Western Influenced (Late) Ottoman Period Mosques in Historical Settlements: Konya /Sille Ak Mosque

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 29 - 47, 31.07.2023

Firdevs Kulak Torun , Funda Kurak Açıcı

https://doi.org/10.22466/acusbd.1231321

Öz

Sille settlement of Konya province has been an important settlement center due to its location in the past. Sille has hosted different societies throughout history. The settlement of Sille, where the Hittite and Sumerian civilizations also lived, also served as a center for the religion of Christianity when it hosted Byzantium. Due to its location on the Rome-Jerusalem route, it has become a frequent destination on Holy Pilgrimage journeys. Being on the silk and Spice roads in this period caused the importance of the settlement to increase. Important political events took place with the Turks starting to dominate in Sille. Sille was also a center for the religion of Islam during the Ottoman period. Sille, which has a rich history due to being home to different societies and being on important routes, both religious and commercial, maintains its importance with its rich cultural heritage today. In the settlement, many historical architectural structures such as fountains, baths, and bridges have survived, as well as church structures belonging to the Christian religion and mosque structures belonging to the Muslim religion. The structure to be discussed within the scope of the study is the White Mosque, which is one of the seven Western Influenced (Late) Ottoman Period mosques belonging to Muslims. Ak Mosque is the mosque structure with the oldest history among the mosques in the Sille region. Within the scope of the study, Ak Mosque, which is the first Ottoman Period mosque structure in Sille, is discussed in terms of space and structure. In the study, the spatial and structural form of the building is revealed by using literature information about the building, surveys, on-site measurements and photographs. As a result, Ak Mosque, the oldest and largest mosque in File, has been evaluated in terms of façades, courtyard, narthex, minaret, interior, women's gathering place, altar, pulpit, and preaching pulpit. Then, the similarities and differences with the mosque architecture of the period in which the building was dated were compared. In this way, the difference between the architectural features of the building and the features of the period in which it was dated has been revealed.

Anahtar Kelimeler

Sille, Batı Etkisinde (Geç) Osmanlı Dönemi, Cami, Ak Cami, İç Mekân.

Tarihi Yerleşmelerde Batı Etkisinde (Geç) Osmanlı Dönemi Camileri: Konya/Sille Ak Cami

Öz

Konya iline bağlı Sille yerleşmesi konumu sebebiyle geçmişte önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Sille tarih boyunca farklı toplumlara ev sahipliği yapmıştır. Hitit, Sümer uygarlıklarının da yaşadığı Sille yerleşmesi, Bizans’a ev sahipliği yaptığı dönemde Hıristiyanlık dini için merkez görevi görmüştür. Roma-Kudüs güzergâhında bulunması sebebiyle Kutsal Hac yolculuklarında uğrak nokta haline gelmiştir. Bu dönemde İpek ve Baharat yolları üzerinde bulunması yerleşmenin öneminin artırmıştır. Sille’de Türklerin hâkimiyet kurmaya başlaması ile önemli siyasi olaylar gerçekleşmiştir. Sille, Osmanlı döneminde ise Müslümanlık dini için de bir merkez olmuştur. Farklı toplumlara ev sahipliği yapması, dini ve ticari önemli güzergâhlar üzerinde yer alması sebebiyle zengin bir tarih yaşayan Sille, günümüzde de zengin kültürel mirası ile önemini korumaktadır. Yerleşmede Hıristiyanlık dinine ait kilise yapıları ve Müslümanlık dinine ait cami yapılarının yanı sıra, çeşme, hamam, köprü gibi birçok tarihi mimari yapı günümüze ulaşmıştır. Çalışma kapsamında ele alınacak yapı ise Müslümanlara ait olan yedi adet Batı Etkisinde (Geç) Osmanlı Dönemi camilerinden biri olan Ak Cami’dir. Ak Cami, Sille bölgesinde yer alan camiler arasında en eski tarihe sahip olan cami yapılarından biridir. Çalışma kapsamında Sille’de yer alan ilk Osmanlı Dönemi cami yapısı olan Ak Cami mekân ve strüktür açısından ele alınmaktadır. Çalışmada yöntem olarak yapıya dair literatür bilgileri, rölöveler, yerinde ölçümler ve fotoğraflardan yararlanılarak, yapının mekânsal ve strüktürel biçimi ortaya koyulmaktadır. Sonuç olarak Sille’nin en büyük camisi olan Ak Cami, cepheler, avlu, son cemaat yeri, minare, iç mekân, kadınlar mahfili, mihrap, minber, vaaz kürsüsü bakımından ele alınarak değerlendirilmiştir. Ardından yapının tarihlendirildiği döneminin cami mimarisi ile benzerlik ve farklılıkları karşılaştırılmıştır. Bu sayede yapının mimari özelliklerinin tarihlendirildiği dönem özellikleri ile arasındaki fark ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sille, Batı Etkisinde (Geç) Osmanlı Dönemi, Cami, Ak Cami, İç Mekân.

Kaynakça

• Aklanoğlu F. (2009). Geleneksel yerleşmelerin sürdürülebilirliği ve ekolojik tasarım: konya-sille örneği [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ertaş, Ş., Sönmez, E., Sadıklar, Z., Kafil, P. (2016, Nisan, 19-22). History through image and symbol: Konya/Sille. 2nd ICNTAD’16, International Conference on New Trends in Architecture and Interior Design. Zagreb.
• Kolay, Ş. (2019). Konya-Sille’deki tarihi eserler [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Kulak, F. (2015). Fotoğraf Arşivi.
• Kulak, F. (2016). Sille yerleşmesi içerisinde yer alan Batı Etkisinde (Geç) Osmanlı Dönemi Camileri [Yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Kurak Açıcı, F. (2014). Mimarlık tarihi ve dokusu içinde sille. Erdoğan, E. (Ed.), Sille düşleri imgeler-semboller-izler (47-62) içinde, Kristal Matbaacılık.
• Kuran, A. (1964). İlk devir Osmanlı mimarisi. (1. Baskı). ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Özyurt, M. Ş. (2019). Sille geleneksel mimarisi bağlamında sille mescitleri ve koruma [Yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Sarıköse, B. (2008). Osmanlı döneminde sille [Doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Sarıköse B. (2013, Eylül, 26-27). Osmanlı döneminde Sille. 1. Ulusal Sille Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Konya.
• Sönmez E., Sadıklar, Z., Torun, A. ve Torun Kulak, F. (2017). Sille kent tarihi aksının kent kimlik birleşenleri. Ertaş, E. (Ed.), Kent Mobilyası İle Anlatılan Sille, (1-16) içinde. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şimşir, Z. (2013, Eylül, 26-27). Sille'nin Osmanlı dönemi camileri. 1. Ulusal Sille Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Konya.
• Tapur, T. (2013, Eylül, 26-27). Sille'nin coğrafi özellikleri. 1. Ulusal Sille Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Konya.
• Tuluk, Ö. İ. (1994) Anadolu Türk mimarlığında cami ve medreselerde strüktürkonstrüksiyon-malzeme ilişkileri [Yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Tuluk, Ö. İ. (1999) Mekâna bağlı strüktür analizi: Osmanlı dini mimarisinde örnekleme (15-17. Yüzyıl), [Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Turani, A. (1992). Dünya sanat tarihi. (1. Baskı). Remzi Kitapevi.