E-DEVLETİN BENİMSENMESİ: TEORİK MODELLER ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVE

Yıl 2018, Sayı: 65, 334 - 353, 13.03.2018

Mehmet Çınar , Bekir Parlak , Fatih Gürses

Öz

Bilgi ve iletişim teknolojileri kamu yönetimleri açısından göz ardı edilmesi imkansız hale gelmiş, adapte olunabildiği ölçüde ise yönetimlere üstünlük sağlayıcı işlevi bulunan bir araç görünümündedir. Bu bağlamda, kamu yönetiminde teknoloji kullanımını ifade etmek adına kullanılan elektronik devlet (e-devlet) kavramının kullanımının giderek yaygınlaştığı görülmektedir. Öte yandan, e-devlet kaçınılmaz surette insan etkileşimini konu edinen/insan merkezci bir bakış açısıyla ele alınmak zorundadır. Bu ise e-devletin muhatapları tarafından benimsenmesi meselesini gündeme getirmektedir. Nitekim, son yıllarda e-devlet literatüründe e-devlete talep odaklı bir bakış açısını temsil eden e-devletin benimsenmesi çalışmalarında artış gözlenmektedir.
E-Devletin benimsenmesi literatüründe davranış bilimlerinde yer alan bir çok genel kabul/benimseme teori ve modellerine müracat edildiği gibi, hususi olarak teknoloji benimseme özel alanı için geliştirilmiş teori ve modellerden de yararlanıldığı görülmektedir. Anılan teori ve modellerin özellikle ampirik çalışmalarda ele alınması neticesinde e-devletin benimsenmesi üzerine etki eden faktörlerin neler olduğu belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı e-devletin benimsenmesi literatüründe yer alan teorik benimseme modellerini analitik bir bakış açısıyla ele almaktır. Bu sayede e-devletin benimsenmesiyle ilişkili olduğu düşünülen değişkenlerin neler olduğunu sağlıklı bir şekilde belirleyebilmek mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

E-Devlet, E-Devletin Benimsenmesi, Teknoloji Benimseme.

