SAĞLIK ALANINDAKİ LİSANS ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL MEDYADAKİ BİLGİNİN SINANABİLİRLİĞİ KAPSAMINDAKİ FARKINDALIK VE TUTUMLARI: ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 41 - 60, 30.06.2022

Erdinç Alaca , Reyhan Eskiyurt

https://doi.org/10.53474/ad.1097585

Öz

Bu çalışma Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik, Sosyal Hizmetler, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümlerinde eğitime devam etmekte olan lisans öğrencilerinin, gereksinim ya da gündelik meraklar sonucunda sosyal medyada karşılaştıkları sağlıkla ilgili içeriğin sınanabilirliği kapsamındaki farkındalık ve tutumlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında betimleme yöntemi ve anket tekniğinden yararlanılmış ve 268 öğrenciye anket uygulanmıştır. Sosyal medyayı doğru bilginin alternatif adreslerinden biri olarak gören ve gelecek yıllarda sağlık sektöründe aktif rol alması muhtemel öğrencilerin sosyal medya kullanım durumları, sorgulama araçlarına ilişkin farkındalık düzeyleri, bilginin sınanabilirliğine duyulan ihtiyaç ve sergilenen tutuma ilişkin farklılıkları ortaya konulmuştur. Çalışma kapsamında sosyal medya içeriklerinin doğruluğunun ve güvenilirliğinin tartışılır olduğuna, özellikle siyaset ve sağlık alanındaki içeriklerin bireyler üzerinde olumsuz etkilerinin olduğuna ilişkin bulgulara ulaşılmıştır. Sosyal medya platformlarında yer alan bilginin sınanabilirliği, denetimi, sınama ölçütleri ve araçlarına karşı hazırlıklı olunması, içeriklerin bireyler üzerindeki olumsuz etkileri açısından farkındalık düzeyinin artırılması, içeriklere karşı eleştirel bakış açısının geliştirilmesi gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilginin sınanması, sosyal ağ siteleri, sağlık bilgi davranışı, medya okuryazarlığı, bilgi arama davranışı

Teşekkür

Çalışma konusunun belirlenmesi sürecinde bizlerle fikirlerini paylaşan Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür KÜLCÜ’ye teşekkür ederiz.

AWARENESS and ATTITUDES of the UNDERGRADUATE STUDENTS in the FIELD of HEALTH RELATED to the TESTABILITY of INFORMATION on SOCIAL MEDIA: THE CASE of ANKARA YILDIRIM BEYAZIT UNIVERSITY

Öz

This study aims to reveal the awareness and attitudes of undergraduate students attending Ankara Yıldırım Beyazıt University, Faculty of Health Sciences, Departments of Nursing, Social Services, Physiotherapy and Rehabilitation regarding the testability of health-related content they encounter on social media as a result of needs or daily curiosities. Within the scope of the study, descriptive method and survey technique were used and a questionnaire was applied to 268 students. The differences in social media usage status, awareness levels in inquiry tools, the need for testability of information and the attitude exhibited by students who consider social media as one of the alternative addresses of true information and who are likely to take an active role in the health sector in the future have been put forward. Within the scope of the study, it was found out that the accuracy and reliability of the social media contents are debatable and and the contents in the field of politics and health have negative effects on individuals. It has been suggested that the testability, control, testing criteria and tools of the information on social media platforms should be prepared, the level of awareness should be increased in terms of the negative effects of the content on individuals, and a critical perspective should be developed against the content.

Anahtar Kelimeler

Information testing, social network sites, health information behavior, media literacy, information seeking behavior

