THE PREHISTORY OF POLICE: THE TRANSFORMATION OF THE POWER-SOCIAL CONTROL RELATIONSHIP FROM THE PRE-MODERN PERIOD TO THE MODERN PERIOD

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 4, 219 - 251, 31.10.2024

Buket Karaman

https://doi.org/10.30915/abd.1490736

Öz

The history of the police institution begins simultaneously with the modern state; however, when used as a concept focusing on its functional nature, independent of its modern meaning, it has a broader significance and history. The history of the concept of the police, used in its functional sense, can be traced back to primitive societies. Examining the social control practices of political power before the modern state helps to better understand the contemporary meaning of the police institution. Throughout history, political power has undergone many formal and substantive changes, and social control activities have varied according to both the formal transformation of state power and the political economy transformation in social relations. However, the common feature of policing activities in pre-modern societies is that they were implemented not centrally by the power itself but rather through the local forces, institutions, and norms of society. In the example of the Ottoman Empire, the nature of state power and its reflection in social control activities, despite some unique and local characteristics, was similar to the power-policing relationship in European states. The transfer of social control from local institutions to the central state, ensuring the monopolization of the means of violence, marks the common birth date of the modern state and the modern police institution. This commonality is the starting point of an intrinsically linked relationship.

Anahtar Kelimeler

police, social control, stateless societies, pre-modern states, modern state

POLİSLİĞİN TARİH ÖNCESİ: MODERN ÖNCESİNDEN, MODERN DÖNEME İKTİDAR-TOPLUMSAL KONTROL İLİŞKİSİNİN DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Polis kurumunun tarihi, modern devletle eş zamanlı başlamakla birlikte; modern anlamından bağımsız, işlevsel niteliğine odaklanan bir kavram olarak kullanıldığında daha geniş bir anlam ve tarihe sahiptir. İşlevsel anlamıyla kullanılan polis kavramının tarihini ilksel toplumlara kadar götürmek mümkündür. Modern devlet öncesi siyasi iktidarın toplumsal kontrol pratiklerini incelemek, polis kurumunun güncel anlamının daha iyi kavranabilmesini sağlar. Siyasi iktidar tarih boyunca biçimsel ve özsel pek çok değişikliğe uğramış, toplumsal kontrol faaliyetleri de hem devlet iktidarının biçimsel değişimine hem de toplumsal ilişkilerin ekonomi-politik dönüşümüne göre farklılaşmıştır. Ancak modern öncesi toplumlarda polislik faaliyetlerinin ortak noktası, bizatihi iktidar tarafından merkezi olarak değil, daha ziyade toplumun yerel güçleri, kurumları ve normları aracılığıyla hayata geçirilmesidir. Osmanlı Devleti örneğinde de devlet iktidarının niteliğinin, toplumsal kontrol faaliyetindeki iz düşümü, sahip olduğu bazı özgün ve yerel özelliklere rağmen, Avrupa devletlerindeki iktidar-polislik ilişkisine benzerdir. Toplumsal kontrolün yerel kurumlardan merkezi devlete devri ile şiddet araçlarının tekelleşmesi sağlandığı için, modern devletin ve modern polis kurumunun doğum tarihi ortaktır. Bu ortaklık birbirine göbekten bağlı bir ilişkilenmenin başlangıç noktasıdır.

