TURİZM TESİSLERİNİN DOLULUK ORANLARI VE TARIMDIŞI İSTİHDAM RAKAMLARININ BİST TURİZM ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN NEDENSELLİK VE EŞBÜTÜNLEŞME İLE ANALİZİ

Yıl 2017, Sayı: 64, 573 - 585, 31.12.2017

Umut Burak Geyikçi

Öz

 ÇalıŞmada 2005 - 2015 yılları arasını
kapsayan dönemde BIST Turizm endeksine ait aylık seriler kullanılmıŞtır. Tarım
dıŞı istihdam rakamları ve otel ve motellere ait doluluk oranlarının birbirleri
ve BĠST Turizm endeksi üzerine yaratacağı karŞılıklı etkiyi ve bu etkinin yönünü
ortaya çıkarmak çalıŞmanın amacını oluŞturmuŞtur. ÇalıŞma kapsamında
mevsimsellik etkisinden arındırılan serilerin önce logaritmaları alınmıŞ, ardından
ADF ve PP birim kök testleri yapılmıŞ ve serilerin tümünün 1. farklarında durağan
oldukları tespit edilmiŞtir. Sonrasında gerçekleŞtirilen analizler ile
serilerin gecikme uzunluğu 1 olarak bulunmuŞ ve Johansen EŞbütünleŞme testleri
gerçekleŞtirilmiŞtir. GerçekleŞtirilen eŞbütünleŞme testi neticesinde tüm
serilerin uzun dönemde eŞbütünleŞik olduklarının tespit edilmiŞtir. Ardından kısa
dönemli nedenselliklerine ve aynı anda kısa dönemli bozulmaların uzun dönemde
dengeye gelip gelmediğine bakmak için Vektör Hata Düzeltme Modeli(VECM)/Granger
nedensellik testi gerçekleŞtirilmiŞtir. VECM/Granger testi neticesinde BĠST
Turizm endeksinin, doluluk oranları ile karŞılıklı bir etkileŞim içerisinde
bulunduğu belirlenmiŞtir. Yine doluluk oranları ile istihdam oranlarının karŞılıklı
nedensellik iliŞkisi içerisinde bulunduğu sonucuna ulaŞılmıŞtır, diğer yandan
bu test neticesinde elde edilmiŞ olan uzun dönem katsayısı ECMt-1’de BĠST ve
doluluk için %10 oranında anlamlı bulunmuŞtur. Elde edilen uzun dönem katsayıları
BĠST turizm endeksinde aylık olarak meydana gelen sapmaların her dönemde yaklaŞık
% 24’lük kısmının düzelerek, (1 / 0,24) = 4,1 ay sonra, doluluk oranı için ise
her ay %39’luk kısmının düzelerek, (1/0,39)=2,59 ay sonra tekrar dengeye geldiği
anlamını taŞımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Granger nedensellik, tarım dıĢı istihdam, BĠST Turizm, Johansen EĢbütünleĢme

