ALEVİ TOPLUMUNDA GÖNÜL EĞİTİMİ

Yıl 2019, Sayı: 72, 33 - 46, 25.05.2019

İbrahim Gül

Öz

İnsan gönlü,
Hakkın evidir. Bu bakımdaninsan yaşamında gönül eğitimi önemli yer tutmaktadır.
Gönül eğitimi çocuklukta başlar, ölünceye kadar devam eder. Böyle bir eğitim
sürecini herkes göze alamadığı gibi, başarıyla tamamlayanlar da oldukça azdır. Gönül
eğitimini, ruh veya nefsin eğitimi olarak isimlendirenler de bulunmaktadır. Bu
çalışmada gönül eğitimi konusuna girilmeden önce, nefsin çeşitli kavramlarla
ilişkisine değinilmiştir. Nefsin eğitimiaşamalı şekilde ele alındıktan sonra,
tasavvufta nefis konusuna değinilmiştir. Daha sonraSünni inançtan farklı
olarak,Alevi-Bektaşitoplumunda nefsin eğitimine yardım eden kurumlardan bahsedilmiştir.
İslam’ın farklı bir yorumu olan Alevi-Bektaşi inancında, gönül eğitiminin
farklı yönleriele alınmış ve tartışılmıştır.Bu yönüyle araştırma, kuramsal bir
çalışmadır. Alevi inancında gönül eğitimine yardım eden farklı kurumların bulunduğu,
bunların Sünni inanç sisteminde bir karşılığı olmadığı gibi, hatta bazı
uygulamaların mekruhbile sayılabileceği düşünülmektedir.İnsanın nefsi ile karşı
karşıya bırakılmasının zor bir imtihan olduğu aşikârdır. İslamiyet’in farklı
bir yorumu olan Alevi-Bektaşi inancındaki kurum ve uygulamaların gönül
eğitimine önemli katkılar sağladığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, toplum, nefs, gönül