Anahtar Kelimeler

polis, toplumsal kontrol, devletsiz toplumlar

Kaynakça

• Abacı, Nurcan, Bursa Şehri’nde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. Yüzyıl), Ankara, Kültür Bakanlığı, 1. Baskı, 2001.
• Abélés, Marc, Devletin Antropolojisi, Çev. Nazlı Ökten, Anakara, Dipnot, 1. Baskı, 2012.
• Akal, Cemal Bali İktidarın Üç Yüzü, Ankara, Dost, 7. Baskı, 2014.
• Anderson, Perry, Mutlakiyetçi Devletin Kökenleri, Çev. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul, İletişim, 1. Baskı, 2023.
• Aydilek, Emre, Devlet Güvenlik İlişkisi, Ankara: Gece Kitaplığı, 1. Baskı, 2020.
• Barkey, Karen, Eşkıyalar ve Devlet Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, Çev. Zeynep Altıok, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt, 2. Baskı, 2016.
• Bayley, David, Patterns of Policing, New Brunswick, Rutgers University Press, 1985.
• Bayley, David, Police for the Future, New York, Oxford University, 1994.
• Berkes, Niyazi, Türkiye İktisat Tarihi, İstanbul, Gerçek, 1. Baskı, 1969, c. I.
• Bloch, Marc, Feodal Toplum, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara, Doğu Batı, 5. Baskı, 2015.
• Carneiro, Robert L., "Devletin Kökeni Üzerine Bir Teori.", Çev. Aslan Delice, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2006, s. 251-262.
• Clastres, Pierre, Devlete Karşı Toplum, Çev. Mehmet Sert ve Nedim Demirtaş, İstanbul, Ayrıntı, 3. Baskı, 2011.
• Conley, J.A., “The Police in Urban America 1860-1920,” in W.G. Bailey (Ed.), The Encyclopaedia of Police Science, London, Garland Publishing, 1989.
• Copet, Rlisabeth Rougier, “Le Mal Court: Başsız Bir Toplumda Görünen ve Görünmeyen Şiddet- Kamerun’daki Mkakolar,” in Riches, David (Ed.), Antropolojik Açıdan Şiddet, Çev. Dilek Hattatoğlu, İstanbul Ayrıntı, 1. Baskı, 1989.
• Çağlar, Ali, “Polis ve Polisliğin Ortaya Çıkışı: Sosyolojik Bir İnceleme,” Polis Bilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 4, 1999, s. 121-132.
• Diamond, Arthur Sigismund, Primitive Law: Past and Present, London, Methuen and Co., 1971.
• Eisenstadt, Shmuel Noah, The Political Systems of Empires, New Jersey, Transaction Publishers, 1993.
• Emsley, Clive, “Peasants, Gendarmes and State Formation,” in M. Fullbrook (Ed.), National Histories and European History, London, UCL Press, 1993.
• Engels, Friedrich, Ailenin, Özet Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Çev. Kenan Somer, Ankara, Sol, 4. Baskı, 1992.
• Ergut, Ferdan, “Polis Çalışmaları İçin Kavramsal Bir Çerçeve,” in Noémi Lévy, Nadir Özbek ve Alexandre Toumarkıne (Ed.), Jandarma ve Polis Fransız ve Osmanlı Tarihçiliğine Çapraz Bakışlar, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt, 1. Baskı, 2009.
• Ergut, Ferdan, Modern Devlet ve Polis Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, İstanbul İletişim, 2. Baskı, 2012.
• Garland, David, The Culture of Control: Crime and Social Order in Contemporary Society, Oxford, Oxford University, 2001.
• Gerber, Haim, State, Society and Law in Islam, New York, Suny Press, 1994.
• Giddens, Anthony, Ulus Devlet ve Şiddet, Çev. Cumhur Atay, İstanbul, Kalkedon, 2. Baskı, 2008.
• Held, David, “The Development of the Modern State,”, in S. Hall ve B. Gieben (Ed.), Formations of Modernity, Cambridge, Polity Press, 1992.
• Hobsbawm, Eric J., Primitive Rebels, Manchester, Manchester University Press, 1971.