Kaynakça

• AKCAN A. T., (2016), ―Employment Laws in Turkey: The Case of Unemployment Insurance Law‖, International Journal of Accouting & Business Management, 4(2), 26-30. AKEL, Veli (2015), ―Kırılgan Beşli Ülkelerinin Hisse Senedi Piyasaları Arasındaki Eşbütünleşme Analizi‖, Uluslararası Yönetim Ġktisat ve ĠĢletme Dergisi, Cilt 11, Sayı 24, 75-96. ARBEL, A., Strebel, P., (1979), ―The Hotel Industry As a Hedge Against Inflation: the Empirical Evidence‖, Cornell Hotel & Restaurant Administration Quarterly 20(3), 4—7. ARESTĠS, P., Demetriades, P.O. ve Luintel, K.B (2001), ―Financial Development and Economic Growth: The Role of Stock Markets‖, Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 33, No. 1 pp. 16-41 BAKER, M., Riley, M., (1994), ―New Perspectives on Productivity In Hotels: Some Advances and New Directions”, International Journal of Hospitality Management 13(4), 297—311. BAYRAKTUTAN, Y. ve Bıdırdı, H.,(2010), ―Türkiye İthalatının Temel belirleyicileri 1989- 2004‖, Ege Akademik BakıĢ, 10 (1), ss.351-369. BOZ, C., (2006), ―Dünya’da Turizm Endüstrisinde İstihdam ve Çalışma Şartları‖ Marmara Üniversitesi SBE ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Anabilim Dalı Yönetim ve ÇalıĢma Psikolojisi Bilim Dalı YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul. CHEN, M.H. (2007), ―Hotel stock performance and monetary conditions‖, International Journal of Hospitality Management, 26(3), 588-602. COLTMAN M.M., (1989), ―Tourism Marketing‖, New York: Van Nostrand Reinhold. COHEN, S.A., Prayag, G and Moital, M (2014) ―Consumer behaviour in tourism: Concepts, influences and opportunities” Current Issues in Tourism, 17 (10). pp. 872-909. DOĞAN, B., Eroğlu, Ö. & Değer, O. (2016), ―Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği‖, Çankırı Karatekin Üniversitesi ĠĠBF Dergisi, http://dx.doi.org/10.18074/cnuiibf.258. DONAGHY, K., McMahon, U., McDowell, D., (1995), ―Yield Management: An Overview‖, International Journal of Hospitality Management 14(2), 1339—1350. ENDERS, W.,(1995), ―Applied Econometric Series‖, New York: John Wiley & Sons, Inc. ENGLE, R.F ve Granger, C.W.J. (1987), “Co-Integration and Error Correction Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica, Vol.55, No.2, pp.251-276. GREENBERG, C., (1985), ―Focus On Room Rates and Lodging Demand‖, Cornell Hotel & Restaurant Administration Quarterly 26(4), 10—11. GRANGER, C. W. J. (1988), ―Some recent Devleopment in a Concept of Causality‖, Econometrica 39, 199-211. HEĠMAN, R., (1988), ―Effects of key issues on the financial performance of hospitality firms”Hospitality Education and Research Journal, 12 (1) (1988), pp. 83-90. JOHANSEN, S., (1988), ―Statistical Analysis of Cointegration Vectors‖, Journal of Economic Dynamics and Control, 12, issue 2-3, p. 231-254. JOHANSEN, S., ve Juselius, K., (1990), ―Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration– with Applications to the Demand for Money,‖ Oxford Bulletin of Economics and Statistics, Vol. 52, No. 2, pp. 169–210. LEE, D.R., (1984), ―A Forecast of Lodging Supply and Demand‖, Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly 25(2), 27—40. ÖZDEMĠR, A.R. & O. Öksüzler (2006), ―Türkiye’de Turizm Bir Ekonomik Büyüme Aracı Olabilir mi? Bir Granger Nedensellik Analizi‖, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(16), Aralık, 107-126 PHILIPS, P.C.B ve Perron P. (1988), ―Testing for a Unit Root in Time Series Regression‖, Biometrika, 75, 2, pp.335-346 SARĠ, D. ve Uçar Z., (2010), “Turizm Sektörünün İstihdam Yaratmadaki Yeri ve 2009 Krizinin Türkiye Turizm İstihdamına Etkileri‖, International Conference on Eurasian Economies, 4-5 Kasım 2010, Ġstanbul. SCHWARTZ, G. (1978) ―Estimating the Dimension of a Model‖, The Annals of Statistics 5, 461-464. TEPECĠ, M. VE WILDES V. J. (2002). “Recruiting the Best: A Study in Attracting Hospitality Management Students for Entry-level Management Positions”, Journal of Quality Assurance in Hospitality and Tourism, 3 (1/2), 95-107. TUĠK, (2017), http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24590 TÜRE, H. ve Akdi, Y. (2005), ―Mevsimsel Kointegrasyon: Türkiye Verilerine Bir Uygulama‖, 7. Ulusal Ekonometri ve Ġstatistik Sempozyumu, Düzenleyen: Ġstanbul Üniversitesi, 26-27 Mayıs 2005. TÜRKOĞLU, K., (2011),‖ Turizm Sektöründe İstihdam İmkanlarının Göç Üzerindeki Etkileri: Fethiye Örneği‖, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Anabilim Dalı YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Isparta TURSAB (2017), https://www.tursab.org.tr/tr/turizm-verileri/istatistikler/turizmin-ekonomideki- yeri/gsmh-icindeki-payi-1963-_79.html UNWTO (2015), http://www2.unwto.org/ VELLAS, F. Ve Becherel, L.(1995), ―International Tourism”, MacMillian Business, London, UK. WĠNGENTER, T., Sadowske, S., Link, D., (1982/83), ―Does price affect occupancy? A study of motels/hotels”. UWEX Cooperative Extension Service, University of Wisconsin Extension, Madison, WI. YANARDAĞ, M. Özgür ve Mehmet Avci (2012), ―Turizm Sektöründe İstihdam Sorunları: Marmaris, Fethiye, Bodrum İlçeleri Üzerine Ampirik Bir İnceleme‖, Ege Stratejik AraĢtırmalar Dergisi (3)2, 2012 (42-43). YILDIZ, Z. (2011), ―Turizm Sektörünün Gelişimi ve İstihdam Üzerindeki Etkisi‖, Süleyman Demirel Üniversitesi, Vizyoner Dergisi, C.3, S5, SS.54-71. http://www.myistatistik.com/metodoloji/birim-kok/.