Kaynakça

• Abadi, T. N. B. ve Sheikhtaheri, A. (2015). Social media and health care: Necessity of facing their challenges. Iranian Journal of Public Health, 44(4), 596-597. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4441977/ adresinden erişildi.
• Aldousari, E. ve Al-Muomen, N. (2021). Health information-seeking behavior of students at Kuwait University. International Information & Library Review, 53(4), 315-332. https://doi.org/10.1080/10572317.2020.1849913 adresinden erişildi.
• Antheunis, M. L., Tates, K. ve Nieboer, T. E. (2013). Patients’ and health professionals’ use of social media in health care: Motives, barriers and expectations. Patient Education and Counseling, 92(3), 426-431. https://doi.org/10.1016/j.pec.2013.06.020 adresinden erişildi.
• Ayaz, F. ve Ayaz, H. (2017). Sağlık iletişimi ve medyayı konu alan lisansüstü tezlere yönelik bir analiz. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 147-171. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiletisim/issue/34005/364197 adresinden erişildi.
• Basch, C. H., MacLean, S. A., Romero, R. A. ve Ethan, D. (2018). Health information seeking behavior among college students. Journal of Community Health, 43(6), 1094-1099. 10.1007/s10900-018-0526-9 adresinden erişildi.
• Bode, L. ve Vraga, E. K. (2018). See something, say something: Correction of global health misinformation on social media. Health Communication, 33(9), 1131-1140. https://doi.org/10.1080/10410236.2017.1331312 adresinden erişildi.
• Boyd, D. M. ve Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), 210–230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x adresinden erişildi.
• Çınar, F., Şengül, H., Çapar, H. Çakmak, C. ve Bilge Y. (2018). Sağlık haberleri algısı: Bir ölçek geliştirme çalışması. Hemşirelik Akademik Araştırma Dergisi, 4(3), 164-171. https://jag.journalagent.com/jaren/pdfs/JAREN_4_3_164_171.pdf adresinden erişildi.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı (2. bs.). Ankara: H.Ü. Fen Fakültesi Basımevi.
• Çobaner, A. A. ve Köksoy, S. (2014). Sağlık alanında sosyal medyanın kullanımı: Twitter’da sağlık mesajları. M. Akgül ve diğerleri (Ed.). Akademik Bilişim’14: XVI. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri Mersin Üniversitesi içinde (ss. 899-906). Mersin: İnternet Teknolojileri Derneği. https://ab.org.tr/ab14/kitap/cobaner_koksoy_ab14.pdf adresinden erişildi.
• Darı, A. B. (2017). Sosyal medya ve sağlık. 21. Yüzyılda eğitim ve Tolum, 6(18), 731-758. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/444190 adresinden erişildi.
• Değerli, A. ve Değerli, B. (2018). Medya okuryazarlığı bağlamında sağlık alanındaki yalan içeriklerin sosyal ağlarda yayılımına bir bakış. E. Yüksel ve T. Görü Doğan (Ed.), 4. Sağlık İletişimi Sempozyumu içinde (ss.147-168). Alanya: Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniversitesi. https://www.dropbox.com/sh/2mek78zrkwant6s/AAAcZIz9W3w2DAtT22N4mH0ma?dl=0&preview=147-168+Alper+DE%C4%9EERL%C4%B0%26Ba%C5%9Fak+DE%C4%9EERL%C4%B0.pdf adresinden erişildi.
• Erkek, S. (2016). Kamu kurumlarında sosyal medya kullanımı: Sağlık Bakanlığı Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 141-150. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TWpBMU5qSXlNZz09/kamu-kurumlarinda-sosyal-medya-kullanimi-saglik-bakanligi-ornegi adresinden erişildi.
• Gencer Z. T., Daşlı, Y. ve Biçer, E. B. (2019). Sağlık iletişiminde yeni yaklaşımlar: Dijital medya kullanımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(1), 42-52. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/674273 adresinden erişildi.
• Görkemli, N. (2017). Sağlık iletişiminde internet kullanımı üzerine bir araştırma. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 7(1), 122-138. https://doi.org/10.7456/10701100/011 adresinden erişildi.
• Hülür, A. B. (2016). Sağlık iletişimi, medya ve etik: Bir sağlık haberinin analizi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 155-178. https://doi.org/10.18026/cbusos.87810 adresinden erişildi.
• İlgün, G. ve Uğurluoğlu, Ö. (2016). Sağlık sektöründe sosyal medyanın kullanımı, yararları ve riskleri. “İş, Güç” Endüstrisi İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 18(3), 28-48. http://www.isguc.org/?p=article&id=632&cilt=18&sayi=3&yil=2016 adresinden erişildi.
• Kartal, N. ve Erigüç, G. (2018). Sağlık iletişiminde bir unsur olarak sosyal medya: Bir sosyal içerik platformundaki sağlık haberlerinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 569-587. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/456102 adresinden erişildi.
• Kaschel, H. (2017). Schmalbart: Yalan haberlere karşı sivil girişim. https://www.dw.com/tr/schmalbart-yalan-haberlere-kar%C5%9F%C4%B1-sivil-giri%C5%9Fim/a-37182754 adresinden erişildi.
• Korkmaz, M., Kılıç, B., Demiray, E., Hablemitoğlu, Ş., Gürkan, A., Yücel, A. S. ve Kırık, A. M. (2015). Hemşirelerin sosyal medya kullanımı ve yaptıkları işe karşı algı düzeyinin uygulamalı bir örneği. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, 4(13), 59-84. https://openaccess.firat.edu.tr/xmlui/handle/11508/8204 adresinden erişildi.
• Kurbanaoğlu, S. S. (2010). Bilgi okuryazarlığı: Kavramsal bir analiz. Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 723-747. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/447/437 adresinden erişildi.
