KADRO HAREKETİNİN HUKUK ANLAYIŞI: İKTİSADİ DEVLETÇİLİK VE ÖZGÜRLÜK GERİLİMİNDE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Sayı: 71, 287 - 311, 20.11.2023

Rıdvan Değirmenci

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391690

Öz

Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren çok sayıda hukuk inkılabı gerçekleştirmiştir. 1932-1935 yılları arasında yayınlanan ve Kemalist inkılabın ideolojisini oluşturmak amacıyla çıkarılan Kadro Dergisi hukuk inkılaplarını memleketin ilerlemesi için gerekli adımlar olarak görmüştür. Batı kaynaklı hukuk inkılaplarına yaklaşımı olumlu olmasına rağmen Batı hayranlığını reddetmiştir. Kadro Hareketine göre Batı, devlet ve hukuk nizamını sınıf çatışmaları içerisinde oluşturmuştur. Oysa Türk Milleti sınıf çatışmalarıyla değil topyekûn bir millet olma vasfıyla düşmana karşı savaşarak devleti kurmuştur. İnkılapların amacı Avrupa’da ortaya çıkan faşizm, nazizm, sosyalizm gibi olumsuz devlet tiplerinin oluşmasına sebep olan sınıf çatışmalarını önlemektir. Zira kapitalist üretim modelinde sınıfların oluşması, toplum içinde ayrılık ve çatışmaya sebep olmaktadır. Bu sebeple iktisadi devletçilik prensibi ve planlı ekonomi katı bir şekilde uygulanmalıdır. İktisadi devletçilik fikrini savunan sosyalist rejimlerden farklı olarak Kadrocular mülkiyet hakkının gerekliliğini vurgulamaktadır. Yeni oluşan devlet tipini Batı menşeili kuramlarla açıklanamayacağı görüşünü savunan Kadrocular, devlet elitlerinin inkılapları yürütücü konumuna ayrıca önem verir. Devlet görevlileri, henüz tamamlanmamış, halk tarafından benimsenmemiş inkılaba sahip çıkmalıdır. Bu sebeple özgürlüklere müdahale gereklidir ve meşrudur. Kadro, görüşleri sebebiyle dönemin liberal yazarları tarafından oldukça sert biçimde eleştirilmiş, kof Marksist okumayla inkılapların amacını çarpıtmayla suçlanmıştır. Devlet görevlilerine normatif alanın dışında görev vermeye çalışan, demokratik rejimi, özgürlük yanlısı söylemleri inkılaplara tehdit olarak gören Kadro, seçkinci ve müdahaleci bürokrasi anlayışı ile cumhuriyet tarihinde hukuka, devlete, bürokrasiye bakışta oldukça tesirli olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kadro Hareketi, inkılaplar, cumhuriyet, devletçilik, özgürlük.

