Etymology of the Word Ant

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 336 - 351, 31.12.2023

Hami Akman

https://doi.org/10.22466/acusbd.1312327

Öz

It is possible to analyze the majority of meaningful and duty words both in terms of etymology and morphology. In this study, the word ant, which is one of the ones that is considered worthy of examination from these perspectives, has been deemed worthy of a detailed examination considering its structure. Different discourses and different views have been put forward on this word in different regions. For the word ant, the use of qarışka in Azerbaijani Turkish and ḳerışḳe, ḳerınçḳe / ḳerınşge, ḳerınce in some Anatolian dialects; There are also ḳarınçḳa / ḳarınçġa form and expressions in Ḳıṣaṣü'l-Enbiyā, which is one of the Harezm Turkish works. In the light of this information, it can be said that when the names of abdomen and thin are examined in terms of origin (etymology) and morphology (morphology) in the formation of the word in question, the thesis that the structure of "tummy thin" will turn into "ant" seems more reasonable. Considering that some insects (firefly, cricket) were named with these methods and methods before, the justification of this view emerges spontaneously. The main purpose of the study is to examine the word ant in terms of etymology. In addition, the etymologies of the words abdomen and thin are also mentioned; In particular, different etymological suggestions have been made for the word fine.

Anahtar Kelimeler

Ant, abdomen, thin

Karınca Kelimesinin Etimolojisi

Öz

Anlamlı ve vazifeli olan kelimelerin büyük çoğunluğunu gerek etimolojik ve gerekse morfolojik açıdan tahlil etmek mümkündür. Bu çalışmada da söz konusu açılardan incelemeye değer görülenlerden biri olan karınca kelimesi, yapısı da göz önünde bulundurularak detaylı bir araştırmaya değer görülmüştür. Bu kelime üzerinde farklı bölgelerde değişik söylemler ve farklı görüşler ortaya konmuştur. Karınca kelimesi için Azerbaycan Türkçesindeki qarışka kullanımı ile bazı Anadolu ağızlardaki ḳerışḳe, ḳerınçḳe / ḳerınşge, ḳerınce; Harezm Türkçesi eserlerinden olan Ḳıṣaṣü’l-Enbiyā’daki ḳarınçḳa / ḳarınçġa şekli ve söyleyişler de vardır. Bu bilgiler ışığında denebilir ki söz konusu kelimenin oluşumunda karın ve ince isimleri, köken bilgisi (etimoloji) ve şekil bilgisi (morfoloji) olarak incelendiğinde “karnı ince” yapısının “karınca” şekline dönüşeceği tezi daha fazla makul gelmektedir. Daha önce de bu yol ve yöntemlerle bazı böceklere (ateş böceği, cırcır böceği) isim konulduğu düşünüldüğünde bu görüşün haklılığı, kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Çalışmada asıl amaç karınca kelimesinin etimolojik açıdan incelenmesidir. Bununla birlikte karın ve ince kelimelerinin de etimolojilerine değinilmiştir; özellikle ince kelimesine farklı etimolojik öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karınca, karın, ince

Destekleyen Kurum

Yok

Kaynakça

• Ahmәdov, B. (1991). Azәrbaycan dilinin etimologiya lüğәti. https://obastan.com/azerbaycan-dilinin-etimologiya-lugeti/pd/ adresinden 19.06.2023 tarihinden alınmıştır.
• Arat, R. A. (1991). Kutadgu Bilig (1. Baskı). Kabalcı Yayınları.
• Argunşah, M., & Güner, G. (2015). Codex Cumanicus (1. Baskı). Kesit Yayınları.
• Ata, A. (2019). Kısasü’l-enbiyâ (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri (9. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Besili, E. (2010). Eski ve orta Türkçe hayvan isimlerinin etimolojisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Bulak, Ş. (2015). Van Küresin ağzı. [Yayımlanmış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi
• Caferoğlu, A. (1968). Ankara: Eski Uygur Türkçesi sözlüğü (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford Press.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük. Ötüken Neşriyat.
• Ercilasun, A., & Akkoyunlu, Z. (2018). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (2012). Türk dil bilgisi (1. Baskı). Bayrak Basım / Yayım / Tanıtım.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation a functional approach the lexicon. Turcologica, Wiesbaden.
• Eyuboğlu, İ. Z. (2004). Türk dilinin etimoloji sözlüğü (4. Baskı). Sosyal Yayınlar.
• Dilçin, C. (2009). Yeni tarama sözlüğü (2. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gabain, A. V. (2007). Eski Türkçenin grameri (M. Akalın, Çev.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2018). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü (1. Baskı). Bilgi Kültür Sanat Yayın Dağıtım.
• Hacıeminoğlu, N. (2016). Türk dilinde yapı bakımından fiiller (1. Baskı). Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım.
• Karaağaç, G. (2022). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karamanlıoğlu, A. F. (1989). Gülistan tercümesi (Kitâb Gülistan bi’t-Türk) (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Dil bilgisi terimleri sözlüğü (5. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi (5. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları
• Nişanyan, S (2018). Nişanyan sözlük çağdaş Türkçenin etimolojisi (1. Baskı). Liber Plus Yayınları.
• Ölmez, M. (1991). Altun Yaruk III. kitap (=5. Bölüm) (1. Baskı). Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
• Paçacıoğlu, B. (2016). VIII.-XVI. yüzyıllar arasında Türkçenin sözcük dağarcığı (1. Baskı). Kesit Yayınları.
• Soltanşa, A. (2004). Türkmen dılınıŋ sözkökı (etimologik) sözlügı (1. Baskı). Miras.
• Stachowski, M. (2011). Etimoloji (1. Baskı). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Sevinçli, V. (2019). Adilcevaz yöresi söz varlığı ve dil incelemesi (1. Baskı). Akademik Kitaplar.
• Taş, İ. (2015). Kutadgu Bilig’de söz yapımı (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (1995). Tunyukuk yazıtı (1. Baskı). Simurg Kitapçılık.
• Tekin, Ş. (2019). Uygurca metinler II Maytrısimit Burkancıların Mehdîsi Maitreya ile buluşma Uygurca iptidaî bir dram (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tietze, A. (2022). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (F-J, K-K). Türkiye Bilimler Akademisi.
• Topalaoğlu, (2019). Karşılaştırmalı dil bilgisi terimleri sözlüğü (1. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Toparlı, R., Vural, H., & Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Yayınları (2019). Derleme sözlüğü (4. Baskı).
• Türk Dil Kurumu Yayınları (2011). Türkçe sözlük (11. Baskı).
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi sözlüğü (1. Baskı). Eğitim Yayınevi.
• Yüce, N. (2014). Mukaddimetü’l-edeb (3. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zülfikar, H. (2011). Terim sorunları ve terim yapma yolları (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.