Kaynakça

• Ajzen I. (1991), “The Theory of Planned Behavior”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, Cilt: 50, ss. 179-221. Ajzen I. ve M. Fishbein (2005), “The Influence of Attitudes on Behavior”, The Handbook of Attitudes, (ed.) D. Albarracín, B. T. Johnson, M. P. Zanna, Mahwah, NJ, Erlbaum, ss. 173-221. Al-Adawi Z., S. Yousafzai ve J. Pallister (2005), “Conceptual Model Of Citizen Adoption of E-Government”, The Second International Conference on Innovations in Information Technology, ss. 1-10. Alhujran, O. (2009), “Determinants of E-Government Services Adoption in Developing Countries: A Field Survey and A Case Study”, Unpublished Doctoral Dissertation, School of Information Systems and Technology, Faculty of Informatics, University of Wollongong, Avustralya. Al-Mamary Y. H., A. Shamsuddin ve Aziati N. (2014), “The Relationship Between System Quality, Information Quality and Organizational Performance”, International Journal of Knowledge and Research in Management & E-Commerce, Cilt: 4, Sayı: 3, ss. 7-10. Alomari, M., P. Woods ve K. Sandhu (2012), "Predictors For E-Government Adoption in Jordan: Deployment of an Empirical Evaluation Based on A Citizen-Centric Approach", Information Technology & People, Cilt: 25, Sayı: 2, ss. 207-234. Carter, L. ve F. Bélanger (2005), “The Utilization Of E-Government Services: Citizen Trust, Innovation and Acceptance Factors”, Information Systems Journal, Cilt: 15, ss. 5–25. Carter, L. ve R. Campbell (2011), “The Impact of Trust and Relative Advantage on Internet Voting Diffusion”, Journal of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research, Cilt: 6, Sayı: 3, ss. 28-42. Carter, L. ve V. Weerakkody (2008), “E-Government Adoption: A Cultural Comparison,” Inf Syst Front, Cilt: 10, ss. 473-482. Chan, F. K. Y., J. Y. L. Thong, V. Venkatesh, S. A. Brown, P. Jen-Hwa Hu ve K. Y. Tam (2010), “Modeling Citizen Satisfaction with Mandatory Adoption of an E-Government Technology”, Journal of the Association for Information Systems, Cilt: 11, Sayı: 10, ss. 519-549. Colesca, S. E. ve L. Dobrica (2008), “Adoption and Use of E-Government Services: The Case of Romania”, Journal of Applied Research and Technology, Cilt: 6, Sayı: 3, ss. 204-217. Compeau, D.. R. ve C. A. Higgins (1995), “Computer Self-Efficacy: Development of a Measure and Initial Test”, MIS Quarterly, Cilt: 19, Sayı: 2, ss. 189-211. Çelen N. (1999), Öğrenme Psikolojisi, İmge Kitabevi, Ankara. Davis, F. D., R. P. Bagozzi ve P. R. Warshaw (1989), “User Acceptance of Computer Technology: A Comparison of Two Theoretical Models”, Management Science, Cilt: 35, Sayı: 8, ss. 982-1003. Davis, F. D., R. P. Bagozzi ve P. R. Warshaw (1992), “Extrinsic and Intrinsic Motivation to Use Computers in The Workplace”, Journal of Applied Social Psychology, Cilt: 22, Sayı: 14, ss. 1111-1132. DeLone, W. ve E. R. McLean (1992), “Information Systems Success: The Quest for the Dependent Variable”, Information Systems Research, Cilt: 3, Sayı: 1, ss. 60-95. DeLone W. ve E. R. McLean (2003), The DeLone and McLean Model of Information Systems Success: A Ten-Year Update, Journal of Management Information Systems, Cilt: 19, Sayı: 4, ss. 9-30. Demirbaş, T., A. Gerçek, F. Giray., M. Yüce ve A. Oğuzlar (2012), “Mükelleflerin E-Vergileme Sistemini Benimsemelerini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Bursa Araştırması”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 1, ss. 59-84. Gefen, D., M. Warkentin, P. Pavlou ve G. Rose (2002), “E-Government Adoption”, Eighth Americas Conference on Information Systems EGovernment Strategies & Projects Proceedings, ss. 568-576, http://aisel.aisnet.org/amcis2002/83, (03.06.2017). Green I. F. R. (2005), The Emancipatory Potential of a New Information System and its Effect on Technology Acceptance. Yayınlanmamış Makale, Pretorya Üniversitesi, Pretorya, Güney Afrika, 2005, ss. 1-95. Hung, S. Y., C. Chia-Ming ve T. J. Yu (2006), “Determinants of User Acceptance of The E-Government Services: The Case of Online Tax Filing and Payment System”, Government Information Quarterly, Cilt: 23, ss. 97–122. Im, I., S. Hong ve M. S. Kang (2011), An International Comparison of Technology Adoption Testing The UTAUT Model, Information and Management, Cilt: 48, ss. 1-8. Kumar, V., B. Mukerji, I. Butt ve A. Persaud (2007), “Factors for Successful e-Government Adoption: A Conceptual Framework”, The Electronic Journal of e-Government, Cilt: 5, Sayı: 1, ss. 63-76. Mathieson K. (1991) , “Predicting User Intentions: Comparing the Technology Acceptance Model with the Theory of Planned Behavior”, Information Systems Research, Cilt: 2, Sayı: 3, ss. 173-191. Moore, G. C. ve I. Benbasat (1991), “Development of an Instrument to Measure the Perceptions of Adopting an Information Technology Innovation,” Information Systems Research, Cilt: 2, Sayı: 3, ss. 192-222. Morisky D. E., “Theory of Reasoned Action”, Encyclopedia of Public Health, http://www.fidis.net/resources/fidis-deliverables/mobility-and-identity/int-d11100010/doc/23/ (22.12.2015). Patel, H. ve D. Jacobson (2008), "Factors Influencing Citizen Adoption of E-Government: A Review and Critical Assessment", ECIS Proceedings, http://aisel.aisnet.org/ecis2008/17, (18.08.2016). Peter S., W. DeLone ve E. McLean (2008), “Measuring Information Systems Success: Models, Dimensions, Measures, and Interrelationships”, European Journal of Information Systems, Cilt: 17, ss. 236-263. Pitt L. F., R. T. Watson ve C. B. Kavan (1995), “Service Quality: A Measure of Information Systems Effectiveness”, MIS Quarterly, Cilt: 19, Sayı: 2, ss. 173-187. Rogers E. M. (1983), “Diffusion of Innovations”, 3.B., New York: Free Press of Glencoe. Schaupp, L. C., L. Carter ve M. E. McBride (2010), “E-File Adoption: A Study of U.S. Taxpayers’ Intentions”, Computers in Human Behavior, Cilt: 26, ss. 636–644. Shareef, M. A., V. Kumar, U. Kumar ve Y. Dwivedi (2014), "Factors Affecting Citizen Adoption of Transactional Electronic Government", Journal of Enterprise Information Management, Cilt: 27, Sayı: 4, ss. 385–401. Shih, Y. ve K. Fang (2004), “The Use of Decomposed Theory of Planned Behavior to Study Internet Banking in Taiwan”, Internet Research, Cilt: 14, Sayı: 3, ss. 213-223. Taylor S. ve P. Todd (1995), Assessing it Usage: The Role of Prior Experience. MIS Quarterly, Cilt: 19, Sayı: 4, ss. 561-570. Thompson, R. L., C. A. Higgins ve J. M. Howell (1991), “Personal Computing: Toward A Conceptual Model of Utilization”, MIS Quarterly, Cilt: 15, Sayı: 1, ss. 124-143. Venkatesh V. ve F. D. Davis (2000), “Theoretical Extension of The Technology Acceptance Model: Four Longitudinal Field Studies”, Management Science, Cilt: 46, Sayı: 2, ss. 86–204. Venkatesh V. ve H. Bala (2008), “Technology Acceptance Model 3 and A Research Agenda on Interventions”, Decision Sciences, Cilt: 39, Sayı: 2, ss. 273-316. Venkatesh V., M. G. Morris, G. B. Davis ve F. D. Davis (2003), “User Acceptance of Information Technology: Toward A Unifıed View”, MIS Quarterly, Cilt: 27, Sayı: 3, ss. 425-478. Warkentin, M., D. Gefen, P. A. Pavlou ve G. M. Rose (2002), “Encouraging Citizen Adoption of eGovernment by Building Trust”, Electronic Markets, Cilt: 12, Sayı: 3, ss. 157-162. Yang, S., Y. Lu, S. Gupta, Y. Cao ve R. Zhang (2012), “Mobile Payment Services Adoption Across Time: An Empirical Study of The Effects of Behavioral Beliefs, Social Influences and Personal Traits”, Computers in Human Behaviour, Cilt: 28, ss. 129-142.