TARIM-GIDA POLİTİKALARI BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE GIDA GÜVENCESİ

Yıl 2018, Sayı: 65, 115 - 133, 13.03.2018

Kasım Karaman

Öz

Bu çalışma ulusal, bölgesel ya da küresel bir tehdit olarak ortaya çıkan açlık problemi ile tarım-gıda politikaları arasındaki ilişkiyi kavramsal ve kuramsal düzeyde ele almayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede olmak üzere dünyada ve Türkiye’deki tarım-gıda politikaları ve gıda güvencesi ilişkisi çeşitli istatistik verilerle değerlendirilmiştir.
Gıda üretim düzeyi ile gıda ihtiyacı miktarı küresel düzeyde karşılaştırıldığında, üretimin ihtiyaç duyulan miktardan fazla olduğu görülmektedir. Bu durum gıda güvencesinin yalnızca üretimle ilişkili bir kavram olmadığını ortaya koymaktadır. Bu bakımdan tarladan sofraya tüm üretim, dağıtım ve tüketim ilişkilerini ve süreçlerini kapsayan gıda güvencesi, tarım ve gıda politikalarıyla yakından ilgilidir. Öte yandan gıdanın ekonomi politiği ile ulus devletin gelişimi arasındaki bağlantıyı anlamak, küresel gıda politikalarını belli dönemler halinde tanımlamak için “gıda rejimi” kavramı kullanılmaktadır.
Gıda rejimi yaklaşımı, kapitalist dünya ekonomisi ile tarım-gıda arasındaki ilişkileri ve kapitalizmin kendi içinde barındırdığı çelişkileri anlamak ve analiz etmek açısından önem arz etmektedir. Gıda güvencesi düşüncesinin gelişimini kapitalizmin gelişim süreciyle ilişkilendiren yaklaşımlar, gıda sistemlerinin aşamalı olarak değişimini 500 yıllık bir geçmişe dayandırmaktadırlar. Bu süreç, toprak sahipliğinde ve üretim araçlarında meydana gelen değişim, kendi kendine yeter tarımsal üretimden pazar için üretime geçiş, kentleşme ve sanayileşme biçiminde ilerleyerek ekonomik modernleşme sürecine geçmiştir.
Türkiye’de tarım sektöründeki değişimler ile gıda sektöründeki üretim ve dağıtım süreçleri arasında karşılıklı etkileşime dayalı yakın bir ilişki söz konusudur. 1970’lere kadar kendi kendini besleyebilen ülkeler arasında yer alan Türkiye’de 1980 sonrası değişen tarım-gıda politikaları nedeniyle zaman zaman temel gıda maddeleri ithal etmek zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gıda Güvencesi, Gıda Rejimi, Tarım-Gıda Politikaları