• Mendi, B. (2015). Sağlık iletişiminde sosyal medyanın kullanımı: Dünyadaki ve Türkiye’deki uygulamalar. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11(44), 275-290. https://doi.org/10.14783/od.v11i44.5000080015 adresinden erişildi.
• Moorhead, S. A., Hazlett, D. E., Harrison, L., Carroll, J. K., Irwin, A. ve Hoving, C. (2013). A new dimension of health care: Systematic review of the uses, benefits, and limitations of social media for health communication. J Med Internet Res, 15(4), 85-105. https://doi.org/10.2196/jmir.1933 adresinden erişildi.
• Mukherjee, A. ve Bawden, D. (2012). Health information seeking in the information society. Health Information & Libraries Journal, 29(3), 242-246. https://doi.org/10.1111/j.1471-1842.2012.00997.x adresinden erişildi.
• Oğuz, E. S. (2005). Avrupa enformasyon toplumu. M. E. Küçük, (Yay. haz.). Prof. Dr. Nilüfer Tuncer’e armağan içinde (ss. 208-217). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Okyay, P. ve Abacıgil, F. (Ed.). (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. T. C. Sağlık Bakanlığı. https://docplayer.biz.tr/110138163-Turkiye-saglik-okuryazarligi-olcekleri-guvenilirlik-ve-gecerlilik-calismasi.html adresinden erişildi.
• Önal, H. İ. (2007). Medya okuryazarlığı: Kütüphanelerde yeni çalışma alanı. Türk Kütüphaneciliği, 21(3), 335-359. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/99/97 adresinden erişildi.
• Selvi, Y. (2012). Bilgi toplumu, bilgi yönetimi ve halkla ilişkiler. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(3), 191-214. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/83906 adresinden erişildi.
• Silverman, C., Buttry, S., Wardle, C., Barot, T., Browne, M., Ingram, M., Meier, P., Knight, S., Tsubaki, R., Iacucci, A. A., Philips, T., Stowell, D., Koettl, C., Law, P., De Rosa, A., Trewinnard, T.,
• Durand, S., Bair, M., Bannock, C., Ōtsuki, T. ve Rees, G. (2014). Doğrulama el kitabı. C. Silverman (Ed)., (G. Özturan vd. Çev.). http://verificationhandbook.com/downloads/verification.handbook_tr.pdf adresinden erişildi.
• Sommariva, S., Vamos, C., Mantzarlis, A., Đào L. U. L. ve Tyson, D. M. (2018). Spreading the (fake) news: Exploring health messages on social media and the implications for health professionals using a case study. American Journal of Health Education, 49(4), 246-255. https://doi.org/10.1080/19325037.2018.1473178 adresinden erişildi.
• Şener, E. ve Samur, M. (2013). Sağlığı geliştirici bir unsur olarak sosyal medya: Facebookta sağlık. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(4), 508-523. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/84259 adresinden erişildi.
• Toğay, A., Akdur, T. E., Yetişken, İ. C. ve Bilici, A. (2013). Eğitim süreçlerinde sosyal ağların kullanımı: Bir MYO deneyimi. Akademik Bilişim 23-25 Ocak 2013 içinde (ss. 1-6). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi. https://ab.org.tr/ab13/bildiri/302.pdf adresinden erişildi.
• Tosyalı, H. ve Sütçü, C. S. (2016). Sağlık iletişiminde sosyal medya kullanımının bireyler üzerindeki etkileri. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(2), 3-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/304417 adresinden erişildi.
• Turan, M. ve Külcü, Ö. (2014). Türkiye’de bilişim suçlarının tanımlanması ve yaşanan ihlallere yönelik içerik analizi. Türk Kütüphaneciliği, 28(1), 18-46. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/2394/2353 adresinden erişildi.
• Turner, L. (2018). Effective communication in a fake news environment: The role of health education. American Journal of Health Education, 49(4), 199-200. https://doi.org/10.1080/19325037.2018.1475992 adresinden erişildi.
• Uçak, N. Ö. ve Al, U. (2000). İnternette bilgi arama davranışları. Türk Kütüphaneciliği, 14(3), 317-331. http://www.tk.org.tr/index.php/tk/article/view/803 adresinden erişildi.
• Uluk, M. (2018). Yeni medyada "yalan haber" ve hakikat sonrası çağ: Doğrulama platformu olarak teyit.org örneği üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ventola, C. L. (2014). Social media and health care professionals: Benefits, risks, and best practices. Pharmacy and Therapeutics, 39(7), 491-520. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4103576/ adresinden erişildi.
• Vosoughi, S., Roy, D., ve Aral, S. (2018). The spread of true and false news online. Science, 359(6380), 1146-1151. https://www.science.org/doi/10.1126/science.aap9559 adresinden erişildi.
• Vraga, A. K. ve Bode, L. (2018). I do not believe you: How providing a source corrects health misperceptions across social media platforms. Information, Communication & Society, 21(19), 1337-1353. https://doi.org/10.1080/1369118X.2017.1313883 adresinden erişildi.
• Vural Z. B. Z. ve Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine yönelik bir araştırma. Journal of Yasar University, 20(5), 3348-3382. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/179294 adresinden erişildi.
• Waszak, P. M., Waszak, W. K. ve Kubanek, A. (2018). The spread of medical fake news in social media –The pilot quantitative study. Health Policy and Technology, 7(2),115-118. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2018.03.002 adresinden erişildi.
• Yılmaz, B. (2010). Türkiye’nin bilgi toplumu politikasında kütüphane kurumuna yaklaşım. Bilgi Dünyası, 11(2), 263-289. https://doi.org/10.15612/BD.2010.238 adresinden erişildi.