• Hoebel, E. Adamson, The Law of Primitive Man, New York, Atheneum, 1976.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Çev. Halil Berktay, İstanbul, Eren, 1. Baskı, 2000, c. I.
• İnalcık, Halil, Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, İstanbul, Türkiye İş Bankası, 1. Baskı, 2009.
• Karaman, Buket, Polisin Zor ve Silah Kullanma Yetkisi ve Bu Yetkinin İnsan Hakları Standartlarına Uygunluğu, İstanbul, On İki Levha, 1. Baskı, 2023.
• Kaya, Alp Yücel, “19. Yüzyıl Ortasında İzmir’de Mülkiyet, Emniyet ve Zaptiyeler”, in Noémi Lévy, Nadir Özbek ve Alexandre Toumarkıne (Ed.), Jandarma ve Polis Fransız ve Osmanlı Tarihçiliğine Çapraz Bakışlar, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt, 1. Baskı, 2009.
• Köprülü, M. Fuad, “Orta Zaman Türk İslam Feodalizmi,” Belleten, Sayı 19, 1941, s. 319-334.
• Köprülü, M. Fuad, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Ankara, Atava Kültür, 1972.
• Lowie, Robert Harry, The Origin of the State, New York, Harcourt, Brace and Co., 1927.
• Malinowski, Bronislaw, Yabanıl Toplumda Suç ve Gelenek, Çev. Şemsa Yeğin, İstanbul, İthaki, 1. Baskı, 2016.
• Maisels, Charles Keith, Uygarlığın Doğuşu -Yakındoğu’da Avcılık ve Toplayıcılıktan Tarıma, Kentlere ve Devlete Geçiş, Çev. Alaeddin Şenel, Ankara, İmge, 1. Baskı, 1999.
• Mann, Michael, “The Autonomous Power of the State: Its Origins, Mechanisms and Results,” Archives Europeennes de Sociologie, Sayı 25, 1984, s. 109-136.
• Mann, Michael, The Sources of Social Power: A History of Power from the Beginning to A.D. 1760, Cambridge, Cambridge University Press, 2003.
• Morgan, L. Henry, Eski Toplum, Çev. Ünsal Oskay, İstanbul, İnkılap, 1. Baskı, 2015.
• Neocleous, Mark, Toplumsal Düzenin İnşası -Polis Erkinin Eleştirel Teorisi, Çev. Ahmet Bekmen, İstanbul, H2O, 1. Baskı, 2013.
• Okçabol, Derviş, Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi, Ankara, Polis Akademisi, 1. Baskı, 2016.
• Oppenheimer, Franz, Devlet, Çev. Alaeddin Şenel ve Yavuz Sabuncu, İstanbul, Engin, 1. Baskı, 1997.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat’tan Sonra Mahalli İdareler (1840-1848), Ankara, TODAİE, 1. Baskı, 1974.
• Ortaylı, İlber, Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu, İstanbul, İş Bankası Kültür, 4. Baskı, 2015.
• Özcan, Mehmet Tevfik, Hukuk Sosyolojisine Giriş, İstanbul, On İki Levha, 5. Baskı, 2001.
• Özcan, Mehmet Tevfik, İlkel Toplumlarda Toplumsal Kontrol, İstanbul, On İki Levha, 2. Baskı, 2012.
• Pierson, Chistopher, Modern Devlet, Çev. Neşet Kutluğ ve Burcu Erdoğan, İstanbul, Çiviyazıları, 2. Baskı, 2014.
• Poggi, Gianfranco, Devlet Doğası, Gelişimi ve Geleceği, Çev. Aysun Babacan, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 3. Baskı, 2011.
• Redfield, Robert, “İlkel Hukuk,” Çev. H. Burak Gemalmaz, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt LX, Sayı 1-2, 2000, s. 287-308.
• Schwartz, R. D. ve Miller, J. C., “Legal Evaluation and Societal Complexity,” American Journal of Sociology, Sayı 70, 1964, s. 159-169.
• Sokullu Akıncı, Füsun, Polis-Toplumsal Bir Kurum Olarak Gelişmesi: Polis Alt- Kültürü ve İnsan Hakları, İstanbul, Gümüş, 1. Baskı, 1990.
• Tilly, Charles, Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu, Çev. Kudret Emiroğlu, Ankara, İmge, 1. Baskı, 2001.
• Uygun, Oktay, Devlet Teorisi, İstanbul, On İki Levha, 1. Baskı, 2014.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner, İstanbul, İletişim, 30. Baskı, 2015.