Kaynakça

• Aktaş, H. (2013). Kur’an’a Göre Nefis Eğitimi(1, baskı), İstanbul: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları. Albayrak A. (2015). Alevi-Bektaşi Ritüelleri ve Temel Kurumlarından Hareketle Sosyal Bütünleşme, Sûfî Araştırmaları, 6, 21–37. Arslanoğlu, İ. (1999). Dede Mustafa Güvenç ile Söyleşi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 9, 41–64. Aydin, H.(1976). Muhâsibî'ninTasavvuf Felsefesi, Ankara. Bağçeci, Muhiddin (1987). Ruhun Muhtaç Olduğu Şey İmandır. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (4), 179 – 209. Bayraklı, B. (1997). İslam’da Eğitim, (6. Baskı), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Bloom, B. S ve David R. K. (1956). Taxonomy of EducationalObjectives: The Classification ofEducationalGoals, by a Committee of ColegeandUniversity Examiners. Handbook I: Cognitive Domain. New York, Longmans Bulut, H. İ.(2013). Alevi-Bektaşi Türkmen Geleneğinde Sosyal Dayanışma ve Kardeşlik Kurumu Olarak “Musahiplik”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 65, 101–118. Cebecioğlu, E. (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Rehber Yayınları. Coşan, E. (1996). Makâlât. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Çelik, H. (2016). Alevilik ve Bektaşilikte gönül eğitimi. Hünkâr Alevilik Bektaşilik Akademik Araştırmalar Dergisi, 1, 83-100. Çetinkaya, B.,A. (1999). Bir Anadolu Ereni Hacı Bektaş-ıVeli: Hayatı, Eserleri ve İnsan Anlayışı,Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, 345-356. Dodurgalı, A. (1998).Nefsve Eğitimi, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 5, 75–82. Dorman, E. (2017). Kendini Kınayan Nefis.İstanbul: Destek Yayınları. Eşrefoğlu R., A.(1971). MüzekkinNüfûs, İstanbul: Arslan Yayınları. Gül, S. (1969). 12 İmam Övgüsü. İstanbul: Dilek Matbaası. Gül, İ. (2014). İtikat, Amel Ve Ahlak Bağlamında Alevi-Bektaşi ve Sünni İnançların Karşılaştırılması.Alevilik Araştırmaları Dergisi,8, 117–130. Günal, T. (2015). İnsan, Nefs, Ruh, Akıl, Kelam Araştırmaları, 13 (1), 553–560. Güzel, A. (2009). Hacı Bektaş Veli’nin Tarihi Kişiliği ve Türk Kültürü Üzerindeki Etkileri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, III. Uluslararası Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu kitabında (ss.27-44), Üsküp: Gazi Üniversitesi. Kâşâni, A.(2004). Tasavvuf Sözlüğü(çev. Ekrem Demirli), İstanbul: İz Yayıncılık, Kaval, M. (2011). Mevlânâ’nın Mesnevî’sindeNefis Kavramı, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 149–163. Korukcu, A. (2010). Hacı Bektaş Veli Düşüncesinde Ahlak Eğitimi. Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Uygulama Merkezi 1. Uluslararası HacıBektaş Veli Sempozyumu bildirileri kitabı içinde (ss. 825-844),Çorum: HititÜniversitesi.
• Kotku, M., Z. (2013). Nefsin Terbiyesi, İstanbul: Server İletişim. Kuşeyri, A. (1990). Er-Risâletü’l-Kuseyrî Fî İlmi’t-Tasavvufi(2. Baskı), Beyrut. Kutub, Seyyid (1991).Fî Zilâl-İl Kur’ân,Cilt I(çev. S. Uçan ve V. İnce), İstanbul: Dünya Yayınları. Mehmedoğlu, A.,U. veHazinoğlu, B. (2015). Muhammed İkbal’in Nefs Anlayışı,Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 11–31. Mevlânâ (1990). Mesnevi, (çev. Ç. İzbudak), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Müslim (1998). Ebü'l-Hüseyin El-Kuseyri En-Nisaburi Müslim B. El-Haccac, Sahihu Müslim, Riyad, Bey tül el-Efkareddevliyye’ Özbay, A, ve Reca, Ö. F. (2010). Hz. Ali’nin Liderlik Sırları ve Hitabet Sanatı, İstanbul: Tutku Yayınevi.
• Özcan, H. (2002). Türk Kültüründe Hoşgörü ve Örnek Bir Tip Olarak Alevî/Bektaşi Hoşgörüsü,Doğu-Batı Bağlamında Uluslararası Türk Dili ve Kültürü Konferansı, Bulgaristan. Sarıkaya, S. ve Ünlüsoy, K. (2009). Hacı Bektaş-I Veli’nin İnanç Dünyasında Hz. Ali ve Ehli Beyt,Doğumunun 800. yılında Hacı Bektaş Veli Bilgi Şöleni, Hacı Bektaş Nevşehir.
• Seyhan, A.,E.(2014). Ebu’l-Hasan El-Harakânî’ninNefis Tezkiyesine Yaklaşımı, Harakani Dergisi, 1, 1–32. Şahiner, M. (2014).İbnSînâ’daİnsanın Varlığa Dair Bilgisinin Nefsin Yetkinliğiyle İlişkisi.Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1), 103–118. Tarhan, N. (2009). İnanç Psikolojisi, İstanbul:Timaş Yayınları. TDV (2007). Makâlât. (Haz. A. Yılmaz, M. Akkuş ve A.Öztürk), Ankara: Türk Diyanet Vakfı Vaktidoldu, A., A. (2011). İmam Cafer-İ Sadık Buyruğu. (17. Bas.), İstanbul: Can Yayınları. Varlık, A, A.(1996). Hanedan-I Ehl-İ BeytNeden Hor Görüldü? İstanbul:Can Yayınları. Yağmur, S. (2012). Aşk’a Yolculuk Veysel Karâni İstanbul: Destek Yayınları Yazır, E., M., H. (1992). Hak Dini Kur'an Dili, (Sadeleştirilmiş baskı), X.Cilt, İstanbul: Azim Dağıtım. Yıldız, A. (2007). İmam Gazzâlî’yeGöre Nefis ve Nefis Eğitimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. İnternet Kaynakları Hulusi, A. (2013). Müminin Kalbi, Allah’ın Arşı 10 Ocak 2018 tarihinde http://okyanusum.com/haber/muminin-kalbi-allahin-arsi/adresinden erişildi. Ardıç, N. (2014). İrfan Sofrası, (Tasavvuf serisi 14; II. basım), 10 Ocak 2018 tarihinde http://www.terzibaba.com/kitaplar.pdf/14.irfanmektebiyeni.pdfadresinden erişildi. Antoloji (2018). Âşıklardan Şiirler. 17 Ocak 2018 tarihinde https://www.antoloji.com/fuzuli/?sayfa=9adresinden erişildi. Artıran, N., H. (2012). Az Yemek, Az Uyumak ve Az Konuşmak, 25 Ocak 2018 tarihindehttp://www.derindusunce.org/2012/04/13/az-yemek-az-uyumak-ve-az-konusmak/ adresinden erişildi. Başar, A.(2006). Ölmeden Önce Ölünüz! Hadis-İ Şerifi Nasıl Anlaşılmalıdır. 15 Ocak 2018 tarihinde https://sorularlaislamiyet.com/olmeden-once-olunuz-hadis-i-serifi-nasil-anlasilmalidiradresinden erişildi. Kaygusuz, İ. (2018). Musahiplik,15 Ocak 2018 tarihindehttp://www.ismailkaygusuz.com/419/550/288-Musahiplik.pdfadresinden erişildi. Nurefşan İslam Arşivi (2011). Tasavvufta Ruh ve Ceset Kavramı. 10 Ocak 2018 tarihinde http://brbuketnur.blogspot.com.tr/2011/09/tasavvufta-ruh-ve-ceset-kavrami.html adresinden erişildi. Şatıroğlu, V. (2017). Beni Hor Görme Kardeşim. 15 Ocak 2018 tarihinde https://www.antoloji.com/beni-hor-gorme-kardesim-siiri/ adresinden erişildi. TDK (2018). Akıl, Tasavvuf. 10 Ocak 2018 tarihinde, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts adresinden erişildi.