the end of the year will be distributed to the shareholders, this share is distributed to the shareholders under the name of "right of return". This distribution also serves as a kind of reward to the members. In this study, the shareholding in co-operatives and the right of return are discussed within the framework of judicial decisions.

Anahtar Kelimeler

partnership interest, cash capital, capital in kind, right of return, cooperative

KOOPERATİFLERDE ORTAKLIK PAYI VE RİSTURN HAKKI

Öz

Kooperatif, yardımlaşma ve dayanışma çerçevesinde ortaklarının ekonomik menfaatlerini korumayı amaçlayan bir ticaret şirketi türüdür. Kooperatifin amacına ulaşabilmesi için ortaklarına yüklediği bazı borç ve yükümlülükler vardır. Bunlardan biri de ortakların kooperatife ortaklık payı koymayı taahhüt etmesidir. Diğer ticaret şirketlerinden farklı olarak kooperatiflerde doğrudan bir kazanç paylaşma amacı bulunmamakta, bu nedenle yıllık faaliyetleri sonucu bilançolarında oluşan bakiye için “kâr” veya “zarar” kavramları kullanılmamaktadır. Buna karşı söz konusu bakıye “olumlu” veya “olumsuz fark” şeklinde adlandırılmaktadır. Gelir-gider arasındaki olumlu farkın kural olarak yedek akçeye eklenmesi gerekmektedir. Ana sözleşmede yıl sonu olumlu farkın ortaklara dağıtılacağının öngörülmesi halinde bu pay onlara “risturn” adı altında dağıtılmaktadır. Söz konusu dağıtımın bir tür ortakları ödüllendirme niteliği de bulunmaktadır. Çalışmada kooperatiflerde ortaklık payı ve risturn hakkı yargı kararları ışığında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

ortaklık payı, nakdi sermaye, ayni sermaye, risturn hakkı, kooperatif

Kaynakça

• Altaş, Soner, Yedek Akçe Ayrımı ve Kullanımı, İstanbul, Vedat, 2010.
• Aydın, Sema ve Hasan Ali Kaplan, “Yargıtay’ın 12.11.2021 Tarihli ve 2020/2 E., 2021/3 K. Sayılı İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararı Çerçevesinde Kooperatiflerin Tacir Niteliği”, Namık Kemal Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 1 Mayıs 2022, s.193-216.
• Can, Mustafa Erdem, Şirketler Hukuku Dersler, Ankara, Yetkin, 2017.
• Çalışkan, Merdan, “Kooperatiflerde ve Diğer Ticaret Şirketlerinde Sermaye Tutarı” Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 6, Sayı 57, Mayıs 2011, s.81-85.
• Çiftçi Kılıçarslan. Mine, Kooperatiflerde Ortakların Hak ve Yükümlülüklerinin Kapsamı (Yüksek Lisans Tezi, Danışman Gökhan Şahan) Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, (https://tez.yok.gov.tr, Tez No: 602202).
• Demir, Remziye, Kooperatif Ortağının Hak ve Yükümlülükleri (Yüksek Lisans Tezi, Danışman Fatih Aydoğan) İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, (https://tez.yok.gov.tr, Tez No:596329).
• Deryal, Yahya, Kooperatiflerde Ortak Sıfatının Kazanılması, Kaybedilmesi ve Hukuki Sonuçları (Doktora Tezi, Danışman Hamdi Yasaman), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1994 (https://tez.yok.gov.tr, Tez No:30594).
• Deryal, Yahya, “Yapı Kooperatiflerinde Payın Devri ve Kura Çekme (Tahsis) İşleminin Devre Etkisi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, Haziran 2001, s. 81-91.
• Eriş, Gönen. Açıklamalı- İçtihatlı Uygulamalı Kooperatifler Hukuku, Ankara, Seçkin, 3. Baskı, 2001.
• Göç Gürbüz, Diğdem “Kooperatif Ortaklarının Sorumluluğu” Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 28, Sayı 1, 2010, s.463-477.
• İmamoğlu, Altuğ, Yapı Kooperatifleri ve Gayrimenkul İşlemleri, Ankara, Yazıt, 2007.
• Kaçak, Nazif, Konut Yapı Kooperatifleri, Ankara, Seçkin, 3. Baskı. 2004.
• Mollaoğlu, Yusuf, Kooperatiflerin Hukuki Niteliği (Yüksek Lisans Tezi, Danışman Nurşen Ayan), Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018. (https://tez.yok.gov.tr, Tez No: 505485).
• Omağ, Merih Kemal, “1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu Açısından Kooperatif Teşekküllerinin Hukukî Mahiyet ve Niteliği”, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, Sayı 2, 1974, s.193-222.
• Örnek, Özge, Yargıtay Kararları Işığında Kooperatif Ortaklarının Hakları, Yükümlülükleri ve Sorumlulukları (Yüksek Lisans Tezi, Danışman, Emre Kalender), Kırıkkale, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020. (https://tez.yok.gov.tr, Tez No: 632311)
• Tekinalp, Ünal, Kooperatiflerde Ortakların Kişisel Niteliklerinin Önemi, Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Yitirilmesi, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1972.
• Tekinalp, Ünal, Reha Poroy ve Ersin Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku, İstanbul, Vedat, 2017, c.II.
• Tüneri, İlker, Kooperatifler Uygulaması, Ankara, Seçkin, 2007.
• Üstün, Yusuf ve Muhittin Aydın, Kooperatifler Hukuku, Ankara, Seçkin 2. Baskı, 2017.