Kaynakça

• Abay, C.; Olhan, E.; Uysal, Y.; Yavuz, F.; Türkekul, B. Türkiye’de Tarım Politikalarında Değişim. http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/1ce689121e39821_ek.pdf?tipi (Erişim: 11.12.2017). Akalın, M. (2014). İklim Değişikliğinin Tarım Üzerindeki Etkileri: Bu Etkileri Gidermeye Yönelik Uyum ve Azaltım Stratejileri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7(2). 351-377. Burch, D.; Lawrence, G. (2009). Towards a Third Food Regime: Behind The Transformation. Agric Hum Values. 26. 267–279. Burchi, F.; De, P. (2016). From Food Availability to Nutritional Capabilities: Advancing Food Security Analysis. Food Policy. 60. 10–19. Büke, A. (2008). Globalization, Transnationalization and Imperialism: Evaluation of Sociology of Agriculture and Food in Case of Turkey. The Graduate School of Social Sciences the degree of Master of Science in Department of Sociology. METU. Çaşkurlu, S. (2013). Üçüncü Gıda Rejimi: Şirketleşme Boyutu. https://www.karasaban.net/ucuncu-gida-rejimi-sirketlesme-boyutu-1sibel-caskurlu (Erişim: 24.12.2017). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Türkiye İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirimi. https://www.csb.gov.tr/db/destek/editordosya/Turkiye_Iklim_Degisikligi_Altinci_Ulusal_Bildirimi.pdf (Erişim: 18.12.2017). Erbaş, H. (2017). Tarım-Gıda Etiği/Politikası ve Geleceğimiz: Ekonomi-Politik ve Ötesi Sosyolojik Bir Çerçeve. Türkiye Biyoetik Dergisi 4(1). 14-28. FAO. (1996). World Food Summit, Rome Declaration on World Food Security and World Food Summit Plan of Action. http://www.fao.org/docrep/003/w3613e/w3613e00.htm (Erişim: 04.09.2017). FAO. (2006). Food Security, Policy Brief. http://www.fao.org/forestry/13128-0e6f36f27e0091055bec28ebe830f46b3.pdf (Erişim: 20.08.2017). FAO. (2008). An Introduction to the Basic Concepts of Food Security, Food Security Information for Action Practical Guides. http://www.fao.org/docrep/013/al936e/al936e00.pdf (Erişim: 11.09.2017). FAO. (2016). Food security indicators. http://www.fao.org/economic/ess/ess-fs/ess-fadata/en/#.WbhfW7JJbIU (Erişim: 13.09.2017). Friedmann, H. (1982). The Political Economy of Food: The Rise and Fall of the Postwar International Food Order. American Journal of Sociology. 88. 248-286. http://www.jstor.org/stable/3083245?seq=1#page_scan_tab_contents (Erişim: 14.09.2017). Friedmann, H. (1993). The Political Economy of Food: A Global Crisis. New Left Review. 197. 29–57. Fridmann, H.; McMichael, P. (1998). Agriculture and The State System, The Rise and Decline of National Agricultures, 1870 to the Present. Sociologia Ruralis. 28(2). 93-117. Friedmann, H. (2005). From Colonialism to Green Capitalism: Social Movements and The Emergence of Food Regimes, New Directions in the Sociology of Global Development. Research in Rural Sociology and Development. 11. 229–267. Friedmann, H. (2009). Discussion: Moving Food Regimes Forward: Reflections On Symposium Essays. Agric Hum Values. 26. 335–344. Giménez, E. H.; Shattuck, A. (2011). Food Crises, Food Regimes and Food Movements: Rumblings of Reform or Tides of Transformation? The Journal of Peasant Studies. 38(1). 109–144. Karaman, K. (2017). Changing Economies Unchanging Gender Roles: A Sociological Study About Women Working in the Agri-Food Sector in Turkey. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 27(1). 175-186. Kazgan, G. (2003). Tarım ve Gelişme. (I. Baskı). İstanbul Üniversitesi Yay. İstanbul. Keyder, Ç.; Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz Tarımın Sonu, Küresel İktidar ve Köylülük. İletişim Yayınları. İstanbul. Kızmaz, T.; Şahingöz, A. (2010). Dünya ve Türkiye – Gıda Güvencesi Durumu. Ekonomik Yaklaşım. 21(76). 