Kaynakça

• Bora T, Cereyanlar Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• Bozkurt G, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2010.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi ve Programı, Ankara, 1931.
• Ertan T F, Atatürk Döneminde Devletçilik- Liberalizm Tartışmaları, Şevket Süreyya Hüseyin Cahit Polemiği, Phoneix Yayınları, 2010.
• Harris G, The Communists and the Kadro Movement”, The Isis Press, İstanbul, 2010.
• Heper M, Türkiye’de Devlet Geleneği, Doğu Batı Yayınları, 2018.
• Kadıoğlu A S, “Değer Üretme Aracı Olarak Hukuk (Medeni Kanun Örneği)”, içinde Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu V Bildiri Tam Metinleri, 2021, 322-333.
• Kuyaş A, “The Ideology Of The Revolution: An Inquiry Into Şevket Süreyya Aydemir's Interpretation Of The Turkish Revolution, Doktora Tezi, McGill University, 1995.
• Lewis B, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
• Mardin Ş, “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez- Çevre İlişkileri”, içinde Ed. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Alfa Yayınları, İstanbul, 2000, 79-104.
• Özavcı H O, “Düşünce Tarihi Merceğinden Türkiye’de Liberalizm”, S. 57, 2011, Doğu Batı Dergisi, s. 137-174.
• Parla T, Türkiye’de Anayasalar, 1. Basım, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• Shissler A H, Between Two Empires Ahmet Ağaoğlu and New Turkey, , I.B. Tauris and Co Puplishers, London, 2002.
• Tekeli İ / İlkin S, Bir Cumhuriyet Öyküsü Kadro ve Kadrocuları Anlamak, 1. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• Timur T, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, Ankara, 1993.
• Tunçay M, “İkna (İnandırma) Yerine Tecebbür (Zorlama)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2 Kemalizm, Ed. Bora T/ Gültekingil M, 6. Baskı, 2009, İstanbul, 92- 96.
• Türkeş M, “A Patriotic Leftist Development-Strategy Proposal in Turkey in the 1930s: The Case of the Kadro (Cadre) Movement”, Cilt 33, Sayı 1, Yıl 2001, International Journal of Middle East Studies, 91-114.
• Türkeş M, “The Ideology of Kadro (Cadre) Movement: A Patriotic Leftist Movement in Turkey”, Sayı 34/4, Yıl 2006, Middle Eastern Studies, 92-119.
• Türkeş M, Kadro Hareketi: Ulusçu Bir Sol Akım, 1. Baskı, İmge Kitabevi, 1999.
• Ülken H Z, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 1. Basım, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2013.
• Zürcher E J, Turkey A Modern History, 1. Baskı, I.B. Tauris and Co Puplishers, London, 1993.
• Karaosmanoğlu Y K, Zoraki Diplomat, 2. Basım, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1967.
• Kadro Dergisinde Yer Alan Makaleler
• Burhan Asaf, “1933-1934 Bir yılbaşı bilançosu”, S. 25, 1934, Kadro Dergisi, 24-29.
• Burhan Asaf, “Bizdeki Azlıklar”, S. 16, 1933, Kadro Dergisi, 52.
• Burhan Asaf, “Fotomontaj”, S. 23, 1933, Kadro Dergisi, 18-22.
• Burhan Asaf, “Gazi Cumhuriyet”, S. 22, 1933, Kadro Dergisi, 24-27.
• Burhan Asaf, “İnkılabımız ve Hilafet”, S. 1, 1932, Kadro Dergisi, 37-40.
• Burhan Asaf, “Üniversite’nin Manası”, S. 20, 1933, Kadro Dergisi, 24-28.
• Burhan Asaf, “Liberal Emperyalizmden Drije Emperyalizme Doğru”, S. 16, 1933, Kadro Dergisi, 31-38.
• Falih Rıfkı., “Bizim Köy”, S. 18, 1933, Kadro Dergisi, 15-17.
• İsmail Hüsrev, Milli Kurtuluş Devletçiliği 2, S. 19, 1933, Kadro Dergisi, 23-31.
• İsmail Hüsrev, Milli Kurtuluş Devletçiliği, S. 18, 1933, Kadro Dergisi, 25-36.
• İsmail Hüsrev, “Garpte Sermaye terakümünde Müstemlekelerin rolü”, S. 32, 1934, Kadro Dergisi, 17- 21. İsmet İnönü “Fırkamızın Devletçilik Vasfı”, S. 22, 1933, Kadro Dergisi, 4-6.
• Şevket Süreayya, “İnkılap Hukuku”, S. 26, 1934, Kadro Dergisi, 5-10.
• Şevket Süreyya Aydemir, “Ergenekon Efsanesi”, S. 13, 1933, Kadro Dergisi, 5-9.
• Şevket Süreyya Aydemir, “İş Hasreti ve 500.000.000 liralık Türk Bütçesi” S. 9, 1932, Kadro Dergisi, 4-10.
• Şevket Süreyya Aydemir, “Milli Kurtuluş Hareketinin Ana Prensipleri”, S.8, 1932, Kadro Dergisi, 6-12.
• Şevket Süreyya, “Avrupanın Hayranı Değil Mirasçısıyız”, S. 29, 1934, Kadro Dergisi, 43-46.
• Şevket Süreyya, “İçpazar ve İktisatta Bütünlük”, S. 10, 1932, Kadro Dergisi, 5-12.
• Şevket Süreyya, “İnkılap Bitti mi?”, S. 3, 1932, Kadro Dergisi, 5-10.
• Şevket Süreyya, “İnkılap Neslinin Şarkısı”, S. 22, 1933, Kadro Dergisi, 9-13.
• Şevket Süreyya, “Milli Kurtuluş Hareketleri Hakkında Bizim Tezimiz”, S. 12, 1933, Kadro Dergisi, 38-44.
• Şevket Süreyya, “Genç Nesil Meselesi”, S. 4, 1932, Kadro Dergisi, 5-9.
• Şevket Süreyya, “Programlı Devletçilik”, S. 34, 1934 Kadro Dergisi, 5-13.
• Vedat Nedim, “Devletin Yapıcılık ve İdarecilik Kudretine İnanmak Gerektir”, S. 15, 1933, Kadro Dergisi, 13-19.
• Vedat Nedim, “İktisatta İstiklal”, S. 22, 1933, Kadro Dergisi, 14-18.
• Vedat Nedim, “Müstemleke iktisadiyatından millet iktisadiyatına 2”, S. 2, Kadro Dergisi, 1932, 9-14.
• Vedat Nedim, “Müstemleke iktisadiyatından millet iktisadiyatına”, S. 1, Kadro Dergisi, 1932, 6-9.
• Vedat Nedim, “Ümmilikle Mücadele İçin Köy Kampları”, S. 1, 1932, Kadro Dergisi, 42-43.
• Yakup Kadri, “Ankara, Moskova, Roma”, S. 13, 1932, Kadro Dergisi, 29-31.
• Yakup Kadri, “Ankara, Moskova, Roma”, S.10, 1932, Kadro Dergisi, 40-43.
• Yakup Kadri, “Eski Yeni”, S. 12, 1932, Kadro Dergisi, 25-26.
• Yakup Kadri, “Fikirde İstiklal”, S. 22, 1933, Kadro Dergisi, 28-32.