1-30. Koç, M. (2010). Yokluk Çokluk: Küresel Gıda Sisteminde Parçalanmış Bütünlük. Dünden Bugüne Küreselleşme Yerelleşme ve Türkiye. Ed.: Mustafa Talas-Bülent Kara. Gazi Kitapevi. Ankara. 73-91. Koç, M. (2013). Küresel Gıda Düzeni, Kriz Derinleşirken. NotaBene Yayınları. Ankara. McMichael, P. (2009a). A Food Regime Analysis of The ‘World Food Crisis’”. Agric Hum Values. 26. 281–295. McMichael, P. (2009b). The Food Regime Genealogy. The Journal of Peasant Studies. 36(1). 139-169. Messer, E.; Cohen, M. J.; Marchione, T. (2001). Conflict: A Cause and Effect of Hunger. Environmental Change and Security Project Report No. 7. Washington D.C. 1-16. https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/ACF23E.pdf (Erişim: 11.09.2017). Messer, E.; Cohen, M. J., (2006). Conflict, Food Insecurity, and Globalization. International Food Research Instute (IFRI). https://ageconsearch.umn.edu/bitstream/55898/2/fcndp206.pdf (Erişim: 11.09.2017). Niyaz, Ö. C.; İnan, H. (2016). Türkiye'de Gıda Güvencesinin Mevcut Durumunun Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 13(2). 1 – 7. Oral, N. (2009). Türkiye’de Tarım ve Gıda Sektöründe Yabancılaşma ve Tekelleşme. Mülkiye Dergisi. 33(262). 323-343. Otero, G. (1991). The Coming Tevolution of Biotechnology: A Critique of Buttel. Sociological Forum. 6(3). 551-565. Öztürk, Ş. (2014). Yeni Köy Sosyolojisi Tartışmaları, Küreselden Yerele Tarım Politikaları ve Yoksulluk. Doğu Kitabevi Yayınları. İstanbul. Roche, M. (2012). Food Regimes Revisited: A New Zealand Perspective. Urbani izziv, 23 (special issue). 62-75. Scanlan, S. J. Food Security and Comparative Sociology. International Journal of Sociology. 33(3). 88-111. Shaw, D. J. (2007). “World Conference on Overcoming Global Hunger, 1993” World Food Security, A History Since 1945, Palgravemacmillan. Talas, M. (2010). Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Tarım ve Gıda Güvenliği. Karadeniz Dergi. 8. 17-24. TÜİK. (2017a). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2016. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=24579 (Erişim: 10.12.2017). TÜİK. (2017b). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Bölgesel Sonuçları, 2016. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24580# (Erişim: 17.12.2017). TÜRK-İŞ. (2017). Kasım 2017 Açlık ve Yoksulluk Sınırı. http://www.turkis.org.tr/KASIM-2017-ACLIK-ve-YOKSULLUK-SINIRI-d11646 (Erişim: 17.12.2017). TÜRKİYE KAMU-SEN. (2017). https://kamusen.org.tr/icerik_goster.php?Id=11200 (Erişim: 17.12.2017). UNCTAD. (2008). Addressing The Global Food Crisis: Key Trade, Investment and Commodity Policies In Ensuring Sustainable Food Security and Alleviating Poverty. http://unctad.org/sections/edm_dir/docs/osg_2008_1_en.pdf (Erişim: 5.11.2017). İnternet Kaynakları http://econ.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTDEC/EXTRESEARCH/0,,contentMDK:22510787~pagePK:64165401~piPK:64165026~theSitePK:469382,00.html (Erişim: 25.08.2017). http://foodsecurityindex.eiu.com (Erişim: 5.1.2018). http://foodsecurityindex.eiu.com/Country/Details#Turkey (Erişim: 5.1.2018). http://www.dccmaugusta.org, “What does Food Insecurity” Mean?” http://www.dccmaugusta.org/What%20does%20FOOD%20INSECURITY%20Mean.pdf (Erişim: 11.09.2017). http://www.hurriyet.com.tr/laboratuvarda-yuzde-100-gercek-et-uretildi-40569171 (Erişim: 05.09.2015). http://www.tarim.gov.tr/BUGEM/Haber/331/941-Havza-Ilcede-Desteklenecek-Urunler-Belirlendi (Erişim: 12.12.2017). http://www.un.org/sustainabledevelopment/poverty/ (Erişim: 22.8.2017). http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/ (Erişim: 28.08.2017). http://www.un.org/sustainabledevelopment/wp-content/uploads/2016/08/2_Why-it-Matters_ZeroHunger_2p.pdf (Erişim:22.08.2017). http://www1.wfp.org/zero-hunger (Erişim: 21.08.2017). www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1605 (Erişim: 27.12.2017).